مقالات دي ۱۴۰۱
آنچه از زيد بن علی (ع) اينک از متون و رسائل در دست است و در سنت های زيدی نقل می شود همگی بی استثناء نوشته های دوران های بعد است؛ عمدتا متونی از زيديان مکتب کوفه در اواخر سده دوم و يا اوائل سده سوم قمری. تعدادی هم کار دوره های بعدی در عراق يا در يمن است. در برخی از نوشته های سابق نويسنده اين سطور ريشه برخی از اين رساله ها را نشان داده ام. رساله پر برگ ايمان که در مجموع...
چهارشنبه ۲۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۱:۲۴
وكثيرا ما يحدث في الصواعق أجسام حديدية وحجرية ، بسبب ما يعرض للنارية أن تطفأ فتصير باردة يابسة . وقد يقع في بلاد الترك في الصواعق والبروق أجسام نحاسية على هيئة نصول السهام ، لها زائدة منعطفة إلى فوق ؛ وتقع مثلها في بلاد الجبل والديلم وإذا وقعت غارت في الأرض ويكون جوهر جميع ذلك جوهرا نحاسيا يابسا وقد تكلفت إذابة نصل من ذلك بخوارزم فلم يذب ، ولم يزل يتحلل منه دخان...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۹
در اينکه ابن سينا تباری ايرانی داشته و زبانش فارسی بوده البته ترديد نيست. و باز اينکه سرزمين بخارا سرزمينی فارسی زبان است و بخشی از بلاد ايرانشهر و ابن سينا خود را متعلق به اين سرزمين می دانسته باز ترديدی نيست. گاهی ديده شده برخی به اشتباه او را ترک تبار دانسته اند که البته درست نيست. ابن سينا با اينکه ايرانی است البته در عين حال فرزند تمدن اسلامی است و به کليت...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۸
طبيعيات دانشنامه علایی،، ص ٥١
و من ببشم قاضى (کذا في المتن) بكنار ويمه از شهرهای كوه طبرستان و دماوند معاينه ديدم - كه پارهء هواى روشن بغايت صافى از سرما ببستى - و ابر شدى ، و آن ابر برف شدى - و فرو نشستى ، و هواء صافى بماندى ، پس ديگر بار هم چنان ببستى - و ابر شدى ، و برف شدى ، - بى آنكه از هيچ جايگاه بخارى بر آمدى ، - يا ابرى آمدى
اينجا درباره موقعيت دقيق اين شهر سخن...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۸
ما قبلا با ادله و قرائن بسيار اطمينان بخشی گفتيم که عقيده به تحريف قرآن تقريبا از سال ها بعد از 250 ق و در عصر بعد از حضور امامان شيعه در ميان بخش محدودی از شيعيان رواجی پيدا کرد. يکی از قرائن جالب توجه اين موضوع اين است که حافظ ابو عاصم خُشيش بن أصرم النسائي (د. 253 ق در مصر) محدث و شاگرد عبد الرزاق صنعاني و نويسنده کتاب الاستقامة في السُنَّة والردّ على أهل البدع...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۵
به لطف دوست دانشور و محقق اخلاق مدار استاد دکتر مسعود جعفری جزی نسخه ای از کتاب تازه شان با عنوان "هفتاد و دو ملت" به تازگی به دستم رسيد. اين کتاب شامل چند مقاله و ترجمه و از جمله تصحيح متن بسيار مهمی است درباره فرق شناسی. نسخه ظاهرا منحصر اين کتاب را ابو المجد تبريزی در سفينه تبريز برای ما به وديعت گذاشته است. اینک این اثر ارزشمند به همت استاد جعفری منتشر شده است....
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۳
سال ۱۳۷۱ شمسی بود که فرصتی فراهم شد تا در معيت مرحوم استاد دکتر احمد تفضلی سفری به بمبئی داشته باشم. هدف از سفر خريد يک مجموعه کتاب در حوزه ايرانشناسی و به ويژه کتابهايی در زمينه ادبيات اوستايی و پهلوی و کتابهای دينی آيين مزديسنايی بود که وسيله يکی از پارسيان هند به معرض فروش گذاشته شده بود؛ کتابخانه ای شخصی از يکی از استادان پهلوی شناس پارسی بمبئی که سالها...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۲
متأسفانه يکی از ويژگی های نادرست من و امثال من اين است که عيب خود را نمی بينيم و هميشه دنبال مقصريم. حالا فرق نمی کند موضوع در ارتباط با سياست باشد و يا اجتماع و يا فرهنگ. مثلا دائما از ضرورت تخصص حرف می زنيم و اينکه شايسته سالاری را کنار گذاشته ايم و اينکه نا اهلان را در فلان جا و بهمان جا بر صدرات گذاشته ايم. اما وقتی نوبت به خودمان می رسد زبانمان در انتقاد از خود...
