قبلاً در اين سايت و همچنين در کتاب از گنجينه های نسخ خطی اين سه متن را که اولی آن از قاضي جعفر ابن عبد السلام است و دو تای بعدی از شاگردش حسن بن محمد الرصّاص معرفی کرديم. اين سه متن مبنای چند بحثی است که درباره رديه های معتزله بر فلاسفه دارم و بعد از اين در اين سايت منتشر می شود. اينجا نمونه ای از هر سه متن را می آورم که مبنای يک سخنرانی است که متنش را به زودی منتشر...

هواداران مکتب موسوم به تفکيک در برابر اين واقعيت که ميرزا مهدي اصفهاني سخنان خود را با استناد به تلقی از "صاحب علم جمعی" يقينی و علوم ناب و خالص آل محمد قلمداد می کرده معمولاً پاسخی کليشه ای دارند: او تمامی استناداتش به قرآن و حديث و نور عقل و وجدان بوده است. اين آقايان گمان می کنند با دسته ... سر و کار دارند. خوب. اگر راست است که تمامی استنادات ميرزا مهدي اصفهانی به...

مرحوم ميرزا مهدي اصفهاني که مکتب تفکيک به او منتسب است تعاليم خود را برگرفته از شخصی می دانست که از او با عنوان "صاحب علم جمعی" نام می برده است. در اينکه دقيقاً او کيست و چه سهمی در بنياد گذاشتن مجموعه تعاليم ميرزا مهدي اصفهانی داشته اختلاف نظر وجود دارد. از مجموعه آنچه مرحوم آقای حلبی در گفتارهای فارسی خود درباره "صاحب علم جمعی" گفته چند نکته اساسی معلوم می شود:...

درباره نظام خلقت و بحث اختيار آدمی در ارتباط با آن مکتب تفکيک بحث هایی را مطرح کرده که در جای خود قابل بررسی و مناقشه است. شاه کليد اين ديدگاه فکری بر اساس نظامات "تمليکات" وجود و قدرت و علم از سوی خداوند به مخلوقات است. مرحوم آقای حلبی بحث های زيادی در رابطه با اين موضوع دارد که قابل توجه است. در اينجا آنچه مد نظر است نقل پاره ای از گفتارهای ايشان است درباره اين...

بنياد اصلی نظريه وجود و خلقت در مکتب ميرزا مهدي اصفهاني بر احاديث عوالم اظله و اشباح استوار است. احاديث اظله ريشه اصلی اش به روايات اهل سنت می رسد. بعدها البته غلات شيعی از اين احاديث استقبال کردند و بر بار معنایی و گستره روايی آن تا آنجا که می توانستند افزودند. بيشتر متکلمان و از جمله متکلمان شيعه يا اصل اين احاديث را منکر شدند و يا کوشيدند تفسيری قابل قبول از آن...

من از اينکه می بينم کتاب های مرحوم ميرزا مهدي اصفهانی-قدّس الله سرّه- منتشر می شود خيلی خوشحال می شوم. همينطور از اینکه انتشار آثار ديگر رهروان اين طريقت فکری در سال های اخير شتاب گرفته است مسرورم و معتقدم حرکت مبارکی است. نخست برای اينکه با انتشار اين آثار معلوم می شود اين مکتب فکری (اگر بتوان آن را يک مکتب فکری خواند) چيز زيادی برای گفتن ندارد. مفردات بيشتر آنچه...

درباره وجود تحريف و اضافات در متن زيارت عاشوراء در سال های اخير بحث و نظرهای مختلفی ارائه شده و از جمله تا آنجا که من می دانم يک کتاب در اثبات اين نوع تحريفات و کتابی پر برگ در رد بر اين کتاب نوشته و منتشر شده است. من در اينجا کاری به اصل اين مدعا ندارم. برخی نکات خوب در کتاب دوم که رد بر کتاب اول است ارائه شده و ديگر نيازی به تکرار آن بحث ها نيست. منتهی در رابطه با اقدم...

من متأسفانه عکسی از نسخه کهنسال مصباح المتهجد شيخ موجود در آستان قدس را در اختيار ندارم. با اين وصف به دليل وجود قرائنی که بايد در نوشته ديگر آن را بيان کنم و با نظر به دو سه برگ از نسخه که تصويرشان را ديده ام گمان می برم که نسخه اصيل نيست. در رابطه با موضوع متن زيارت عاشوراء و وجود احتمالی تحريفاتی در آن برخی از محققين معاصر به اين نسخه استناد کرده اند. اما من بعيد...

عندي مصورة من مخطوطة قديمة جداً أفتکر أنها نسخة ناقصة من کتاب الوجيز في أصول الفقه لابن برهان الشافعي (518هـ) (صاحب الوصول الی الأصول) الذي ينقل عنه الکثيرون ومنهم الزرکشي والشوکاني. فهل عند أحد منکم جماعة المختصين في المذهب الشافعي فکرة عن وجود نسخة منه؟ أتصور أنّ هذه النسخة هي نسخة يتيمة. وفي الکتاب ينقل المؤلف کثيراً من أبي الحسين البصري المعتزلي وغيره من شيوخ...

Aun Hasan Ali & Hassan Ansari, From ḥadīth to fiqh: a study of the history of the use of Ḥadīth in Imāmī law from al-Muḥaqqiq al-Ḥillī (d. 1277) to Abu-l Qāsim al-Khūʾī (d. 1992). Hassan Ansari and I have completed the first draft of a book tentatively titled From ḥadīth to fiqh: a study of the history of the use of ḥadīth in Imāmī law from al-Muḥaqqiq al-Ḥillī (d. 1277) to al-Sayyid al-Khūʾī (d. 1992). Here is a short passage from the first chapter: One reason why Imāmīs before the time of al-Ṭūsī did not accept akhbār al-āḥād is because they were contesting Sunnī claims. When Sunnīs adduced...

