مقالات مهر ۱۳۹۸
کتاب جرعه ای از دریا اثر فقیه و محقق بزرگ شیعه و فخر حوزه های علمیه آيه الله شبیری زنجانی اثری است که نباید تنها یکبار که باید چند بار آن را خواند. نکات تاریخی و علمی و دقت نظرهای دقیق رجالی و حکایات مهم در این کتاب در صفحه صفحه آن موج می زند. بسیاری از مطالب این کتاب سه جلدی برای نخستین بار است که مکتوب و منتشر می شود. دقائق بسیاری از خلال مطالعه دقیق این کتاب...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۴۵
مرحوم علامه سيد هبة الدين شهرستاني از مفاخر طائفه در صد سال اخير است. عالمی آگاه و مسئوليت شناس و مطلع از رشته های مختلف علوم. کتاب استاد سيد عبد الستار حسني درباره او را که مؤسسه کتابشناسی شيعه منتشر کرده در اين دو روز خواندم. حيرت آور است آنچه اين مرد در زندگيش بدان توفيق داشته است. متأسفانه بخش اعظم آثار ارزشمند او تاکنون منتشر نشده منتهی همان ها که تاکنون چاپ...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۳۸
من مکرر نوشته ام و بر اين امر تأکيد کرده ام که نوشته های فارسی دست کم در حوزه ای که من می شناسم يعنی حوزه مطالعات اسلامی و به ويژه شيعی اگر از نمونه های موجود غربی آن در موارد زيادی بهتر نباشد کمتر نيست و امروزه در هيچ تحقيقی در اين زمينه ها هيچ پژوهشگری در غرب و شرق نمی تواند خود را از مراجعه به اين تحقيقات بی نياز ببيند. گاهی متأسفانه مشاهده می شود با وجود...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۲۸
هيچ می دانستيد ما کتابخانه بزرگی داريم از مجموعه تأليفات خاندانی از اهل علم و همچنين تأليفات شاگردان آنان که در واقع مهمترين نمايندگان تشيع در شبه قاره در دويست و اندی سال اخير بوده اند؟ خاندان سيد دلدار علی غفران مآب و فرزندان و فرزند زادگان و شاگردان آنها. اگر مجموع آثار و تأليفات اين خاندان روزی به صورت محققانه و به شکل مدرن منتشر شود (که اميدوارم با همت...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۲۸
کتاب اعيان الشيعة به ويژه به دليل نوع و کيفيت انتشارش از آغاز آنچنانکه بايد مورد توجه قرار نگرفت. اين کتاب حاصل ده ها سال تلاش بی وقفه نويسنده دانشمندش مرحوم علامه سيد محسن امين است. او مجتهد و اديب و عالمی کم نظير و آگاه در دورانش بود. اعيان الشيعة حاصل تخصص کم نظير نويسنده آن در علوم ادب و آگاهی از تاريخ و تراجم و رجال و فقه و اصول و کلام و تفسير است. آنچه سيد محسن...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۲۶
نجاشي در رجال درباره ابو تمام، شاعر معروف عرب می نويسد: "حبيب بن أوس أبو تمام الطائي كان إماميا ، وله شعر في أهل البيت [ عليهم‌السلام ] كثير. وذكر أحمد بن الحسين رحمه‌الله أنه رأى نسخة عتيقة ـ قال : لعلها كتبت في أيامه أو قريبا منه ـ وفيها قصيدة يذكر فيها الائمة [ عليهم‌السلام ] حتى انتهى إلى أبي جعفر الثاني عليه‌السلام ، لانه توفى في أيامه. وقال الجاحظ في كتاب...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۲۵
فاضل محترم و کوشا آقای مجيد هادی زاده در جلد چهارم مجموعه ارزشمند نصوص و رسائل متنی را از مدقق شيرواني (ميرزا محمد بن حسن شيرواني) منتشر کرده اند که اثر ممتازی است. با اين وصف عنوان رساله به نظرم بايد از "فائدة في توقف عدم الکل علی عدم الجزء" به "فائدتان في جواب المحقق الدواني" تغيير کند. درباره هويت اين متن هم در مقدمه خطاهایی رفته و به همين دليل اينجا مناسب ديدم...
