با تشکر از جناب منوچهر دین...

سنت های تفسیری قدمایی و نو در گفتگو با حسن انصاری قرآن با سنت یا در تمایز با سنت؟ کتاب سید حسین نصر تلاشی برای تفسیر غیرطائفه ای قرآن است محمود مزروع حسن انصاری پژوهشگر کلام و فلسفه اسلامی است. وی که عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون است، هم زمان عضو وابسته مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه و عضو انجمن بين المللی تاريخ علوم و فلسفه عربی و اسلامی (پاریس)...

تصور عمومی این است که در این صد سال گذشته میزان القابی که برای عالمان دینی به کار رفته و همچنان به کار می رود روندی مضاعف و روزافزون داشته است. درست است القابی مانند آیة الله العظمى برای فقیهان از پدیده های بسیار جدید است اما واقع این است که میزان القابی که گذشتگان برای عالمان دین در نظر می گرفته اند و آنان را شایسته آن القاب می دانسته اند به مراتب بیشتر و قوی تر و...

در یادداشتی دیگر که پیشتر منتشر شد اندر اهمیت اطلاعات مربوط به سماعات و اجازات و گواهی های تملک در نسخه های خطی اندکی مطالبی عرض شد. در اینجا توجه می دهم به اهمیت توجه به اطلاعات و یادداشت های پشت نسخه ای در معنای عام آن که خوب شامل موارد زیادی می شود: از اطلاعات مربوط به تواریخ تولد و وفات عالمان و مشاهیر گرفته تا ثبت حوادث تاریخی و یا قطعات اشعار شاعران و همچنین...

این مقاله در سه قسمت است. چند سال پیش آن را به قصد استفاده از آن به منظور ارائه خلاصه ای به شیوه شفاهی و به زبان فرانسه تحریر کردم. امید می برم این مقاله همراه با مستندات آن به زودی منتشر شود.

61- شرح مختصر من شرح نهج البلاغة للسيد محمد بن عبد الله بن الإمام يحيی بن حمزة . مختصر شرح ابن ابي الحديد. نسخه کتابت 995 ق. 62- مجموعه: الاعلام فيما ابهم في القرآن من الأعلام للفقيه أبي القاسم عبد الرحمان بن أبي الحسين السهيلي الخثعمي. و همچنین کتاب مصباح الشريعة ومفتاح الحقيقة من کلام مولانا الإمام جعفر بن محمد الصادق برسم خزانة کتب مولاي السيد الإمام العالم...

شماری از نسخه هایی از جامع کبير صنعاء و برخی ديگر از کتابخانه های يمن که يا اصلشان و يا عکس آنها را سالها پيش در يمن و يا در تهران ديده ام و از آنها فهرستی دستی تهيه کرده ام اينجا ياد می کنم. گاه فوائدي هم از آنها يادداشت کرده ام که اينجا نمونه هايی را می آورم. آنچه آن سالها يادداشت کرده بودم گاه بسيار شتابزده بود و از اينرو خواندن برخی از يادداشتها برای خود من هم الآن...

پژوهش در عرصه مسائل مذهبی کار ساده ای نیست. این را همه کسانی که به نحوی در این امور دستی دارند به مراتب مختلف می دانند. این مسئله مخصوص اسلام هم نیست. در قرن نوزدهم پژوهش های تاریخی و نقد متن در سنت مسیحی و کتاب مقدس که بر اساس شیوه های تاریخی و فیلولوژیک انجام می شد هم واکنش هایی در خود سنت کلیسایی به همراه داشت. با این وصف چنانکه می دانیم تحولات درونی در دو مذهب...

اینجا چند نکته توضیحی دیگر را مطرح می کنم تا نشان دهم نظریه دکتر سروش از تناقضات درونی رنج می برد: ۱- به فرض که نظریه دکتر سروش را بپذیریم متن قرآن به مثابه متنی ادبی و با زبانی تاریخی عربی نیازمند نقد و فهمی مبتنی بر متن است و نه خوابگزاری و لو آنکه اصل وحی را مستند به خواب بدانیم. اگر مبانی شکلگیری وحی را در خواب هم جستجو کنیم در نهایت قرآن به مثابه متن و گفتار تعین...

من معتقدم در نظریه آقای دکتر سروش درباره رؤیایی بودن وحی پیامبر یکی از مشکلات اساسی عدم توجه به دستاوردهای مطالعات تاریخی و به کلی نادیده گرفتن آن نوع مطالعات است. نمونه آن در نوشته اخیر ایشان دیده می شود که لازم دیدم در حاشیه بحث خود درباره نظریه یاد شده مختصری درباره اش اینجا بنویسم. نخست عین عبارات ایشان را نقل می کنم: " صنعت التفات یعنی در گفتار از خطاب به غیاب،...

آقای دکتر سروش در نظریه رؤیاهای رسولانه تصریح می کند که قرآن حاصل رؤیاهای پیامبر است. همچنین ایشان معتقدند متن قرآن حاصل تألیف شخص پیامبر است و او در حقیقت حاصل رؤیاهای خود را به زبان آورده و آن را به شکل یک متن تدوین، بیان و به نظم کشیده است. از دیگر سو، آقای سروش تصریح می کند که برای فهم قرآن نیازمند خوابگزاری هستیم چرا که قرآن حاصل رؤیاهای پیامبر است و فهم آن...