أبو محمّد عبد الله بن محمّد بن سعيد بن يحيى بن الحسين بن سنان الخفاجيّ الحلبيّ (برای نام و نسب، نک: مجمع الآداب، 6/ 577 ) (متولد 422 ق؛ اين اطلاع در: كتاب البستان الجامع لجميع تواريخ أهل الزمان ص 281 ؛ درگذشته سال 466 ق)، از ادبا و شعراء و علما و فقها و متکلمان برجسته اماميه است که متأسفانه نامش و آثارش به کلی در ميان شيعه امامی مورد غفلت قرار گرفته. او در ادب شاگرد ابو العلای...

دو سال ديگر صدمين سالگرد تأسيس مجدد حوزه علميه قم وسيله مرحوم آية الله شيخ عبد الکريم حائری يزدی است. قم از اواخر قرن دوم قمری از مراکز اصلی تشيع بود. اين شهر و با همت خاندان اشعريان در سده های نخستين بعد از کوفه مهمترين مرکز حديث شيعی بود و بعد از مرکزيت يافتن ری و به ويژه بغداد البته از اهميت آن به تدريج کم شد. با اين وصف در دوران سلجوقی همچنان قم از مراکز تشيع و...

من کاری به فعالان سياسی ندارم. می دانم که خيلی ها در فضای مجازی فعاليت رسانه ای حرفه ای را با عقايد و باورهای سياسی و يا حتی انگيزه های شخصی و يا گروهی شان خلط می کنند. جذب مخاطب هم کار خيلی مشکلی نيست. کافی است اندکی از منطق علمی هر بحثی فاصله بگيريد و با احساسات و "جو" های ساختگی زمانه همراه شويد. به درست و غلط اين کار الآن کاری ندارم. اما نيک می دانم که فضای آکادميک...

من قبلا مکرر نوشته ام که فهرست ها در بسياری از موارد تنها نقش اجازات را دارند؛ به صورتی که سندها می توانند صرفا سند به اشخاص و نه متون و يا از آن مهمتر نسخه های خاص از آن متون باشند. در اين نوع اجازات کما اينکه بعدا به تفصيل خواهيم گفت نويسندگان فهارس و يا اجازات گاهی صرفا فهرستی از محتويات فهارس قديمی تر به دست می دهند با نقل اجازاتی به آن فهارس قديم. مانند نجاشي که...

درباره ابو جعفر محمد بن عبدالله بن جعفر بن الحسين بن جامع بن مالک الحميري القمي، محدث امامی سده سوم و چهارم گفته شده که کتابی به نام کتاب المساحة والبلدان داشته است. از او نقل شده که دليل تأليف آن اين بوده که وی فهرست کتب المساحة را که تصنيف احمد برقي بوده در اختيار داشته و آن را استنساخ کرده بوده و به اسناد روايت می کرده از مؤلف آن، اما آن را از دست داده بوده، وی...

من قبلا هم نوشتم که بزرگترین دلیل بر عدم وجود طریقه فهرستی به عنوان شیوه ای مستقل از طریقه رجالی در میان قدمای امامیه این است که در هیچ کجا در ادبیات حدیثی و رجالی ما اشاره ای به وجود این تمایز نشده. در حقيقت آن چيزی که طبق اين نظريه، طريقه فهرستی ناميده می شود بخشی از همان شيوه رجالی قدماست. اين نظريه ابراز می دارد که بر خلاف اهل سنت محدثان اماميه طریقه فهرستی را...

يکی از موضوعات جالب برای رساله های دکتری تبارشناسی خاندان های اهل علم است به ويژه از دوره های صفويه و قاجار به اين طرف. شناخت اين موضوع می تواند آشنایی و تحليل ما را نسبت به مناسبات دين و قدرت و همچنين تحولات اجتماعی و سياسی و فرهنگی در بستر تاريخ عميقتر کند. از قديم چنين بوده که عموما علم و دانش به عنوان ميراثی در خاندان های مهم اهل علم باقی می مانده و گسترش می...

هفته قبل به مناسبت درخواست مجله سياستنامه به چند پرسش درباره تفکر فلسفی مرحوم آقای حاج آقا مهدی حائری يزدی پاسخ می دادم. مرحوم دکتر حائری يزدی تا آنجا که من می شناسم تنها عالم شيعی و بل شايد مسلمانی باشد با چنين تجربه ای بی مانند در زندگی علمی اش: با وجود آنکه در اجتهاد او ترديدی نبود و در بالاترين سطوح علمی چه در اصول و چه در فلسفه تحصيل کرده بود و به مقام اجتهاد...

من قبلا در چند نوشته و سخنرانی و کنفرانس بر يک نکته ای درباره اعتبار دفاتر گفتارهای ائمه شيعه دست گذاشته ام که متأسفانه گاه مورد غفلت حتی در سطح پژوهشگران دانشگاهی قرار می گيرد. اينجا سعی می کنم در چند کلمه آن را خلاصه کنم: عده ای تصور می کنند آنچه ما از پيشوايان اصلی مذاهب فقهی اهل سنت به ويژه مالک بن انس و ابو حنيفه و يا حتی شافعی در اختيار داريم از لحاظ سنديت...

معمولا در شرح احوال صدوق خطایی تکرار می شود و آن اينکه او کتاب فقيه را در سفر خراسان و در زمان اقامت در بلخ نوشته. مستند اين سخن گفته خود ابن بابويه است که در آغاز کتاب گفته: أما بعد فإنه لما ساقني القضاء إلى بلاد الغربة ، وحصلني القدر منها بأرض بلخ من قصبة إيلاق وردها الشريف الدين أبو عبد الله المعروف بنعمةـ وهو محمد بن الحسن بن إسحاق بن [ الحسن بن ] الحسين بن...

من معتقدم يکی از مهمترين راه های اصلاح انديشه و فهم ما از دين و مذهب شناخت دين و منابع دينی در بستر تاريخی آن است. اين شناخت درک ما را از تحول تاريخی فهم های دينی ارتقا می دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعيم و اگر می خواهيم درک درستی از ديالکتيک "نص" و "تاريخ" و سهم مقتضيات زمان و مکان در فهم فقيهان و متکلمان از دين و منابع دينی داشته باشيم چاره ای نداريم الا...