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۷:۲۵
به همراه يکی از دوستان ترجمه مقاله بسيار محققانه آية الله شبيری زنجانی در خصوص شيخ منتجب الدين و فهرست او را که قبلا در همينجا آن را معرفی کردم آماده می کنيم. اين مقاله را در مقدمه ترجمه انگليسی متن خود فهرست ان شاء الله چاپ خواهيم کرد. در بخشی هم تازه هایی درباره منتجب الدين به آن اضافه خواهيم نمود. مقاله آية الله شبيري نمونه عالی تحقيق و تتبع در سنت افتخار آميز...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۵۵
من در نوشته های فارسی ام چندين بار درباره کتاب الاحاطة و نويسنده اش مؤفق بالله الجرجاني، از شاگردان نسل دوم قاضي عبد الجبّار نوشته ام. اين کتاب دو جلد دارد که متأسفانه مجلد اول آن در دسترس نيست. جلد دوم را با آقای مصطفی احمدی مشغول تصحيح شده ايم. علاوه بر اين، از چند سال قبل تصحيح نسخه ای در شرح بر آن را هم تدريجا کار کرده ام با عنوان تعليق الإحاطة که در واقع شرح...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۵۴
امروز از کتابخانه دانشگاه پرينستون دو جلد کتاب الدرجات الرفيعة چاپ جديد مؤسسه ميراث شيعه را امانت گرفتم. مقدمه را الآن خواندم. بسيار عالی نوشته شده و تصحيح کتاب بسيار خوب است. دست مريزاد. سيد علي خان از مفاخر شيعه است. از بزرگترين ادبای عربيت است و آثارش کم نظير است. خدمت بزرگی است چاپ مجموعه آثار او. مؤسسه ميراث شيعه در سال های اخير کتاب های مهمی از ميراث شيعه را...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۳۴
در ميان تصحيح کتاب های حديثی در چند دهه گذشته در ايران شايد يکی از بهترين نمونه های دقت در تصحيح و استفاده از شيوه ای درست در تخريج احاديث تصحيحی باشد که از تفسير حسين بن الحکم الحبري استاد علامه سيد محمد رضا جلالي فراهم کرد. با مقدمه ای ممتاز. برای کسانی که بخواهند شيوه تصحيح متون حديثی شيعی را فرا بگيرند اين تصحيح نمونه خوبی است. قبلا درباره شيوه درست تخريج...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۳۲
اين چند روز در اوقات فراغت کتاب ورثة الأنبياء تأليف سيد احمد نقوی هندي را با تصحيح فاضلانه آقای علی فاضلی می خواندم. تصحيحی بسيار خوب و پاکيزه که مؤسسه کتابشناسی شيعه در قم منتشر کرده. اين کتاب برای آشنایی با تاريخ علمای اصولی شيعه در شبه قاره در سده های نوزدهم و بيستم اهميت فوق العاده ای دارد و گوشه های تاريکی از آن را برای ما روشن می کند؛ به ويژه آنچه مربوط است...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۳۰
در کتاب های رجالی شيعی دوران بعد از علامه و به ويژه آنچه بعد از استقرار مکتب اصولی وحيد بهبهانی نوشته شده رسم بر اين است که بحث هایی تفصيلی درباره توثيق و ضعف راويان و در غالب موارد بیشتر متکی بر بحث های اجتهادی و گردآوری قرائن و بحث در تعارض اخبار توثيق و مدح و تضعيف بخش عمده این کتاب ها را اشغال کند. البته کتاب هایی مانند قاموس الرجال هم هست که به جنبه های تاریخی...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۲۸
عکس نسخه خطی اين کتاب را حدود سی سال پيش نخستين بار در کتابخانه مرحوم سيد عبد العزيز طباطبایی در قم ديدم و عکسی از آن را هم برای کتابخانه مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی تهيه کردم. در چند سال اخير اين کتاب بر اساس دو نسخه خطی آن تصحيح و منتشر شد. الآن در مقدمه تصحيح رساله ديگر همين نويسنده با عنوان الرسالة المهدية في وجوب اتباع مذهب الإمامية ديدم محقق اين رساله...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۲۶
"قد ذكر رجل فاضل صالح ثقة في دار العلم شيراز ـ صانها الله عن الاعواز ـ قبل اشتغالي بهذا التأليف الشريف بعشرين سنة أنّه رأى في المنام : أنّ الإمام الثامن الضامن المربّي لأولاد الأعاجم ـ صلوات الله وسلامه عليه وعلى آبائه وأبنائه الطاهرين ـ أعطاه ورقة مكتوبة بخطّه الشريف وأمره بإيصالها إليّ ، وبأن يقول لي : احفظها فإنّ لك في حفظها منافع ، وأمره بأن يقول لي : بقي...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۲۶
