کتابی که با عنوان "کتاب في الأخلاق والعرفان" و منسوب به "لأحد الحفاظ من أعلام الشيعة الإمامية في القرن الخامس والسادس" و با همت دانشمند جناب آقای رضا استادي منتشر شده (مشهد، 1387 ش)؛ همه چيز هست جز کتابی تأليف يکی از "حفاظ شيعه اماميه". نخست اينکه درست است در نسخه ناقص الأول والآخر و شايد منحصر به فرد اين کتاب، همه جا کاتب نسبتاً متأخر از نويسنده تعبير به "حافظ" کرده...

اخيراً کتابی به صورت چاپ نسخه برگردان و بر اساس نسخه موجود در کتابخانه کاشف الغطاء در تهران و به وسيله انتشارات عظام و با همت ستايش بر انگيز مدير فرهيخته آن و به صورتی بسيار نفيس و فاخر به چاپ رسيده است با عنوان الأنساب المشجرة که اثری است بی نهايت ارزشمند. چند نکته ای را در رابطه با اين کتاب اينجا مطرح می کنم و تفصيل را بايد واگذاشت به زمانی ديگر و با مقايسه...

موضع و عقيده متکلمان و مفسران قرآن در ميان مذاهب مختلف اسلامی در رابطه با درجات عصمت پيامبران از دير باز مجال اختلاف ميان آنان بوده است؛ گرچه در مهمترين عناصر آن اختلاف چندانی وجود ندارد؛ اما در رابطه با نحوه عصمت و نيز شمول آن در مورد پيش و پس از مقام نبوت و نيز در حوزه گناهان کبيره و يا صغيره و انواع مختلف سهو و خطا و تعمد و غير تعمد در انجام آن در ميان متکلمان...

در ميان معتزليان جز کتاب ابو القاسم بستي، فی المثل از کتاب علي بن سعيد اصطخري نيز در رد بر باطنيان اطلاع داريم؛ کتابی که آن را به درخواست و برای خوشآيند القادر عباسی که کمر به حذف و مقابله فاطميان بسته بود، نگاشت (نک: ابن جوزي، المنتظم، 15/100). البته قاضي عبد الجبّار هم در تثبيت دلائل النبوة به سختی به رد اسماعيليان و ناسزا گويی از آنان پرداخت که در شماره های بعد همين...

بخشی از آنچه نويسندگان زيدی در ارتباط با اسماعيليان و باطنيان در رديه های خود که يا به طور مستقل می نوشته اند و يا در ضمن کتابهای کلامی و اعتقادی خود و در رد فرق مخالف و از جمله اسماعيليان ارائه می داده اند ناظر به رد عمومی تری بوده که شامل مباحث امامت و مسائل وابسته بدان نزد شيعيان امامی و اثنا عشری نيز می شده است؛ مسائلی از قبيل ضرورت نص در مورد هر امام و يا عصمت...

از نخستين سالهای ظهور جريان تشيع اسماعيلی که به تدريج در قامت يک جريان و نظام انديشگی باطنی از نوع شيعی آن جلوه گر شد، رديه ها و ادبيات انتقادی بر عليه آنان از سوی گروههای مختلف و مذاهب گوناگون اسلامی و عالمان مسلمان کم و بيش آغاز شد و به تدريج گسترش يافت؛ اين گسترش خاصه به دليل تشکيل خلافت فاطمی نخست در مغرب اقصی و سپس در مصر و شامات فزونی گرفت و به تدريج با حمايت...

در کتاب سفينة العلوم تأليف دانشمند معتزلی حنفی/ زيدي اواخر سده پنجم قمري، فصلی به مقتل حضرت سيد الشهداء اختصاص يافته است و نکته جالب اين است که در لا به لای اين مقتل که مجموعه رواياتی است درباره عاشوراء و مقتل حضرت ابا عبد الله الحسين صلوات الله عليه، حاکم جشمي چند قطعه از اشعار فارسی را نقل کرده که از مضمون و از سبک آن پيداست که در مجالس حسينی در بيهق آن روزگار،...