دوشنبه ۲۶ دي ۱۴۰۱ ساعت ۹:۵۱
بنابر گزارش نجاشی در رجال (ص 314) قاسم رسي از امام کاظم روايت مستقيم داشته. دفتری در حديث موجود بوده که آن را ابن عبدون در فهرستش ظاهرا ياد کرده بود و در آن مجموعه ای از روايات قاسم رسي نقل می شد از پدرش و يا مشايخ ديگر که همگی از امام صادق (ع) در آن دفتر نقل حديث کرده بودند و نيز همراه آن مجموعه ای از رواياتی نقل شده بوده که قاسم مستقيما از امام کاظم (ع) نقل می کرده....
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۷
مکاتبه منسوب به سلطان ملکشاه سلجوقی و حسن صباح که در مجالس المؤمنين آمده و بعدا در منابع ديگر هم نقل شده. در يک نسخه خطی سده يازدهم هم هست؛ کتابخانه مجلس، به شماره 9087. اين مکاتبه نبايد بی اصل باشد و به نظرم آنچه در آن هست از سرگذشت سيدنا که منابع کهن نقل کرده اند شايد بعضا اصيل تر می نمايد. تفصيلش را بعدا ان شاء الله خواهم نوشت. خوب است از نو تصحيح و منتشر...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۵
علاوه بر کتاب هایی که در آداب و رسوم سلطانی و يا احکام سلطانی ها و قانون وزارت و سياست قديم نوشته شده و يا آنچه در سنت ادب آيين و تاج در سده های اول اسلام نوشته شده بیشتر کتاب های ادب به معنای عام آن و اخلاق و کتب سمر و مجموعه های ادبی مانند آثار ابو حیان توحیدی و آبي و تنوخی و ... و همچنین کتاب های تاریخ حکمای قدیم و بسیاری آثار ديگر مشتمل بر مقدار بسیار زیاد و قابل...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۴
من قبلا هم نوشتم که اگر می خواهيد عظمت کار فردوسی را در شاهنامه بدانيد به آثار هم عصران او و از جمله ثعالبی بنگريد که چگونه با وجود آنکه در خانه با اهل و عيال و با مردم کوچه و خيابان و محله به فارسی سخن می گفت اما مانا که هيچگاه کتابی به زبان فارسی ننوشت و همه آثارش و از جمله بسياری از کتاب های بعضا تکراری اش همه به زبان عربی نگاشته شد؛ حتی آنجا که از سخنان پادشاهان...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۴
قاسم رسي (د. 246 ق)، پيشوای زيديه با زيديان بعد از خود تفاوت ديدگاه کم ندارد. از جمله در بحث امامت. در حالی که به ويژه از زمان الهادي الی الحقّ، نواده قاسم رسي بر عنصر "دعوت" و نامزدی برای ادعای امامت و "خروج" برای استقرار دعوت تأکيد می شد قاسم رسّي در آثارش به اين مسئله توجه نمی دهد و بر آن تأکيدی ندارد. در تنها رساله ای که از او در بحث امامت باقی است و اصالت آن مورد...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۳
برای اين خاندان خيلی سال قبل اينجا مطلب کوتاهی نوشتم: https://ansari.kateban.com/post/1136
آسمانی است فروزنده به رایی صایب
آفتابی است درفشنده به عزمی ثاقب
تحفه صدر نبوت شرف دین خدا
بومحمد حسن بن علی بوطالب
چون قدر هیبت او بر همه اعدا قاهر
چون قضا حشمت او در همه معنی غالب
عاجز اندر نظر او هنر هر خاطر
قاصر اندر سخن او صفت هر خاطب
به سخاوت بدهد آنچه ندادی حاتم
به...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۲
با وجود اينکه از حدود صد سال پيش به اين طرف؛ به ويژه از دوره علامه قزوينی تا به امرور مقالات و پژوهش هایی درباره اعلام ديوان های برخی شعرای پارسی گو؛ يعنی به ويژه ممدوحان شعرای قديم و يا آنانی که در حقشان مرثيه ای سروده شده و یا مکاتبه ای منظوم در دست است منتشر شده اما تاکنون تا آنجا که من می دانم کار کاملی که شامل همه ديوان های شعر پارسی دست کم تا سده هشتم قمری...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۱
مجموعه های ادبی (ادب به معنای عام کلمه) دانشمندانی مانند جاحظ، ابن قتيبه، ابو حيان توحيدی، ثعالبی، تنوخي و نيز آثار تاريخی/ سياسی پر است از مأثورات از حضرت امير (ع) و ديگر ائمه شيعه. تاکنون مسانيد زيادی برای ائمه شيعه نوشته شده و برخی هم به گردآوری احاديث اهل بيت در کتاب های اهل سنت همت کرده اند. اما جای يک پروژه دقيق برای گردآوری همه مأثورات ائمه شيعه در آثار...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۱
