مقالات شهريور ۱۳۹۰
از نويسنده اين سطور تاکنون چندين مقاله و يادداشت درباره ابن بطريق، کتاب عمده او و رواج اين کتاب و شهرت نويسنده آن در ميان زيديان يمن منتشر شده است. کتاب عمده در زمان خود نويسنده به يمن آمد و با وجود آنکه ابن بطريق امامی مذهب بود، اما کتابهايش مورد استقبال زيديان يمن قرار گرفت. پيشتر در همين سايت نسخه ای بسيار کهن از کتاب عمده را که در يکی از کتابخانه های يمن موجود...
پنجشنبه ۲۴ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۰:۲۳
چندی پيش دوست دانشمندم آقای رسول جعفريان، مقاله ای کوتاه درباره چند نسخه از کتابخانه شاهرخ تيموري منتشر کردند که در ضمن آن نشانی نسخه ای را ارائه دادند از کتاب ضياء الحلوم محمد بن نشوان الحميري(درگذشته اوائل سده هفتم. در هدية العارفين، 2/109 تاريخ مرگ او 610 ق گزارش شده اما مستند آن را نمی دانم. به هر حال او ظاهرا پيش از 614 ق، سال درگذشت منصور بالله درگذشته بوده است) که...
سه شنبه ۲۲ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۳:۱۹
در پنجاه ساله اخير در ايران مطالعات در حوزه فلسفه اسلامی شتاب بيشتری نسبت به گذشته پيدا کرده است. متنهای زيادی تصحيح شده و برخی از کتابهای فلسفی نيز به فارسی ترجمه شده است. به ويژه شناخت ما از فلسفه ملا صدرا با انتشار تقريبا کامل آثارش و نيز ترجمه و شرح نويسی بر آن بسيار بهبود يافته است. کتابهايی مانند بداية الحکمة و نهاية الحکمة هم آخرين نمونه های متنهای درسی...
يكشنبه ۱۳ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۲۳:۳۴
از حدود نيمه سده ششم قمري کلام معتزلی از طريق انتقال کتابهای معتزلی و زيدی ري و خراسان وارد يمن شد و زيديان يمنی به کلام بهشمي دلبستگی پيدا کردند. مهمترين نمايندگان اين گرايش در يمن قاضي جعفر ابن عبد السلام و شاگردش الحسن بن محمد الرصّاص بودند که در نيمه سده ششم فعال بودند و کتابهای متعددی درباره کلام معتزلی و مباحث دقيق و جليل آن نگاشتند (برای تفصيل در اين زمينه،...
جمعه ۱۱ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۱۴:۲۳
در اين سلسله يادداشتها مجموعه ای از نسخه های خطي که در طی دو سفر به مونيخ در کتابخانه دولتی آنجا، در ضمن مجموعه نسخه های عربی، مجموعه گلازر ديده ام گزارش وار معرفی می کنم. در شماره های آينده اين سلسله يادداشتها، توضيحات اضافی درباره پاره ای از اين نسخه ها، بخشهای مفيد و يا يادداشتهايی که همان زمان از اين نسخه ها تهيه کرده ام و برای مطالعه کلام و فقه زيدی و معتزلی...
جمعه ۱۱ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۲:۵۹
از ميان آثار حاکم جشمي، متکلم برجسته معتزلی مذهب ايرانی در اواخر سده پنجم قمری، از عالمان بيهق (روستای چشم/ جشم) تاکنون تنها تعدادی محدود به چاپ رسيده است. بزرگترين کتاب او تفسير مهم اوست که می دانيم بزرگترين و مهمترين تفسيری است که از معتزليان برجای مانده است. در حالی که تفسير اين دانشمند ايرانی همينک در دستنويسهايی ايرانی آن در دسترس نيست، اما به دليل انتقال...
پنجشنبه ۱۰ شهريور ۱۳۹۰ ساعت ۱۸:۱۷
بنده هادی درویشی، دانشجوی دکتری جامعه شناسی و در حال نگارش رساله خود با موضوع نسبت میان بنیادگرایی و تشیع در ایران معاصر زیر نظر دکتر سارا شریعتی هستم.
جهت انجام رساله، مصاحبه هایی را با صاحب نظران و متخصصان انجام داده ام، که قرار است بزودی در قالب کتاب منتشر گردد. بسیار مایلم که مصاحبه جنابعالی نیز در کتاب آورده شود. چند ماه قبل از طریق کانال تلگرام جنابعالی درخواست مصاحبه کردم ولی شما بدلیل ضیق وقت، آن را به چند ماه دیگر موکول کردید. خواهشمندم در صورت امکان، سوالات مصاحبه را پاسخ فرمایید.
سوالات مصاحبه:
۱. تعریف شما از بنیادگرایی و شاخص¬های آن چیست؟
۲. چه معادل¬هایی را برای بنیاد¬گرایی پیشنهاد می¬دهید؟
۳. به نظر شما بنیاد¬گرایی جنبشی اجتماعی است؟ یا فرهنگی؟ یا دینی؟ یا سیاسی؟
۴. آیا می¬توان از پدیده¬ای با عنوان بنیادگرایی در ایران نام برد؟
۵. مصادیق بنیادگرایی در ایران کدامند؟
۶. نسبت بنیادگرایی و تشیع چیست؟
۷. نسبت بنیادگرایی و دین رسمی چیست؟
۸. آیا بنیادگرایی مصداقی از بازگشت امر دینی است؟
با نهایت سپاس و ارادت
هادی درویشی
موضوع رسالۀ دکتری من دربارۀ عبدالقاهر جرجانی است که متکلمی بلاغی در قرن پنجم و از جرجان است. کتابهایی که دربارۀ زندگی او نوشته‌اند عموما با یک یا دو قرن فاصله و بیشتر از او نوشته شده‌اند و نمی‌دانم چقدر اطلاعاتشان معتبر است. در این کتابها عبدالقاهر جرجانی شافعی و اشعری معرفی شده است. البته در کتاب مسالک الابصار ابن فضل الله آمده که جرجانی در فروع شافعی و در اصول اشعری بوده است.
سوال اول اینکه مگر تقسیمات شافعی و حنبلی و... بنا به فقه و تقسیم معتزلی و اشعری بنا به کلام نیست؛ مخصوصا بنا به تقسیم‌بندیهای قرن پنج هجری در ایران؟
سوال دوم اینکه ایا گفتۀ قدما دربارۀ مذهب کلامی کسی، بیانگر صدق این گزاره است؟ چیزی که از کتابها دستگیرم شده اینکه شاید مولفان با پیش فرض اختلاف نظر جرجانی با قاضی عبدالجبار در بلاغت آنها را به این نتیجه رسانده است که جرجانی اشعری بوده است؛ در حالی که جرجانی پیوسته از جاحظ معتزلی به نیکی یاد کرده است.
در هر حال نیازمند منابعی به فارسی یا عربی دربارۀ اصول اشعریان و معتزلیان در قرن پنجم هستم. پیشاپیش از شما متشکرم