مقالات اسفند ۱۳۹۵
سال ۸۷ شمسی گویا بود که مقاله ای در مجله کتاب ماه دین چاپ کردم در رابطه با انتساب کتاب بصائر الدرجات به صفار قمی. آن مقاله در واقع تنها نتایج تحقیقات من را نشان می داد در رابطه با هویت کتاب بصائر. جزئیات استدلال ها و قرائن در آن مقاله منتشر نشد. دلیلیش هم این بود که قصد من انتشار آن بحث به شکل تفصیلی در شمایل و هیئتی متفاوت بود. چند نسخه را هم می بایست می دیدم تا در...
دوشنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۹
به درخواست من جوان فاضل آقای امید حسینی نژاد عکس نسخه کهنه آستان قدس از کتاب غیبت نعمانی را به دست آورد و مشغول تصحیح و مقابله آن شد. این نسخه هیچگاه مورد استفاده کامل در تصحیح این کتاب قرار نگرفته است. تصحیح مجدد کتاب بر اساس این نسخه سامان می گیرد و من هم مشارکت خواهم داشت. مقدمه ای مفصل بر آن همینک می نویسم. امید می برم که کتاب تا سال آینده همین وقت منتشر شود. سخن...
دوشنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۸
تصحیح متن مشیخه هارون بن موسی التلعکبری همراه با تحلیلی از آن، به زودی به زبان انگلیسی منتشر می شود (به کوشش حسن انصاری).
حال که کتاب امامت و غیبت من توسط بریل چاپ شد بخشی از نوشته هایی که در اصل برای رساله دکتری نوشتم اما در تحریر نهایی آن صلاح بر آن دیدم که آنها را به شکل مستقل منتشر کنم ان شاء الله به چاپ خواهم رساند. این متن ها و بخش ها پنج شش کار مستقل می شود که...
دوشنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۷
کتاب عقیدة الشيعة اثر ارزشمند دانشمند محقق جناب آقای محمد رضا انصاری قمی را می بینم. چند نکته ای را درباره این مجموعه اینجا ارائه می دهم.
نخستین نکته اینکه نمی دانم چرا بخش اعتقادی کتاب اشارة السبق ابن ابی المجد را قبل از دوران شیخ طوسی قرار داده اند. درست است که از او تقریباً چیزی دانسته نیست اما وی حتما متأخر از شیخ است و از سده ششم قمری بوده. مذهب کلامی او هم...
دوشنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۳
چند سال پیش قسمتی از پژوهش نویسنده این سطور درباره کتاب بصائر الدرجات منسوب به محمد بن الحسن الصفار در این سایت و همچنین در مجله کتاب ماه دین منتشر شد. اینک شماره دوم آن تقدیم می...
يكشنبه ۲۹ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۳۶
لیستی است از شماری از مقالات و کتاب های منتشره (و یا زیر چاپ) در فاصله حدود ده سال گذشته که به درخواست دوستی گرامی اینجا می...
چهارشنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۲۶
در مجموعه اف. 64 (عربی) در کتابخانه بادلیان آکسفورد که پیش از این به وسیله دکتر مدرسی و همچنین زابینه اشمیتکه معرفی و تحلیل محتوا شده است، در کنار رساله ها و کتاب های کلامی با اهمیت دیگر رساله ای کوتاه و در واقع پرسش و پاسخی با اهمیت دیده می شود که هویت پرسش کننده و پاسخ دهنده آن روشن نیست و تنها گفته شده که پرسش ها از شخصی است به نام سنان و پاسخ ها از کسی با عنوان...
يكشنبه ۲۲ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۸:۳۵
از ابو القاسم بلخی، متکلم برجسته معتزلی مکتب بغداد و از میان تألیفات متعدد و پر اهمیت او تنها نوشته های محدودی به صورت خطی و یا نقل قول در منابع بعدی باقی مانده است. به دليل اینکه زیدیانی که در انتقال آثار معتزلی به یمن در سده ششم قمری فعال بودند به مکتب بهشمی یعنی مکتب ابو هاشم جبایی تعلق خاطر داشتند آثار ابو القاسم بلخي که طبعاً می بایست نسخه هایی از آنها در ری،...
شنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۵۵
چند سالی است که در مطالعات اسلامشناسی اقبال مجددی به ابن تیمیه و افکار و آثار او دیده می شود. ابن تیمیه زندگی کم و بیش جالب توجهی داشته و به دلیل موقعیت ممتاز تاریخی که در آن بسر می برده و نیز پاره ای از موضعگیری های سیاسی و دینی او و همچنین تعدد آثارش می تواند موضوع جالب توجهی برای محققان مطالعات ادیان و خاورمیانه قرار گیرد. با این وصف اقبال دوباره به آثار و افکار...
شنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۰۸
درباره امالي شیخ طوسی و روایت آن در سنت های مختلف روایی قبلاً مقاله ای از نویسنده این سطور در همین سایت منتشر شد. درباره نحوه گردآوری امالی ها در حدیث هم قبلاً مطلبی ارائه گردید. امالي شیخ طوسی مانند بیشتر امالی های حدیثی در سنت محدثان خود بر اساس امالي هایی گردآمد که قبلاً توسط محدثان دیگری تنظیم شده بود. بخشی از این کتاب بر اساس امالي های شیخ مفید و شیخ صدوق است....
پنجشنبه ۱۹ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۲۹
معمول چنين بوده است که در مجالس املای حديث، يک شخص معين که ملتزم به حضور در مجالس بوده، احاديث املاء شده را منظما می نوشته و بعد از مدتی دفاتر آن مجالس به عنوان تمام يا بخشی از امالي حديثی يک محدث تنظيم می شده است. در مرحله بعد نسخه آن امالي که محصول کار مستملي بوده در اختيار محدث مُملي قرار می گرفته و او پس از گواهی آن نام مستملي و اسامی شرکت کنندگان مستمر در...
سه شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۱۹
این هم چند سال پیش نوشته شد و برای مدتی در سایت قرار داده...
دوشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۵۵
این مقاله چند سال پیش نوشته شد و در سایت برای مدتی قرار داده شد. اینک باز آن را قرار می دهم
دوشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۸
درباره اندرسباني قبل از این چندین مقاله و یادداشت منتشر کرده ایم. اینجا در چند شماره تکه هایی از کتاب الأربعين البلدانية او را می آورم. این کتاب اثر بسیار ارزشمند و شایسته انتشاری است از یکی از عالمان معتزلی خوارزم در سده ششم قمری که در مطاوی آن اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره رجال مختلف سنی، معتزلی و شیعی ایرانی و شهرهای مختلف ایران سده ششم دیده می شود. من یادداشت...
دوشنبه ۹ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۹:۰۸
متن اربعین ابن ابی الفوارس را اولین بار به صورت خطی حدود سال 1369 شمسی در آستان قدس دیدم. آن زمان از طریق کتاب الیقین ابن طاووس و شرح حالی که در دو جا آقا بزرگ طهرانی از او در طبقات عرضه کرده بود با او آشنا بودم. سالها بعد این متن در قم و در مجموعه میراث حدیث شیعه تصحیح و منتشر شد. در مقاله خود درباره کتاب عیون المعجزات و ملحقی بر آن درباره اربعین ابن ابی الفوارس سالها...
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۲۶
دوست گرامی جناب آقای دکتر حسین مدرسی در کتاب میراث حدیث شیعه معتقد است کتاب الایضاح تألیفی است از ابن رستم طبری (آخر سده سوم قمری) و نه از فضل بن شاذان نیشابوری (نیمه سده سوم قمری). در این چند نوشته به داوری درباره این کتاب پرداخته و این نظر را تأیید کرده ام که کتاب الایضاح تألیف ابن شاذان است. این مقالات چند بخش تکمیلی هم دارد که به زودی عرضه خواهد...
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۵۳
نسخه گلازر ش ۱۰۲: کتاب السمط الثمين في مناقب أمّهات المؤمنين تأليف الفقيه الفاضل العلامة الصدر القدوة المحبّ محبّ الدين أبي محمد أحمد بن عبد الله الطبري أنار الله ببقائه المجالس کما عمّر به المدارس.
در همين برگ: أجاز لي القاضي المعظّم حسن بن المفضل (؟) کتاب السمط الثمين ل (؟) محمد بن أمير المؤمنين علي بن محمد بن علي عفي الله عنه.
به خطی ديگر: قد أجزت للفقيه...
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۴۶
کتاب An Introduction to Shi'i Law تدوین آقای حسین مدرسی طباطبایی که حدود سی سال پیش منتشر شد جز مقدمه ای حدود بیست صفحه که خلاصه مفید و عالمانه ای است برای تاریخ فقه تشیع امامی در واقع سیاهه ای است تفصیلی از نام کتاب ها و رساله های فقهی و معرفی نسخه های موجود آنها. این فهرست در وقت خود مفید بود و برای پیدا کردن نسخه های آثار فقهی شیعی به کار می آمد. امروز با توجه به گسترش چاپ...
