من الآن بيش از سه سال است که به طور مجزا با دوستانی بحث های مرتبط با موضوع حجيت اخبار (اخبار آحاد) و بهره وری از حديث در اجتهاد شيعی را برای نوشتن چند کتاب و مقاله مشترک دنبال می کنم. از عصر حضور بحث را آغاز کرده ایم و با هر يک از دوستان بخش های مختلف متون اساسی فقه و اصول فقه شيعی را به بحث می گذاريم. برای بحث های سال آينده در اينجا يکی دو هفته است کتاب تعارض الأدلة...

قال المسعودي في مروجه: ولعشر سنين خلت من خلافة المنصور توفي أبوعبد الله جعفر بن محمد بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب رضي الله عنهم ، سنة ثمان وأربعين ومائة ، ودفن بالبقيع مع أبيه وجده ، وله خمس وستون سنة ، وقيل : انه سُم ، وعلى قبورهم في هذا الموضع من البقيع رخامة عليها مكتوب : بسم الله الرحمن الرحيم ، الحمد لله مُبدیء (نسخة أخری: مبيد) الأمم ، ومحيي الرمم ، هذا...

مسعودی در مروج الذهب (ج 4، ص 322) در بحث از پيروان محمد فرزند امام صادق (ع) تعبيری دارد که نشان می دهد برای او که کتابش را اندکی پس از شروع عصر غيبت کبری می نوشته خط غلو شيعی از آنچه او "اماميه" می خوانده (و البته منظورش صرفا دوازده اماميان نيست) متفاوت قلمداد می شده: وظهر في أيام المأمون بمكة ونواحي الحجاز محمد بن جعفر بن محمد بن علي بن الحسين وذلك في سنة مائتين ، ودعا...

در چند نوشته نظريات پروفسور ويلفرد مادلونگ را درباره مناسبات تشيع و اعتزال نقد خواهيم کرد. اين نظر که ائمه شيعه تحت تأثير آرای معتزله بوده اند و يا آرای آنان را بازتاب می داده اند درست نيست و من می کوشم نخست با تبيين جايگاه مکتب معتزلی در دو سه قرن نخست اسلامی نشان دهم که مناسبات تاريخی معتزله و شيعه را بايد در چارچوب ديگری تحليل کرد. بخش اول: معتزله به عنوان...

ما قبلا نوشته ايم که شاگردی شريف مرتضی نزد قاضي عبد الجبّار معتزلی که حاکم جشمي در شرح العيون خود مورد اشاره قرار داده احتمالا اصلی ندارد و او ميان شريف رضي و شريف مرتضی در اينجا دچار خلط شده. البته احتمال زياد دارد که شريف مرتضی در بغداد با قاضي عبد الجبّار ملاقاتی کرده باشد؛ آن سالی که قاضي به قصد حج وارد بغداد شد و حتما در بازگشت هم مدتی آنجا ماند. می دانيم که...

در بحث قبل گفتيم که تعريف و تحديد معنای اصطلاح معتزلی در طول زمان تغيير کرد. در آغاز معتزله تنها اشاره به يک مذهب ايمانی داشت که گرايشاتی نزديک به عثمانی های بصره داشت و در تعريف ايمان هم مخالف خوارج و مرجئه بود. آنان عقيده قدر را از قدری ها و در ارتباط با تفسير خودشان از ايمان اخذ و اقتباس کردند و الهياتی عدل گرا را به تدريج تئوريزه کردند. اما با این وصف به تدريج...

در مقدمه چاپ فاکسيمليه از کهنترين نسخه نقد المحصل نوشتم که المحصل دو تحرير دارد: دومی بايد چند سالی ديرتر فراهم شده باشد. المحصل در مجموع از آثار کم و بيش ميانی فخر رازي است اما تحرير دوم را احتمالا او در سفر دوم خوارزم فراهم کرد و آن را به وزير خوارزمشاه تقديم کرد (با اين تعبير: "قوام الدين عزّ الملك الصدر العادل قوام الدولة والدين نظام الإسلام عميد الممالك")....

من هميشه از اينکه می بينم در بسياری از تحقيقاتی که به زبان های خارجی منتشر می شود کمتر موردی پيش می آيد که به تحقيقات و منشورات داخلی ايرانی ارجاع داده شود متأسف می شوم. هم متأسف می شوم چرا بايد نوشته های غربی از نتايج تحقيقات به زبان فارسی محروم باشند و هم از اين جهت که چرا ما نتوانسته ايم فضایی را درست کنيم که بتوانيم تحقيقات به زبان فارسی در علوم انسانی را در...