در تصحيح رسائل ابو عبد الرحمان سلمي (د. 412 ق) (چاپ دار المشرق) خطایی صورت گرفته و محمد بن علي بن الحسين العلوي در مشايخ او را شيخ صدوق فرض کرده اند. در حالی که مراد "محمد بن علي بن الحسين بن الحسن بن القاسم بن محمد بن القاسم بن الحسن بن زيد بن الحسن بن علي بن أبي طالب أبو الحسن بن أبي إسماعيل الحسني الهاشمي الهمذاني الصوفي" معروف به "الوصيّ" است که محدث شافعی مذهب و صوفی...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۰
تقريبا صد سالی می شود که در پژوهش های تاريخی و دينی بر اساس چند متن و سند ادعاهایی درباره گرايشات دينی و فلسفی ابوالعباس ايرانشهری، دانشمند و فيلسوفی از نيمه سده سوم از نيشابور مطرح می شود. از آن جمله است که گفته می شود او که ابوبکر محمد بن زکريای رازي تحت تأثير افکار فلسفی و دينی اش بوده مدعی بود بر او فرشته ای که نامش را "هستی" گذاشته بود وحی آورده و او آن وحی را...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۲۹
ابن هندو، مفتاح الطب ومنهاج الطلاب، ص ١٦
وحدّث بعض أصحابنا انّ واحدا من المتكلّمين يعرف بمحمّد بن عبد اللّه الإسكافى أصابه ذرب شديد ، فأتاه بعض أصدقائه المشفقين عليه بطبيب ، فوصف له أدوية تحبس الطّبيعة ، فسأل الطّبيب عن الأدوية الّتى يضادّ تلك الأدوية الممسكة ويضّر صاحب الذّرب ، فوصفها الطّبيب ، فدعا بها المتكلّم وتناولها ليصحّ بمعتقده في بطلان الطّبّ ،...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۲۸
شادروان استاد مجتبی مينوی به اشتباه کتاب السعادة والاسعاد را تأليفی از ابو الحسن عامري به حساب آورد. سبب اشتباه اين بود که نويسنده اين کتاب در تنها نسخه موجود آن که در کتابخانه چستربيتی نگهداری می شود (و نسخه مرحوم مهدوی از روی آن استنساخ شده بود) ابو الحسن بن أبي ذر (و گاه ابو الحسين (کذا) يوسف بن أبي ذر رضي الله عنهما) معرفی می شود. از آنجا که ابو الحسن عامري،...
يكشنبه ۱۸ دي ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۲۷
از خاندان ابن جرّاح که از دير قنّی بودند و تباری ايرانی داشتند و پيش از گروش به اسلام بر مسيحيت بودند وزيران و کاتبان مهمی را در دربار عباسيان در طی سده های سوم وچهارم می شناسيم و از برخی از آنان تأليفات ارزشمندی شناخته است. يکی از افراد اين خاندان در سده چهارم عيسی (د. 391 ق) فرزند وزير علي بن عيسی معروف به "وزير نيک"بود که ابن نديم مکرر از این عیسی در فهرست ياد...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۶
ما نيازمند تدوين يک "تاريخ ملی" برای ايران هستيم. کتاب های تاريخ ايران زياد نوشته شده اما تدوين يک دوره تاريخ ملی بر مبنای بازشناخت مبانی هويت ملی و دينی مان ضروری است؛ به قلم نويسندگان ايرانی آگاه به هويت ملی و عناصر مقوّم آن و مسئله ايران و جايگاه تمدنی و فرهنگی آن در تاريخ؛ قبل و بعد از اسلام؛ از آغاز تاريخ ايرانشهر تا به امروز. ملت به مفهوم فرهنگی آن و ايرانی...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۵
ولقد ندّ بجعل غلام ، وهو اليوم قاضي الري . وابن عبّاد يكنفه ويقرّبه ليكون داعية له ونائبا عنه ، وليس له أصل وهو من سواد همذان ، وأبوه كان فلّاحا ، ولقد رأيته ، إلّا أنّه یأتى لابن عباد في سمته ولزوم ناموسه حتى خفّ عليه ، وهو اليوم قارون ، وقد علت رتبته في الكلام حتّى لا مزيد عليها ، إلا أنه مع ذلك نغل الباطن ، خبيث الخبء ، قليل اليقين ، وذلك أن الطريقة التي قد...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۴
جدا از ابو حاتم رازي، محدث نامدار اصحاب حديث اهل سنت (د. 277ق)، يک ابو حاتم رازي داريم که از داعيان اسماعيليه بوده (د. 322 ق) و نويسنده کتاب های الاصلاح و أعلام النبوة و کتاب الزينة.