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۳۷
تصحیح کتاب رجال ابن الغضائری همراه با ترجمه و مقدمه به زبان انگلیسی. انتشار سال ۲۰۱۷.
متأسفانه تصحیحی که از رجال ابن الغضائری در دست است مشکلاتی شیوه ای و متنی دارد. در این راستا با همکاری یکی از دوستان تصحیحی قیاسی و نسخه ای از رجال ابن الغضائری را همراه با ترجمه متن آن به انگلیسی و مقدمه ای در تحلیل متن در دست انجام داریم که بناست آخر سال ۲۰۱۷ منتشر شود.
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۳۶
جلد دوم تاریخ مکتب ها و باورها. نشر ماهی
قرار من با نشر ماهی از آغاز برای این کتاب تنظیم آن در سه جلد بود که مجلد اول آن در خصوص تشیع امامی سال گذشته به شکل شایسته ای منتشر شد. جلد دوم آن که تا نمایشگاه کتاب امیدوارم برسد درباره نظامات اندیشه سیاسی حکومت های مختلف در تاریخ تمدن اسلامی و جستارهایی درباره تاریخ اندیشه سیاسی در مذاهب مختلف اسلامی است.
از گنجینه های...
يكشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱:۳۳
ما قبلاً درباره ابو الغنائم نسّابه (شرح حال، نمونه در تاریخ ابن عساکر، ج 27/ ص 400)در این سایت سندی منتشر کردیم. درباره او اطلاعات زیادی در آثار زیدیه دیده می شود که به تدریج آنها را منتشر خواهيم کرد. در کتاب الشافي تأليف منصور بالله به کتاب او درباره انساب طالبیان اشاره و سندی بدان داده شده است. عبارت منصور بالله چنين است: ... ونحن نروي للفقيه - أبقاه الله تعالى - ما...
شنبه ۷ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۳۹
از مجموعه های یمنی و زیدی کتابخانه واتیکان که دیده ام و عکسی از آن دارم نسخه شماره عرب 1177 است که از جمله مشتمل است بر نسخه کتاب تجرید خواجه طوسی. عنوان کتاب در نسخه چنین است: کتاب التجرید في أصول الدين. نسخه تاریخ ذو الحجه سال 861 ق دارد و کاتب هم چنانکه در گواهی های ارقام او در طول مجموعه دیده می شود زیدی مذهب بوده است. چنانکه می دانیم زیدیان یمن با توجه به تعلق خاطر به...
شنبه ۷ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۶:۱۳
کتاب مصباح الأنوار منسوب به شخصی به نام هاشم بن محمد که از آن چندین نسخه در دست است و چندین قرن است مورد استناد قرار می گیرد کتابی است که هویت دقیق نویسنده اش روشن نیست. از این کتاب که ظاهراً در مجموع و با احتساب نسخه های خطی مختلفش جز قسمت هایی محدود از آن تماماً در دست است در منابع قدیم یادی نشده و انتساب آن به شیخ طوسی که در برخی منابع گفته شده معلوم است که نادرست...
شنبه ۷ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۴:۲۳
در یمن در سده های پنجم تا هفتم قمری میان زیدیه نزاعی مهم و سرنوشت ساز درگرفت که معروف است به نزاع مطرفیان و مخترعه. مخترعه در واقع هواداران امامان حاکم زیدی بودند و در مقابل مطرفیه گروهی بودند که امامت آنان را قبول نداشتند. اصل نزاع ها البته ریشه سیاسی و اجتماعی داشت اما به تدریج رنگ مذهبی و اعتقادی گرفت. مطرفیه ادعای تعلق به سنت قدیم هادوی و قاسمی داشتند و مخالفان...
جمعه ۶ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۲۲
عهدنامه ای که معروف است حضرت امير به مالک اشتر هنگام اعزام او به مأموريت مصر صادر كرده و نسخه ای از آن در نهج البلاغه شريف رضي آمده پرسشهایی چند را در ميان محققان تاکنون دامن زده است. مهمترين آن مربوط است به مقاله ای از وداد قاضي که اصالت این متن را به کلی زير سؤال برده و معتقد است اين عهدنامه، يعنی متنی که در نهج البلاغه ديده می شود صورت اصلاح شده متنی است که مهدي...