محقق طوسی نه تنها از بزرگترين مفاخر ايران است بلکه بی ترديد يکی از مفاخر برجسته تاريخ بشريت است. او فيلسوف، متکلم، عالم به علوم دقيقه، دانشمند دين شناس و بالاخره يکی از آگاهان به هويت ايرانی و از بازيگران اصلی تاريخ و هويت ملی ماست. من قبلا هم نوشته ام که متأسفانه هنوز آنطور که شايد و بايد ما درباره او کار نکرده ايم و او را حتی به فرزندانمان و به نسل های جديد...

من قبلا درباره اين موضوع نوشته ام و دلائل و زمينه های آن را کم و بيش کاويده ام. پرسش اين است: در حالی که بسياری از متن های حديثی و فقهی و تفسيری و کلامی دو سه سده نخست قمری از اهل سنت و غير شيعيان امروز موجود است چرا آثار اماميه از بين رفته است؟ يکی از مهمترين دلائل آن وضعيت شيعه به عنوان جامعه ای در اقليت و تحت ستم در بسياری از ادوار تاريخ اسلام است. فراموش نکنيم که...

ارتباط خواجه طوسي و عطار و نقدی بر گفتاری از استاد دکتر شفيعی کدکنی در سفينه تبريز حکايتی درباره ملاقات عطار و خواجه طوسي نقل شده که آنچه را پيشتر به لطف ابن الفوطي در اين ارتباط می دانستيم مورد تأييد قرار می دهد و در ضمن حاوی نکات تازه ای است درباره زندگی و انديشه خواجه. حکايت از اين قرار است: خواجه عطار در آن زمان كى شيفته شده بود و كرامات مى‌گفت‌ ، بعضى...

ديدم نويسنده محترم آقای ميلاد عظيمی اين مطلب را به نقل از کتاب تازه استاد دکتر محمد علی موحد نوشته اند و به نقل از ايشان آورده اند که اين خطبه را شريف رضي در نهج البلاغه نياورده و احتمالا از درک عمق کلام حضرت امير (ع) عاجز بوده. چطور ممکن است شريف رضي از بزرگترين ادبای عرب و اشعر شعرای طالبيين و از آشناترين متخصصان در تمدن اسلامی به دقائق کلام عرب (علاوه بر فقه و...

چند صفحه ای از کتاب آقای دکتر موحد را استاد دانشمند علی بهراميان برای من فرستاد و خواندم. خلاصه ای از محتوای کتاب را هم در نقد آقای دکتر حاتم قادری شنيدم؛ به ويزه بخش هایی را که ايشان از روی متن کتاب می خواند. من به آقای دکتر موحد احترام می گذارم. آثاری را از عربی و انگليسی به فارسی ترجمه کرده و چند کتابی را هم ايشان تأليف کرده اند. چند متن ارزشمند را هم تصحيح کرده...

يکی از خوانندگان اين کانال از من درباره يکی از درسگفتارهای اخير استاد دانشمند جناب آقای دکتر شفيعی کدکنی که اخيرا درباره مذهب رودکی ايراد فرموده اند پرسيد و اين چند کلمه را اينجا بدين مناسبت قلمی می کنم: آقای دکتر شفيعی کدکنی بنابر مصرعی مشهور از رودکی که در اين بيت معروف "شنیدم ز رودکی استاد شاعران*****کاندر جهان به کس مگرو جز بفاطمی" نقل شده احتمال قوی داده...

رسانه های اجتماعی مجازی زمينه مناسبی برای مشارکت طبقات مختلف و اظهار نظر درباره موضوعات مختلف را فراهم کرده. در اين ميان البته توقع از اهل علم و طبقات دارای تحصيلات عالیه اين است که ضمن بهره وری از اين امکان تازه وظيفه اصلی خود را برای توليد معرفت، از هر نوع و گونه ای از ياد نبرند؛ و الا چه کسی بايد اين وظيفه را انجام دهد و خوراک معرفتی را برای جامعه فراهم کند؟ به...

اسماعيليه در دوران فاطميان و همچنين عالمان و متفکران آنان چه در سنت طيبی و چه در سنت نزاری همواره به تدوين کتاب هایی درباره امامت توجه داشته اند. علاوه بر اختصاص بحثی درباره امامت در کتاب های اعتقادی خود چندين اثر مستقل و قابل توجه از داعيان و عالمان اسماعيلی و فاطمی در موضوع امامت در اختيار است. بحث امامت در تفکر اسماعيلی موضوعی محوری است و اين به دليل اشتراک...

کتاب تثبيت الامامة که سامی مکارم در سال 2013 و از سوی مؤسسه اسماعيلی لندن چاپ کرد بی ترديد اثری از منصور خليفه فاطمي (خلافت: 334 تا 341 ق) نيست. ناشر البته کتاب را منسوب به منصور فاطمی منتشر کرده و درباره اين انتساب قطعيتی ابراز نکرده اما برای کسی که با ادبيات بحث های کلامی در زمينه امامت از ديدگاه شيعه آشنا باشد و تحول تاريخی آن را بداند ترديدی وجود ندارد که اين کتاب...