در عرصه تصحیح متون گمان نمی کنم بدتر و آشفته تر از تصحیح رسائل شریف مرتضی (چاپ قم، 4 جلد) بتوان نمونه ای را سراغ گرفت. امیدوارم که در تصحیح جدید مجموعه رسائل او همتی شایسته صورت...

در زمانه ای که در رسانه های اجتماعی و در سایت ها و کلیپ ها و شبکه های تلويزيونی اشخاص بدون کمترين اطلاع و دانش و آشنایی با تاريخ درباره تاريخ و ادبيات ايران قبل از اسلام و فتوحات و تمدن ايرانی سخن می گويند و از دانشی که ندارند افسانه ها می سازند هيچ چيز از خواندن مکررکتاب استاد و دوست و همکار شادروان دکتر احمد تفضلی برای من شيرين تر نيست. کتابی که در داوری درباره...

"فأقول: ما جرّبت ما جرّبت من بركات العترة الطاهرة من آل محمد عليه السلام وعليهم، الذين هم سرج الدين اللائحة، وطرق النجاة الواضحة، ومنار الحق، ومظان الوحي، والحجّة في الأرض، والشفعاء يوم العرض، كنت بالزي (کذا: الري) بعد مضي شاهنشاه، وأنا مترجّح تائه من أشغال لا آمن غوائلها، وأعمال لا أحمد عواقبها، وحجّ قد جدّ جدّه، ولا يؤذن لي فيه، فلجأت إلى المشهد، مشهد الشريف...

forthcoming Hassan Ansari & Nebil Husayn, Caliphate and Imamate: Selected Political Works from the Islamic Tradition, Cambridge Texts in the History of Political Thought, Cambridge University...

از مبتکرترين فيلسوفان مکتب صدرایی بود که در عين حال دل در مکتب فلسفی ابن سينا داشت. آثار برجسته او در فلسفه اسلامی مشتمل بر ابتکارات و در عين حال تقرير روشن انديشه های فلسفی ابن سينا و آخوند ملاصدراست. جای يک رساله دکتری خوب به زبان انگليسی درباره انديشه های فلسفی او هنوز خالی است. زمانی مفاوضه ای فلسفی با مرحوم آقای طباطبایی به صورت مکتوب داشت که بسیار خواندنی...

A new book Hassan Ansari & Amin Ehteshami, Seeking Certitude: Scriptural Authority in Early Shiʿi Jurisprudence. In this monograph, Hassan Ansari and Amin Ehteshami provide a synoptic examination of epistemological discussions concerning the authority of scriptural sources (akhbār) in Shiʿi jurisprudence during the third to sixth centuries AH. Seeking Certitude: Scriptural Authority in Early Shiʿi Jurisprudence provides the first book-length study of this under-examined topic of the Shiʿi intellectual tradition. Through close readings of primary texts, the authors trace and evaluate the views of the period’s most prominent thinkers...

عقیده رجعت و مرحوم شریعت سنگلجی عده ای عقاید مرحوم شریعت سنگلجی را خوش نمی دارند. بخش عمده آنها استناد اصلی شان به موضوع رجعت بر می گردد. خود مرحوم شریعت سنگلجی در این موضوع چیزی ننوشت بلکه یکی از شاگرانش در این موضوع نوشت و عقیده به رجعت را رد کرد. برخی معتقدند آن اثر به قلم خود شریعت بوده است. هر چه هست گرچه شریعت خود عقیده رجعت را قبول نداشت این دیدگاه دلیل نمی...

راجع: الآثار الباقية عن القرون الخالية، ص: 420 شهر المحرّم: اليوم الاوّل منه معظّم، لأنّه غرّة الحول و مفتتح السنة. و اليوم التاسع منه، يسمّى «تاسوعاء» على مثال «عاشوراء»، و هو يوم يصلّى فيه الزّهّاد من الشيعة. و اليوم العاشر منه، يسمّى «عاشوراء»، و هو يوم مشهور الفضل، و روى عن النبىّ- عليه السلام- انّه قال: «ايّها الناس! سارعوا الى الخيرات فى هذا اليوم، فانّه يوم...

نسخه يکی از مجلدات هداية المسترشدين از ابو بکر باقلاني که در کتابخانه مؤسسه شرقی سنت پترزبورگ ديدم. اين کتاب که از بخش های مختلف آن چند نسخه محدود و ناقص موجود است هنوز منتشر نشده. درباره اين کتاب زابينه اشميتکه مقاله ای مستقل دارد. مشخصات نسخه: نسخه شماره c. 254 برگ اول: المجلد الخامس من کتاب هداية المسترشدين والرد علی أهل البدع والملحدين تصنيف قاضي القضاة...

مقريزي در کتاب درر العقود الفريدة في تراجم الأعيان المفيدة(چاپ بيروت، دار الغرب الإسلامي، 1423 ق، ج‏3 ؛ ص397 به بعد) در ذيل شرح حال يکی از امامان زيديه يمن تاريخی مختصر از امامت زيدی يمن ارائه می دهد که بسيار جالب و حاوی نکات مهمی است. اينجا متن آن را می گذارم: محمد المعروف بصلاح‏ ابن الإمام المهدي عليّ ابن محمد بن عليّ بن منصور بن الحجّاج‏ بن يوسف بن يحيى ابن...