اين روزها در فضای مجازی بسياری را ديدم در اين موضوع اظهار نظر می کنند و از اختلاف فقيهان در موضوع رؤيت هلال، برخی انتقاد و برخی اظهار تأسف می کنند. هر گروه هم بر اساس اين موضوع کلی توصيه و نتايج اخلاقی و فقهی و سياسی و دينی بار می کنند. به نظرم ريشه شماری از اين انتقادات و يا نگرانی ها به عدم شناخت موضوع بر می گردد. اختلاف در موضوع رؤيت هلال موضوعی کاملا فقهی است و...

فضای مجازی حسن های زيادی دارد. اما آفت هایی هم دارد. يکی از اين آفت ها اين است که عده ای را در توهم توليد انديشه می اندازد. در فيسبوک و توئیتر به طور خاص آدم هایی را می بينيم که با وجود ادعای داشتن مدارک و مراتب دانشگاهی کار و وظيفه خود را در حد نکته پراکنی و "تأملات" نويسی و يادداشت نگاری های چند سطری فروکاسته اند؛ معمولا پر از انتقاد از وضع موجود، از فرهنگ گرفته تا...

دريغ و صد افسوس که اين علامه و اديب برجسته را نابهنگام و غير منتظره از دست داديم. من متأسفانه شخصا توفيق بهره وری از محضر او را نداشتم اما تقريبا هر آنچه او نوشته و منتشر کرده بود را خوانده ام. عالم و محققی بود از نسلی ديگر. از نسلی که امروز کمتر می توان نمونه های آنان را ديد. محققی ميراث پژوه، دقيق النظر، اديبی بارع و آشنا با زوايای آشکار و پنهان متون ادبی و تاريخی...

نقد و بررسی نظريه فهرستی در تحليل ادبيات حديثی (1) من در طی دو سه سال اخير يادداشت هایی را صرفا برای استفاده شخصی در حاشيه چند کتاب، مقاله و يا درس گفتارهایی که تاکنون درباره اين نظريه نوشته شده یادداشت کرده ام که مناسب ديدم اينجا اين يادداشت ها را به تفاريق بگذارم. از اينکه کوتاه است و پراکنده عذر می خواهم. اين نظريه با اين عنوان خاص ابتکار يکی از محققان برجسته...

بسياری از فهرست هایی که برای نسخه های خطی نوشته می شوند فهرست های کاملی نيستند. اينجا به دو مورد بسيار ضروری اشاره می کنم: 1- در مورد نسخه های حديثی و تا حدودی ادبی نقل سند روايت کتاب در آغاز نسخه خطی بسيار مهم است (و همچنين هر گونه اجازه ای برای کتاب ها که اطلاعات پشت نسخه ای محسوب می شوند). متأسفانه به اين مورد کمتر توجه می شود. بسياری از نسخه های حديثی شيعی که...

با وجود تلاش هایی که برای تاريخنگاری کتابخانه ها در سال های اخير مبذول شده با اين وصف ما هنوز در آغاز راهيم. کتابخانه های کهنسالی مانند آستان قدس و يا روضه حيدريه و يا جديد التأسيسی مانند کتابخانه آية الله مرعشی نيازمند مستندسازی و تاريخنگاری اند. يکی از مهمترين موارد در اين زمينه بررسی تاريخچه شکلگيری اين کتابخانه ها و کتابخانه های مادری است که اين کتابخانه...

بخشی از فرهنگ دينی و اجتماعی ما ريشه در فرهنگ وعظ و تذکير و خطابه دارد. تاريخ آن هم به همان يکی دو قرن اول اسلامی می رسد با قصاص و بعد وعاظ و مذکرين بغداد و نيشابور و ری و اصفهان. بخشی از آن پيوند دارد با اهل مدرسه و بخشی هم با اهل تصوف. قدرت واعظان در عصر سلجوقی گسترش يافت و البته عموما در تحولات اجتماعی و سياسی بغداد و خراسان سهم مهمی داشتند. بعدها و چنانکه در کتاب...

