"رسائل فارسی جرجاني" که به کوشش خانم معصومه نور محمدی و با همت مرکز نشر ميراث مکتوب چاپ شده مجموعه ای از متون فارسی است در کلام شيعه امامی که بنا به ادعای محقق کتاب تأليف شخصی است به نام "ضياء الدين بن سديد الدين جرجاني" از حدود قرن نهم قمری. تعدادی از رساله های اين کتاب مؤکداً از اين شخص بايد باشد؛ چرا که نام او در خطبه های اين دسته از رساله ها آمده است؛ گو اينکه...

پيشتر در همين سلسله از مقالات، کتاب الجامع البهي لدعوات النبي تأليف زين الأئمة أبو الکرم عبد السلام بن محمد بن الحسن بن علي الأندرسفاني/ الأندرسباني را معرفي کرديم. از اين کتاب نسخه های متعددی موجود است و حتی نسخه دست خط مؤلف آن چنانکه در فهرست کتابخانه ملي پاريس آمده در آنجا موجود است. من عکسی از نسخه استانبول آن را در اختيار دارم (نسخه چلبي عبد الله افندي، ش 47) و...

در متن تاريخ اندرسباني چنانکه مکرر گفته ايم اطلاعات ارزشمندی در جای جای کتاب در ارتباط با عالمان خوارزم به طور خاص و گاه درباره شماری از معتزليان و يا منابع معتزلی خراسان ديده می شود که برای شناخت ما از اوضاع فرهنگی خراسان و به ويژه معتزليان آنجا بسيار مفيد است. نويسنده همچنين چنانکه پيشتر به تفصيل نيز نوشته ايم عادت دارد منابع خود را ذکر کند و از آنچه درباره خود...

يکی از نکات جالب کتاب اندرسباني توجه اين دانشمند معتزلی مشرب به شرح احوال صوفيه و بزرگان تصوف است ؛ به طوری که بخش قابل توجهی از کتاب او را دست کم آنچه در مجلد دوم ديده می شود، شرح حال صوفيه اختصاص داده است. اندرسباني در اين کتاب شرح حال فقيهان و محدثان و اديبان و صوفيان و به طور کلی شماری بزرگ از دانشمندان مسلمان را آورده است و کتاب او بيش از هر کتاب ديگری فی المثل...

تقديم به دوست دانشمندم، محقق سختکوش جناب آقای علي...

اندرسباني در شرح احوالی که از زمخشري در کتاب خود به دست داده و از مهمترين و کهنترين شرح احوال ها برای زمخشري به حساب می آيد، از متن کتاب يتيمة الدهر في فتاوی أهل العصر تأليف عبد الرحيم بن عمر الترجماني بدون آنکه اشاره به نام کتاب کند بهره برده است. متن شرح احوال زمخشري به قلم اندرسباني تاکنون دو مرتبه منتشر شده و از جمله در مجله مجمع اللغه دمشق (مجلد 57) به کوشش عبد...

نويسنده اين سطور متنی را همينک در دست تصحيح دارد که بخشی است از کتابی ارزشمند در فقه حنفی نوشته يک فقيه حنفی و معتزلی مذهب تقريباً ناشناخته اهل خوارزم در نيمه اول سده ششم قمري. اين کتاب، در واقع مجموعه ای است از واقعات و فتاوي و نوازل فقهای برجسته حنفي، خاصّه فقيهان اواخر سده پنجم و اوائل سده ششم قمری در خراسان و به ويژه در خوارزم. عنوان کتاب چنين است: يتيمة الدهر...

ابو الفتوح رازي، مفسر نامدار فارسی نويس نيمه سده ششم قمري در تفسير خود روض ‏الجنان ‏و روح ‏الجنان گاه به مناسبتهايی به طرح مباحث کلامی می پردازد که بر اساس آن بخشها می توان گرايشات کلامی وی را مورد بررسی قرار داد. از آنچه پس از اين نقل می کنيم گرايش کلامی او به مکتب بهشمي معتزلی که می دانيم در دوران او مکتب پر طرفدار ميان معتزليان، زيديان و اماميه در ری بوده به...

1) از نخستين سالهای ظهور جريان تشيع اسماعيلی که به تدريج در قامت يک جريان و نظام انديشگی باطنی از نوع شيعی آن جلوه گر شد، رديه ها و ادبيات انتقادی بر عليه آنان از سوی گروههای مختلف و مذاهب گوناگون اسلامی و عالمان مسلمان کم و بيش آغاز شد و به تدريج گسترش يافت؛ اين گسترش خاصه به دليل تشکيل خلافت فاطمی نخست در مغرب اقصی و سپس در مصر و شامات فزونی گرفت و به تدريج با...

قطب الدين راوندي (د. 573 ق)، فقيه برجسته نيمه سده ششم قمری نه تنها در دانش فقه و حديث دست داشت بلکه در علم کلام هم تبحر يافت. متأسفانه مهمترين آثار کلامی و فقهی و اصولی او از ميان رفته و ما برداشت کاملی از دانش او در زمينه کلام و اصول فقه و ميزان مساهمت او در دانش فقه نداريم. شرح احوال او را بسياری نوشته اند و از همه دقيقتر آنی است که محقق طباطبايي در سلسله مقالات شروح...