زمانی مطالعات و تحقيقات در رابطه با وثاقت احاديث و روايات تاريخی و مذهبی تنها از سوی مراجع مذهبی و آشنايان با فقه، حديث و دانش رجال انجام می پذيرفت. با پيدايش و گسترش شيوه های نقد تاريخی در مغرب زمين و گسترش دامنه آن به متون اسلامی در سده نوزدهم اين محدوديت شکسته شد و نقد متون دينی از نقطه نظر تاريخی و بررسی تحولات تاريخی ادبيات مکتوب بخشی از اهتمامات علمی مجامع...

علم الكلام السنّي في أوائل القرن الثالث بناءً لما سبق ونظراً لتشديد حركة الترجمة وتعرف المتكلمين بصورة أكثر وضوحاً على الأبحاث الفلسفية والطبيعية، فإن حركة علم الكلام في شقيه المعتزلي والمرجئي تحركت بصورة أكثر فعالية؛ بحيث إنه خلال النصف الأول من القرن الثالث الهجري، ظهرت في مدن مختلفة وخاصة في بغداد والبصرة مدارس كلامية متنوعة، وبشكلٍ بارز منطلقة إما من...

در حدود نيمه سده چهارم دو محدث و فقيه برجسته يکی امامی و ديگری زيدی در مناطق مرکزی ايران فعال بودند؛ يکی شيخ صدوق و ديگری ابو العباس حسني زيدی. البته ابو العباس از لحاظ طبقه روايی، يک طبقه بر شيخ صدوق مقدم بوده است. گرچه ظاهرا در آثار موجود شيخ صدوق يادی از ابو العباس نشده، اما بی ترديد شيخ صدوق به خوبی ابو العباس حسني را می شناخته است. از ديگر سو، شيخ صدوق بسيار...

ابو الحسين بصري (د. 436ق) که از متکلمان برجسته معتزله در بغداد و از شاگردان قاضي عبد الجبار بوده است، دو کتاب در نقض آرای متکلم امامی معاصرش شريف مرتضی درباره امامت و غيبت دارد؛ يکی ردی بر کتاب الشافي شريف مرتضی که به نوبه خود اساسا ردی بر بخش امامت کتاب المغني قاضي عبدالجبار همداني بوده و ديگر رديه ای بر رساله المقنع شريف مرتضی که می دانيم از مهمترين نوشته های او...

فضل بن شاذان، دانشمند بلند مرتبه شيعی و متوفای سال 260ق کتابی دارد به نام مسائل البلدان. از اين کتاب در فهرست کتابهايش که نجاشي در رجال و طوسي در الفهرست ارائه داده اند، نام برده شده است. نسخه ای با همين عنوان و منسوب به فضل بن شاذان و به روايت شيخ طوسي در اختيار شرف الدين استرابادي بوده و از آن نقلهايی در تأويل الآيات خود آورده است. اينجا اين نقلها را ارائه می دهيم....

حركة الترجمة ثمة تحوّل آخر في البلاط العباسي ساعد في التحرك من جديد في هذا المجال، وهو اهتمام الخلافة العباسية في نقل وانتقال العلوم اليونانية والسريانية إلى اللغة العربية، ومن المعروف وجود حركة نشيطة في العراق وبعض المناطق الأخرى آنذاك، ومنها المناطق التي كانت تحتضن الوجود والنشاط الديني المسيحي، كالمناطق المفتوحة من البيزنطة التي يهمّها العلوم...