نمط العارفين ابن سينا را بايد بارها و بارها خواند. اين مرد حتی زمانی که درباره عرفان می نويسد سخنش ارزشمند است و حاصل نکته سنجی های اوست. درود خدا بر ابن سينا: المعرض عن متاع الدنيا و طيباتها يخص باسم الزاهد، و المواظب على فعل العبادات من القيام و الصيام و نحوهما يخص باسم العابد، و المتصرف بفكره إلى قدس الجبروت مستديما لشروق نور الحق في سره يخص باسم العارف. و قد...

کتابچه گنج پنهان را در فاصله يک هفته بعد از درگذشت مرحوم آقای طباطبایی منتشر کردم. آقای مسجد جامعی همت و حمايت کرد و آن را در هزار نسخه منتشر کرد. تدوين آن را درست بعد از مراسم خاکسپاری استادمان آغاز کردم. متن هایی که در پايان اين دفتر هست را هم در همان فاصله آماده کردم. به لطف آقای بجنوردی کل اين کتابچه را در مرکز دائرة المعارف تايپ و تصحيج کرديم (به لطف خانم...

من از سال 67 شمسی با شادروان استاد زریاب خویی در مرکز دائرة المعارف آشنا شدم و به تدريج اين آشنایی به ارتباط نزديک تبديل شد. سه شنبه ها استاد به مرکز تشريف می آوردند و در اتاق بخش تاريخ مستقر می شدند. هم در مجمع اتاق تاريخ و هم در کتابخانه و هم گاهی در دفتر آقای بجنوردی فرصت های بی بدیلی پيدا می شد تا همه ما جوانان تازه کار از دانش آن مرحوم استفاده کنیم. مهمترين...

مستند تازه را درباره مرحوم دکتر فرديد ديدم. جالب بود. گرچه به آن می توان نقدهایی داشت. من هيچ گاه دکتر فرديد را از نزديک نديدم. اما با برخی دوستان نزديک او آشنایی و رفاقت داشتم. در مرکز دائرة المعارف در آن سال ها يکی از موضوعات گفتگو در "گعده" های علمی مان با استادان و همکاران همين دکتر فرديد بود و احوال و اطوار و آرای گاه عجيبش. از دکتر دينانی درباره اش بسيار شنيده...

از اتفاقات خوب امسال در مؤسسه مطالعات پيشرفته پرينستون قبل از ظهور اين بلای جهانگير جلساتی بود که با همکارمان کريستين روبن، از بزرگترين متخصصان جهانی در حوزه تاريخ شبه جزيره ما قبل اسلام داشتيم. او امسال عضو هيئت علمی مؤسسه ماست. تعدادی از استادان مؤسسه و همچنین استادان دانشگاه پرينستون در اين جلسات شرکت می کردند. مجموعه نسبتا کاملی بود درباره موضوعات متفاوت در...

ماه مبارک ماه قرآن است. بهار قرآن است. ماه تأمل در آيات قرآن است. ماه قرائت قرآن است. من در رد نظريه آقای دکتر سروش در خصوص وحی بمثابه خواب تاکنون چندين يادداشت و مقاله نوشته ام. هر بار که آياتی از قرآن می خوانم و به ويژه در ماه مبارک گوشه چشمی هم بدان نظريه دارم و هر بار بيشتر مطمئن می شوم که اين ديدگاه فارغ از اشکالات فلسفی و تاريخی اش از تفسير نحوه زبان قرآن و منطق...

نظريه رؤياهای رسولانه دکتر سروش نه تنها از نقطه نظر نظام سنتی کلامی اسلامی نظريه مردودی است بلکه مشکل اصلی اش اين است که با داده های خود قرآن درباره خودش و آنچه در خصوص وحی و خطاب خداوند با پيامبرش در قرآن کريم آمده سازگار نيست. آقای دکتر سروش شماری از آيات قرآن را به عنوان مؤيدی برای درستی نظريه اش و شاهدی برای رؤيایی بودن وحی قرآنی بر می شمارد. برخی از اين آيات...