ابو حيّان توحيدي در الامتاع والمؤانسة از يک ابو حاتم رازي سخن می راند که با ابو الحسن عامري مرتبط بود. او آنگاه که از انقاذ البشر عامري سخن می گويد می نويسد: " هذا الكتاب رأيته بخطّه عند...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۴
رساله ای که در برخی منابع کهن با موضوع ارجاء به حسن بن محمد بن حنفيه نسبت داده می شود گويا به طور کامل در کتاب الایمان تأليف ابن ابی عمر عدني (د. 243 ق)، محدث اصحاب حديث نقل شده و با اسنادی روایی به حسن بن محمد بن حنفيه. آقای فان اس اين متن را سال ها قبل پيش از آنکه کتاب ابن ابی عمر تماما منتشر شود در مجله آرابيکا منتشر کرد و آن را متنی اصيل پنداشت که حدود سال 70 ق نوشته...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۲
اين گزارش ابو حيّان توحيدی درباره ابوالحسن اشعری جالب توجه است:
"ولقد حدّثني عليّ بن المهديّ الطبريّ قال : قلت ببغداد لأبي بشر (کذا في المتن: لابن أبي بشر): لو نظرت في شيء من الفقه مع هذه البراعة التي لك في الكلام ، ومع هذا اللسان الذي تحيّر فيه كلّ خصم . قال : أفعل ، قال : فكنت أقرأ عليه بالنّهار مع المختلفة الكلام ، وكان يقرأ عليّ باللّيل شيئا من الفقه ، فلمّا...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۲
ابو حيان توحيدی معاصر شيخ صدوق بود و زمانی که در ری در خدمت ابن العميد و بعدا صاحب بن عباد بود با شيخ صدوق آشنا شد. او در چند کتاب از شيخ صدوق ياد کرده. در اين ميان توصيف او از شيخ صدوق در البصائر والذخائر حائز اهميت است: "قال جعفر بن محمد عليهما السلام: ما افتقرت كفٌّ تختّمت بفيروزج، وتفسيره ظفر؛ هكذا قال أبو جعفر ابن بابويه، وما لحقت شيخاً أكبر منه ولا أطول باعاً...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۱
خطيب بغدادي در تاريخ بغداد در ذيل شرح حال شيخ صدوق از روايتش با يک واسطه از او ياد می کند و حديثی را به نقل از شيخ صدوق می آورد: "محمد بن علي بن الحسين بن بابويه أبو جعفر القُمِّيُّ نزل بغداد، وحدث بها عن أبيه. وكان من شيوخ الشيعة، ومشهوري الرافضة. حَدَّثَنَا عنه محمد بن طلحة النِّعالي.
أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ طَلْحَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۵۰
طالبان با وقاحت و بی شرمی تمام مانع تحصيل دانش آموزان و دانشجويان دختر می شود. نام آن را هم تعهد و عمل به اسلام و فقه و شريعت می نامد. اسلام طالبانی اسلام مذاهب تاريخی نيست. طالبان مدعی اند بر مذهب فقهی امام ابو حنيفه اند. در حالی که منبع اصلی انديشه آنان اسلام سلفی است که در پی ظهور محمد بن عبد الوهاب و سلفی گری از سده هجدهم وارد شبه قاره و بخش هایی از سرزمينی شد...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۴۹
رساله الدليل الصغير که اخيرا توسط آقای جمال الشامي و به نام قاسم رسي منتشر شده از او نيست. نسخه اين متن در مجموع قاسم رسي، موجود در کتابخانه دولتی برلين به شماره گلازر، 101 موجود است؛ مجموعه ای که کتابت برخی رسائل آن از سال 544 ق است. با وجود اينکه در اين نسخه اين رساله به قاسم رسي نسبت داده شده اما شيوه نويسنده آشکارا با شيوه و آرای کلامی قاسم رسي در ديگر آثار اصيلش و...
يكشنبه ۴ دي ۱۴۰۱ ساعت ۴:۴۸
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.