نسخه اين کتاب ضمن مجموعه ای است از نوشته های زيدی که در کتابخانه مجلس موجود است (به شماره 10727) و از معدود مجموعه های زيدی است که در ايران نگهداری می شود. اين مجموعه به وسيله يکی از زيديان شمال ايران و به طور خاص ديلمان و گيلان فراهم آمده و از نقطه نطر کتابشناسی و نسخه شناسی سنت زيديان اين منطقه بسيار با اهميت است. يکی از کتابهايی که در اين مجموعه به وسيله کاتب...

محمد بن مسعود المسعودي قبل از تأليف جهان دانش کتاب الکفاية في علم الهيئة را به عربی نوشت و بعد جهان دانش را نگاشت که در واقع ترجمه ای است از الکفاية. متن الکفاية متأسفانه تاکنون منتشر نشده. ما قبلاً در چندين نوشته و سخنرانی به بحث درباره آثار و آرای مسعودي پرداخته ايم. اينجا مقدمه آن را بر اساس نسخه خطی کتابخانه حافظ افندي، ش 154 نقل می کنم. قبل از آن توضيح بدهم که...

آنچه در پی می آيد بخشی است از پژوهش نويسنده اين سطور درباره فقه زيدی قديم کوفه. اينجا تنها به معرفی نسخه آمبروزيانا از کتاب الجامع الکافي می پردازيم: C ۱۶۸ ا الف: الجزء الأول من الجامع الکافي في فقه الزيدية علی مذهب أحمد بن عيسی والقاسم بن إبراهيم والحسن بن يحيی ومحمد بن منصور رحمة الله عليهم تأليف الشريف أبي عبد الله محمد بن علي بن عبد الرحمان العلوي الحسني...

- نهج البلاغة ش شرقی 14. 426 نسخه ای از نهج البلاغة کتابت 1275 بر اساس نسخه: وقد کان تمام نسخ هذا الکتاب نسخ الفقير محمد بن ثابت بن محمد رابع عشر ذي القعدة سنة 597 سبع وتسعين وخمسمائة غفر الله له ولمؤلفه ولمن قرأ فيه وللمسلمين آمين. - نسخه کتاب الأصول رواية الطبري از الهادي الی الحقّ. در لاندبرگ، ش 435 در برلين -نسخه 2584 A : جلد اول شرح عيون المسائل ناقص الأول. 283 الف:...

F 227: کتاب الزيادات مما ألّفه الشيخ الزاهد العابد أبو القاسم الحسن بن الحسن من فتاوي السيد الأجلّ الأفضل العالم العامل الکامل الورع الزاهد شمس المجالس وبهاء المدارس الإمام المؤيد بالله سليل الأئمة الأکرمين أحمد بن الحسين بن هارون ابن رسول الله. 134 الف: تمّ الکتاب بحمد الله ... نسخ هذا الکتاب المبارک في مدينة صعدة المحروسة بمسجد زيدان المبارک وکان فراغه في...

آنچه امروز از زيديه يمن و ديدگاه های اعتقادی و کلامی آنان می شناسيم بيشتر برگرفته از ميراث کلام معتزلی بهشمی است. البته از اواخر سده ششم قمری با انتقال آثار ابن الملاحمي و حتی آثار خود ابو الحسين بصري به يمن مکتب ابو الحسین هم به عنوان مکتبی مخالف مکتب بهشمي برای شماری از علمای زيديه يمن شناخته شد و به تدريج بسياری آن را بر مکتب بهشمی ترجيح دادند. بعدها با ظهور...

قبلا در این نوشته http://ansari.kateban.com/post/1581 گفتم که شاید کتابی که به عنوان مبادیء الادله از سوی آقای مادلونگ معرفی شده و نسخه آن در کتابخانه آمبروزیانا موجود است به احتمال زیاد از ابوطالب هارونی نباشد بلکه احتمالا کتاب المدخل فی اصول الدین تألیف ابوالفضل العباس بن شروین است که از شاگردان زیدی مذهب قاضی عبد الجبار بوده است. الآن بر اساس نقل هایی که از کتاب مبادیء...

نوشته ای از جناب آقای امداد توران در نقد نوشته من درباره احادیث اظله و اشباح. نقدی است مفید و در خور تأمل. متأسفانه شخصا با ایشان آشنایی ندارم اما این نوشته را شخصی برای من فرستاد و ظاهرا در یک کانال تلگرامی منتشر شده. در یادداشت کوتاهی می کوشم به برخی از دلمشغولی های به حق ایشان پاسخی بدهم و این هم اصل یادداشت ایشان: شخصا به تلاشهای استاد انصاری در جهت شناخت و...