سه شنبه ۳ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۴۰
سال ۲۰۱۰ این متن را در کتابخانه سلیمانیه که بخشی است از شرح یک کتاب کلامی در مذهب ماتریدی پیدا کردم و همان زمان هم آن را تصحیح کردم. چند روز گذشته روی هویت مؤلف کتاب و اهمیت کتاب و این قسمت از آن که شرحی است بدیع و بی سابقه درباره تاریخچه شکلگیری مذهب ماتریدی کار می کردم. در اینجا متن را قرار می دهم و در قسمت بعد شرح آن را با دقت در نام ها و بحث از اهمیت این متن تقدیم...
سه شنبه ۳ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۳:۰۶
این مقاله را الآن دیدم که ترجمه شده و منتشر شده. متأسفانه ترجمه کم و بیش ناقصی است از اصل مقاله من که برای نخستین بار در کاتبان چاپ شد. گویا مجله العقیده آن را منتشر کرده. از مترجم تشکر می کنم.
توجد بحوث كثيرة بين علماء الشيعة بشأن سند زيارة عاشوراء ومتنها وإصالتهما.
ومضافاً الى المقام المعنوي لهذه الزيارة، وتجارب المؤمنين الشخصية معها الواردة في الكتب...
دوشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۰۴
یکی از استادان بزرگوار من در دوره دبیرستان علوی که بسیار وامدارش هستم (از شاگردان مکتب اخلاقی مرحوم علامه کرباسچیان) از سر لطف و عنایتی که به من دارد به من ایمیلی فرستاده و از نوشته های من در نقد مکتب تفکیک انتقاد منصفانه ای کرده است. من سخنان ایشان را تأییدی نسبت به محور اصلی نقد خود نسبت به مکتب تفکیک می دانم. سخن من هم جز این نیست که ابزارهای نظر ورزی خرد بشری را...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۸:۰۰
برای آنان که آشنایی ندارند این چند سطر را لازم می دانم بنویسم که آنچه از نویسنده این سطور در نقد مکتب تفکیک و یا برخی مباحث رجالی و از این قبیل منتشر می شود از مقام کسی است دلبسته به پژوهش های تاریخی و نه هیچ چیز دیگر. از دیدگاه نقدهای معطوف به دقت ورزی های پژوهش های تاریخی ممکن است داوری هایمان به عده ای خوش نیاید اما فراموش نکنیم که تنها راه حفظ دانش و تعقل صحیح،...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۵۴
هویت واقعی کتاب دلائل الامامه منسوب به ابن رستم طبری را در این مقالات که در طی سال های گذشته منتشر شده نشان داده ام. هنوز یک قسمت باقی مانده که باید وقتی آن را تکمیل کنم:...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۵۱
من در یادداشت قبل گفتم ضروری است مقالات علمی در مجلات مورد داوری های مضاغف قرار گیرد. حساب کتاب البته جداست. در ایران متأسفانه هیچ گاه تا آنجا که من می دانم ناشران به شکل نظامواری دنبال داوری آثار در دست انتشارشان نیستند. نمی دانم آیا ناشران دانشگاهی چنین می کنند یا خیر؟ در غرب سخت ترین داوری ها برای انتشار کتاب از سوی ناشران دانشگاهی و آکادمیک مانند آکسفورد و...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۶
من خود چند سالی برای مجله کتاب ماه دین می نوشتم. علتش دو چیز بود: یکی اینکه آن سال ها انتشار مقالات در مجلات پژوهشی- علمی کار ساده ای نبود و تعدادشان هم برخلاف الآن کم بود و انتشار هر مقاله زمان بسیار می برد. علت دومش هم این بود که من دنبال انتشار سریع مقالاتم بودم و آن زمان راه دیگری برای این کار وجود نداشت. از زمانی که اینترنت دستیاب تر شده و انتشار مجازی عمومیت...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۵
چند روزی نبودم و دسترسی به اینترنت نداشتم. الآن با بازگشت به تلگرام مناسب دیدم درباره نسخه های خطی دانشگاه کلمبیا دو سه سطری را قلمی کنم. به مناسبت کنفرانسی درباره نسخه های خطی به این دانشگاه رفته بودم. سخنرانی من درباره اهمیت نسخه های خطی آنجا بود و به همین دلیل قبل از آغاز کنفرانس علاوه بر نگاه به سیاهه نسخه های خطی عربی و فارسی آنجا تعدادی از نسخه ها را هم از...
يكشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۷:۴۴
می خواستم از شما تشکر کنم برای این همه روشنگری و مطالب مفیدی که به اشتراک می گذارید. همیشه از کانال و وبلاگ شما بهره برده ام و آموخته ام. پیروز و سلامت باشید.
با تحیات. از لطف عالی ممنونم. مؤيد و موفق باشيد.
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.