دانشمند محترم جناب آقای دکتر سروش چند شب پيش به نقد من به يک سخنرانی خود که در موضوع تحريف قرآن و لعن بود پاسخ دادند که در يوتيوب در دسترس است. ضمن احترام به مقام علمی ايشان گمان می کنم آقای دکتر سروش نقد کامل من را نديده اند. البته مقصر من هستم. چون نقد من در چند پست مختلف فيسبوکی و تلگرامی منتشر شد و بنابراين احتمال اينکه نقد کامل من از نظر ايشان پوشيده مانده...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۹:۰۲
امروز فايل صوتی يک قطعه از سخنرانی جناب استاد آقای مصطفی ملکيان را که يکی از دوستان به لطف ارسال کردند شنيدم درباره خواجه نصير. در آنجا آقای ملکيان اظهار می فرمايند که هيچ دليلی بر تشيع خواجه وجود ندارد و يا تشيع او ثابت نيست و بر فرض صحت اين انتساب معلوم نيست که او امامی بوده و يا اسماعيلی. حقيقتا از اين سخن آقای ملکيان خيلی تعجب کردم. تشيع خواجه که از مسلمات است...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۴۷
گفتگوی آقای زارع با من که ظاهرا بناست در سری جديد مهرنامه منتشر شود
باطنی نگری در تشیع و تصوف در گفتگو با حسن انصاری:
باطنی‌گری بر خلاف ظاهرش پروژه‌ای سياسی است
*به عنوان نخستین سوال بفرمائید که نسبت تشیع و تصوف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این دو مکتب را می‌توان مندرج در تحت عرفان به معنای کلی کلمه طبقه‌بندی کرد؟
ج: بستگی دارد که از تشيع چه برداشتی...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۴۴
تصوری عمومی در ميان شماری از اهالی دانش های دينی وجود دارد که در تاريخ تشيع فقها با فلسفه مخالف و حتی خواندن و آموختن آن را نادرست و بل حرام می دانسته اند. اين تصور افسانه ای بيش نيست. من به تاريخ قديم تشيع کاری ندارم. حتی به زمان علامه حلی و شاگردانش هم کاری ندارم (در هر دو مورد می توان از نمونه های بسيار از اهتمام به فلسفه و دانش های عقلی سراغ گرفت). در همين چند قرن...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۳۲
سال 2012 بود که دوست خوبم جناب دکتر رضا پورجوادی برای کتاب فلسفه عصر قاجار که مجموعه مقالاتی است درباره فلاسفه اين دوران و او ويراستار آن است از من خواست مقاله ای درباره شيخ احمد احسایی بنويسم. اين دعوت سببی فراهم کرد که به مطالعات سابق خود درباره شيخيه و شيخ احمد احسایی باز گردم. اواخر دهه شصت به مناسبت فراهم کردن پرونده علمي شيخ احمد احسایی در مرکز دائرة المعارف...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۳۰
در شماری از تحقيقات درباره تاريخچه عقيده به تحريف قرآن و از جمله در مقاله آقای حسين مدرسی در اين زمينه که به فارسی هم ترجمه شده اين مطلب عنوان شده که جاحظ نخستين کسی است که اين اتهام را نسبت به شيعيان امامی مطرح کرده است (اين مقاله بهترين و محققانه ترین مقاله ای است که تاکنون درباره رد اعتقاد به تحريف قرآن در زبان انگلیسی نوشته شده). به نظر من اين مطلب درست نيست....
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۲۹
من سال هاست در نوشته هایم، در وبلاگ کاتبان، در کانال تلگرامی ام و همچنین در مصاحبه هایم به حفظ و احیای علوم عقلی یعنی کلام امامی و معتزلی و همچنین فلسفه اسلامی دعوت می کنم. معتقدم رمز بقای تشیع همین حفظ و تداوم سنت عقلی در آن بوده و همین موجب آن شده که تشیع از یک سو در دامن تصوف افراطی و از دیگر سو قرائت بنیادگرایانه و سلفی و قشری گرای اخباری نیفتد. برخی در تمام...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۲۸
يادداشت بالا را که نوشتم به نظرم آمد در چند سطر اين مؤسسه را هم معرفی کنم. اين مؤسسه کتاب شناسی شیعه که زير نظر دانشمند محقق دقيق النظر جناب آقای رضا مختاری کار می کند در اين چند سال که از تأسيس آن می گذرد کارهای مهمی منتشر کرده و يا در دست انتشار دارد. علاوه بر پروژه بزرگ تصحيح و باز نشر کتاب اعيان الشيعة و پروژه مهم گردآوری متون اجازات علمی شيعه، سری کتاب هایی که...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۲۸
برخی از محققان که اصرار دارند تشيع اصيل را مذهبی باطنی و با گرايشات تأويلی و غلوگرايانه و به عبارتی ديگر ديانتی در چارچوب باور به نوعی از الوهيت امامان شيعه قلمداد کنند در عين حال بر اين نکته تأکيد می کنند که يکی از عناصر اصلی اين تشيع اصيل و اوليه عدم باور به تماميت قرآن و وجود دست کم نقص، اگر نگوییم باور به وجود اضافاتی در قرآن است. آنان معتقدند باور به تماميت...
يكشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۸:۲۷
الآن دوست دانشمندم مؤرخ برجسته تاريخ صدر اسلام و عصر اموی جناب آقای علی بهراميان برای من فايلی صوتی فرستاد از استاد و حکيم گرامی جناب آقای مصطفی ملکيان در رابطه با تاريخنگاری کربلاء. از گفته های آقای ملکيان خيلی تعجب کردم. ايشان ابراز داشته اند که ما از حادثه کربلا بسيار بسيار کم می دانيم و غالب رواياتی که نقل می شود مربوط به دوران صفوی به اين طرف است و اينکه...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۳۲
آقا حسين خوانساري از محققان درجه اول دوران صفوی است. شرح دروس او اثری محققانه و مشتمل بر تحقيقات عميق در فقه و همچنين اصول است. او علاوه بر فقه و اصول، در کلام و به ويژه در فلسفه مشایی تخصص بالایی دارد. خوشبختانه به مناسبت کنگره خوانساری ها (آقا حسين و آقا جمال) تعدادی از آثار اين پدر و پسر منتشر شد. دانشمند بزرگوار جناب آقای استادی با همت خود شماری از اين آثار را...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۳۲
مرحوم مصلح الدين مهدوی در طول عمر خود آثار متعددی درباره اصفهان چند قرن اخير نوشت، برخی درباره رجال مشهور اين چند قرن و برخی ديگر درباره برخی خاندان های اهل علم در اصفهان. اين آثار همه برای بررسی تاريخ مذهبی و اجتماعی و سياسی ايران بی نهايت مفيدند. آقای رحيم قاسمی هم در چند سال اخير کتاب های مفيدی درباره علمای اصفهان نگاشته اند که به نحوی دنباله کارهای مرحوم...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۷
به مناسبت پژوهشی که سال هاست بدان مشغولم يعنی تاريخ روحانيت شيعه يکی از موضوعاتی که انجام می دهم بررسی تاريخچه خاندان های روحانيت شيعه است. در ميان اهل سنت هم در طول تاريخ ما چندين خاندان مهم پر سابقه در فتوا و قضاء و دانش در ايران و همچنين در شامات و مصر داشته ايم (مانند آل منده، آل صاعد، آل خجند، آل برهان، آل جماعه، خاندان مقدسی های صالحيه و ...). اما بی ترديد اين...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۶
برخلاف تصور عمومی يکی از علل اصلی رشد معجزه آسای علوم در دو سه قرن نخستين اسلامی کمبود کاغذ بود. به تدريج که توليد و دسترسی به کاغذ همگانی شد نه تنها از سرعت رشد علوم کاسته شد بلکه زمينه برای تقليد از گذشتگان و از رونق افتادن اجتهادات و ابداعات فکری روافزون شد. با ظهور صنعت چاپ اين روند تنزلی به شکل بی سابقه ای تشدید شد. در دو قرن نخست به جای نوشتن می بايست مطالب را...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۶
در طول چند دهه اخير شمار زيادی از اجازات حديثی اماميه و به ويژه از علمای دوران صفوی به بعد به صورت های مختلفی در مجموعه ها و مجلات و کتاب های تراجم احوال و در لا به لای مقالات منتشر شده است. در عصر صفوی اشخاصی را می شناسيم که شماری از مهمترين اجازات را از اينجا و آنجا گردآورده اند و در مجموعه هایی برای ما به وديعت نهاده اند (مانند مجموعه اجازات موجود در کتابخانه...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۴
من اين چند روز دنبال فهرستی می گشتم برای اسامی ناشران و مصححان آثاری که به شکل چاپ سنگی در دوران قاجار در طهران و اصفهان و شهرهای ديگر منتشر شده. فهرست های کتاب های چاپی هست اما فهرستی که مختص ناشران و مصححان کتاب های چاپ سنگی دوران قاجار باشد ظاهرا تاکنون تهيه نشده و يا من از آن اطلاعی ندارم. خيلی خوب است کسی همت کند و چنين فهرستی را تهيه کند. با مشخصات کامل کتاب...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۴
در دوران پهلوی تلاش می شد تا آنجا که ممکن است چهره ای سياه از دوران قاجار به دست داده شود. اگر از نقطه نظر سياسی رفتار شماری از شاهان قاجار به ويژه در عدم اهتمام کافی در حفظ تماميت ارضی کاملا قابل انتقاد است اما انصاف آن است که عصر قاجار از حيث پيشرفت در انواع مختلف فنون هنری و ادبی و رونق مدارس و اهتمام شاهان قاجار به اين امور دوران مهمی بايد به حساب بياید. حال از...
يكشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸ ساعت ۵:۲۳
می خواستم از شما تشکر کنم برای این همه روشنگری و مطالب مفیدی که به اشتراک می گذارید. همیشه از کانال و وبلاگ شما بهره برده ام و آموخته ام. پیروز و سلامت باشید.
با تحیات. از لطف عالی ممنونم. مؤيد و موفق باشيد.
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.