آنچه درباره اخبار عوالم ارواح قبل الابدان و ذر در نوشته های خود در نقد مکتب تفکیک گفتیم برای شماری از دوستان گران آمد و از من درباره سند آن مطالب پرسیدند. آنچه درباره ریشه های غالیانه و حتی سنیانه این نوع احادیث گفتم متکی است بر پژوهش های تاریخی که به تدریج درباره آنها خواهم نوشت. منتهی در این زمینه داوری کسی مانند شیخ مفید اهمیت فوق العاده ای دارد. چرا که او هم...

شیخ احمد احسایی تحصیلات فلسفی نداشته است. آشنایی او با فلسفه تنها برخاسته از مطالعات شخصی و بیشتر بر اساس آثار دست دوم در فلسفه و عرفان ابن عربی بوده. در فقه و اصول هم معلوم نیست میزان تحصیلات او در نجف چندان جدی بوده باشد. گواهی هایی که برای او از سوی علمای نجف صادر شد اجازات روایی است . البته در زمان شیخ احمد هنوز ظاهرا اجازات اجتهاد معمول نبوده است. منتهی از...

شیوه تفکر تأویلی همواره چاشنی گرایشات باطنی بوده است، چه در اسلام و چه در دیگر سنت های دینی. در دیانت های گنوسیستی این شیوه تأویلی همواره از اصول اصلی بوده و تأویل کتاب های مقدس از مهمترین منابع فکر مکاتب گنوسیستی به حساب می آمده است. در اسلام در میان گرایش های باطنی اسماعیلیان به ویژه همتی مضاعف در امر تأویل داشته اند. در مکتب محی الدین هم تأویل و به ویژه تأویل...

من معتقدم شیخیه را باید شناخت. خوب هم باید شناخت. بر اساس منابع دست اول آن و نه ردیه ها و اتهام نامه هایی که بر علیه آنها نوشته و یا پرداخته شده است. آثار شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی و حاجی محمد کریم خان پاره ای جدا و بیگانه از سرشت و سرنوشت فکر ایرانی در اسلام نیست. پاره ای بیگانه نسبت به تشیع نیست. این نوشته ها آینه بخشی از فرهنگ ماست. فرهنگ اخباری گری و تمایل به...

۱- رابرت گلیو و فقه شیعی در کنفرانس مطالعات شیعی در اینجا در پرینستون که این چند روز برگزار شد آقای رابرت گلیو هم سخنرانی داشتند. موضوع سخنرانی ایشان درباه فقه امامیه و بحث هایی مقارنه ای میان احادیث فقهی امامان شیعه و در مقایسه با تحول فقه سنی بود. من در حاشیه سخنان ایشان نظریه مرحوم آیه الله بروجردی درباره فقه شیعه و نسبت آن با فقه اهل تسنن و اینکه تفسیر درست...

از من پرسش شد درباره نظر یکی از فضلای معاصر که جایی ابراز داشته اند که: اخباری یا حَشْویه یا حَشَویه به کسی می‌گویند که هرچه می‌شنود نقل می‌کند و کاری به صحت و سقم آن ندارد. اینجا سه چهار خطی درباره این موضوع می نویسم: اصطلاح اخباری در کتاب های قدما را طبعا نباید با اصطلاح آن در مقابل اصولی خلط کرد گرچه بی ارتباط با آن هم نیست. اما به هرحال ما با دو معنای...

۱- اجوبه تبانيات شريف مرتضی از مهمترین رساله های اوست. موضوعش درباره اخبار آحاد و اجماع و دیدگاه شریف مرتضی درباره این دو موضوع است. پرسش ها را ابن التبان که خود در این فن تخصص داشته و با آرای معتزلیان کاملا آشنا بوده طرح کرده و در واقع همانطور که مرتضی خود می گوید پرسش ها در حقیقت چالشی بوده است. متن پرسش ها هم بلند است و تنها سؤالاتی کوتاه و از سر استفتاء نبوده...

در میان مذاهب و مدارس کلامی و دینی موجود هیچ یک به اندازه امامیه مشکل فقدان آثار دوره های متقدم و ادوار اولیه تحولات مذهبی خود را ندارند. اباضیه آثار بسیار کهنی از نخستین سال ها و دهه های حیات فکری و مذهبی خود دارند که به ویژه در سال های اخیر به وسیله استاد مادلونگ و شماری دیگر در دست انتشار است. از زیدیه درست است آنچه به زید منسوب است از او نیست اما ما از نخستین...

