من سال های 2001 و 2002 سه سفر به يمن رفتم و هر بار مدتی به بررسی نسخه های خطی کتابخانه های عمومی (اوقاف/ شرقيه، غربيه و دار المخطوطات در صنعاء؛ کتابخانه جامع امام هادی در صعده؛ کتابخانه احقاف در تريم) و همچنين تعدادی از کتابخانه های خصوصی يمن پرداختم. دفعه اول که رفتم هنوز فهرست دو جلدی آقای عبد السلام وجيه از کتابخانه های خصوصی يمن منتشر نشده بود. ايشان فهرست خود را...

امروز با خبر شدم عالم ربانی آية الله آقای حاج سيد رضي الدين شيرازی دار فانی را وداع گفتند. ايشان از آخرين نمايندگان مکتب حکمی و فلسفی و فقهی/اصولی طهران بودند و از محضر بزرگان فقها و حکمای این مکتب در فقه و اصول و فلسفه و حکمت بهره کامل برده بودند. علاوه بر آن چند سالی آن حکيم متأله در نجف از محضر برخی از فقهای نجف استفاده کرده بودند. آية الله شيرازی سال ها در تهران و...

1- سرکار خانم وسمقی کتابچه ای را درباره نبوت منتشر کرده اند و يک سخنرانی هم تاکنون درباره اين کتاب ايراد فرموده اند. اصل مدعای ايشان اين است که نبوت ساخته خود بشر است و در واقع پيامبران در جستجوی خدا دين و وحی را شکل داده اند و نه اينکه هدايت از سوی خداوند باشد. 2- من البته در اينجا بنا ندارم نظر ايشان را رد کنم. به يک دليل ساده و آن اينکه هر نظری و بحثی شايسته نقد...

رساله امامت خواجه نصير از مهمترين رساله ها در زمينه امامت است. برخی گمان برده اند اين رساله تأليف دوران بعد از عصر اقامت خواجه در قلاع اسماعيلی است. در حالی که قرائن مختلف خلاف اين را نشان می دهد. اينجا چند نکته را در همين ارتباط بيان می کنم: 1- خطبه و مقدمه خواجه بر اين رساله چنين است: "بسم اللّه الرّحمن الرّحيم الحمد للّه واسع الرحمة وسابغ النعمة ، وصلى اللّه...

يکی از دوستان تکه کليپی را از جناب آقای مهندس عبد العلی بازرگان برای من فرستاد که در موضوع اصالت حديث بود. بعد البته در اينترنت جستجویی کردم و معلوم شد که اين تکه از يک گفتگوی مفصل تری انتخاب شده که مربوط به حدود ده سال قبل است و اینک در برخی کانال های تلگرامی و فضای مجازی ظاهرا دست به دست می شود. خلاصه مطالب آن تکه در چند سطر چنين است. می فرمايند: اصلا نقل حديث زمان...

موسی بن سيار (يا يسار) اسواری که از نسل اساوره و سواره نظام دوران ساسانی بود تبارش ايرانی بود و در بصره در نيمه اول سده دوم قمری می زيست. او متکلمی قدری مذهب و نزديک به معتزله بود و البته اهل منبر و وعظ؛ به شيوه "قصّاص" آن زمان. گفته اند که سی سال تفسیر قرآن گفت در مجالسش و با اين وصف يک دور تفسيرش تمام نشد. در مجلس او عرب و موالی بصره گرد می آمدند و از درس و تفسيرش...

دوست قديم ما آقای جعفريان اخيرا در يادداشت کوتاهی بحثی را درباره "علم" و "شبه علم" در تمدن اسلامی مطرح کرده اند. متأسفانه اين يادداشت فاقد حداقلی از انتظارات در فهم درست مبانی علم در تمدن اسلامی است. 1- آقای جعفريان در اين يادداشت ميان دانش های دينی و از جمله نظريات کلامی متکلمان معتزلی و اشعری در تمدن اسلامی با علومی که از نوع دقيقه شناخته می شد مانند علوم رياضی...

بيستم نوامبر امسال جهان اسلامشناسی در غرب بزرگترين و مشهورترين و پرکارترين شخصيت خود را از دست داد: پروفسور يوزف فان اس. برخلاف ديگر همکاران و همسالانش شهرت او در اسلامشناسی از مرزهای حوزه آکادميک بسيار فراتر رفت و شهرت رسانه ای و جهانی پيدا کرد. او همراه ويلفرد مادلونگ و دانيل ژيماره آخرين افراد از نسل قديم اسلامشناسان و کلام شناسان در غرب به شمار می آمد. من با...

من چند سطری را يکی دو روز پيش در نقد گفتاری از جناب آقای مهندس بازرگان که در برخی کانال ها منتشر شده بود نوشتم و آنجا گفتم که آنچه ايشان درباره سابقه کتابت و تدوين حديث بعد از پيامبر (ص) فرموده اند درست نيست و حديث از همان سده نخستين کتابت می شد و به ويژه در سده دوم قمری به شکل گسترده ای تدوين و نقل و روايت می شد. بعد ديدم در کانال آقای مهدی نصيری که مطلب من را قرار...

دو سالی پيش از اين نويسنده اين سطور به عکس نسخه ای خطی و پر برگ از تفسيری ناشناخته دسترسی پيدا کرد. از آن تاريخ تاکنون درباره هويت نويسنده البته به نتيجه نهایی نرسيده ام. احتمال نخست اين است که اين نسخه بخشی از تفسير ابو مسلم محمد بن علي بن مهريزد اديب اصفهاني؛ متولد سال 366 ق و درگذشته سال 459 ق باشد؛ همو که می دانيم معتزلی و صاحب تفسير بزرگی در بیست جلد بر قرآن...