در رساله الرد علی اهل العدد شریف مرتضی او حدیثی را نقل می کند که معتقدان به عقیده عدد در مورد ماه رمضان در تأیید نظر خود نقل می کرده اند و او در مقام پاسخ می گوید که حدیث باید مجعول باشد. آنچه او در مقام استدلال بر این نظر مطرح می کند نشان از دیدگاه نقادانه و تاریخی نگر او به مقوله حدیث دارد و می توان به عنوان یک معیار برای نقد تاریخی در سنت خودمان بدان نگریست. اینجا...

در مسائل ابن زهره علامه که در سال های اخیر به شکل پاکیزه ای به چاپ رسید یکجا از علامه حلی سؤال می شود که نظرش را درباره "طریقة الاثبات " که جبایی ها آن را مطرح کردند و شریف مرتضی آن را در کتاب های الملخص و الذخیره و همچنین دیگر علمای امامیه مورد تأیید و دفاع قرار دادند چیست و آیا این عقیده موجب می شود باورمند به آن کافر قلمداد شود و یا فاسق و یا صرفا خطاکار. علامه حلی...

نشر جدیدی از کتاب المجالس که شرحی است از مجالس مار الیا مطران نصیبین با وزیر مغربی همراه مکتوب او به محضر وزیر فرصتی دست می دهد تا باز با جنبه های تازه ای از شخصیت این دانشمند و ادیب و وزیر پر افتخار شیعی آشنایی یابیم. بنابر ادعای مطران این مجالس در فاصله سال های ۴۱۷ و ۴۱۸ ق اتفاق افتاده و در آن شرحی هم درباره بیماری و مرگ زودهنگام وزیر مغربی گزارش می شود. درباره...

نسخه ای يمنی و زيدی از آن و از اوائل سده هفتم قمری در کتابخانه آمبروزيانا (که در آغاز آن بخشی از متن کتاب الفتوح ابن اعثم هم ديده می شود) موجود است. از آن یک نسخه دیگر هم در برلین و یک نسخه هم در يمن می شناسیم. این متن مهم تاریخی البته با روایت نصر بن مزاحم متفاوت است، گرچه ریشه های مشترکی با آن دارد (سال ها پيش قسمتی از متن اين کتاب به صورت رساله ای دانشگاهی در...

39 ب. مذکور في مجمل اللغة وهذا الکتاب حفظته من المکتب في عهد الصبا وأنا ابن سبع سنين 68 ب وقد ذکرت في کتاب عرائس النفائس... 71 ب کذا ذکره أستاذنا الإمام الميداني رحمه الله 79 ب شعری از الحکيم أبو الفرج بن هندو 84 ب کتب واحد من تلامذة والدي الإمام أبي القاسم قدّس الله روحه إليه... 107 ب وقد ذکرت بطلان ذلک الکلام في کتابي المعنون بعرائس النفائس 120 الف قال الإمام مسعود...

درباره ابو الحسن علي بن مهدي الطبري قبلا نوشته ام. چنانکه وعده داده ام در بخش دوم اين مقاله به نسخه خطی کتاب تأويل الآيات المشکلة او می پردازم که تاکنون به چاپ نرسيده است. اين نسخه را آقای ژيماره در مقدمه کتاب مشکل الحديث ابن فورک معرفی کرده است و همو به لطف عکسی از نسخه گویا منحصر به فرد اين کتاب را به من داد. مشخصات نسخه را اجمالا آقای ژيماره در مقدمه خود بر کتاب...

قبلاً در مقاله انتقادات ابن طاوس از شريف مرتضی به آنچه ابن طاوس درباره سديد الدين حمصي، متکلم برجسته امامی سده ششم قمری و نويسنده کتاب المنقذ من التقليد (ويا التعليق العراقي) در فرج المهموم گفته اشاراتی کرديم. در اين يادداشت کوتاه اطلاعاتي تاريخی در رابطه با سديد الدين حمصي که ابن طاوس در آثارش به دست داده و همچنين موضع او را نسبت به منظومه کلامی حمصي را مورد بحثی...

رساله الرد علی اصحاب العدد شريف مرتضی فوائد تاریخی و فقهی و اصولی بسياری را در بر دارد. از آن ميان اين نکته حائز اهميت است که اين رساله خود در بر دارنده رساله کوتاهی است نوشته يکی از علمای ناشناخته اماميه که از موضع مخالف شريف مرتضی در موضوع طريقه اثبات هلال ماه رمضان و عقيده رؤيت حمایت می کرده و در واقع معتقد به سی روز بودن ماه مبارک و ضرورت کمال ماه رمضان از حيث...