درباره اين حمله و غارت وحشيانه در منابع تاريخی و آرشيوهای ايران و عثمانی و در آرشيوها و گزارش های ناظران اروپایی مطالب زيادی هست. چند کاری هم تاکنون در اين زمينه انجام شده اما متأسفانه تاکنون تحقيق جامعی صورت نگرفته. از جمله منابعی که بايد حتما ديده شود علاوه بر منابع مکتوب تاريخی، بررسی و گردآوری شواهد از کتاب های تراجم احوال علمای سده نوزدهم است و همچنين...

در کنار هزاران نسخه خطی که از دوره قاجار به دست ما رسيده هزاران کتاب هم به صورت چاپ سنگی امروزه دستياب است که معمولا در مطالعات اهل تحقيق مورد غفلت قرار می گيرد. از بسياری از اين کتاب های چاپ سنگی امروزه نسخه ای خطی باقی نمانده و در واقع اين چاپ ها بسان نسخه های خطی به کار ما می آيند. قرن نوزدهم ايران و به ويژه طهران و اصفهان مهد علم و دانش و نويسندگی بود و بسياری...

باورتان می شود که ما در زبان های اروپایی جز با يکی دو استثنا تقريبا هيچ کتابی درباره زندگی، تعاليم و سهم سياسی و اجتماعی و دينی ائمه شيعه نداريم. آنچه هم تاکنون نوشته و منتشر شده با آنچه درباره ائمه و علمای طراز اول اهل سنت در زبان های غربی داريم قابل مقايسه نيست. درباره رئیس مذهب جعفری امام جعفر صادق (ع) تاکنون هيچ کتابی مستقل که به تمامی اين ابعاد بپردازد منتشر...

در طول ده ها سال گذشته در ايران و در کشورهای عربی (کما اينکه در غرب و شبه قاره و ترکيه) رسالات بسياری در فقه و اصول و فلسفه و دیگر علوم دینی و عقلی در ضمن مجلات و مجموعه ها منتشر شده که متأسفانه به دلیل عدم دسترسی آسان به بسياری از آنها مورد غفلت قرار می گيرند. حتی بسيار می شود که ما از چاپ رساله ای مهم در ضمن مجلات بی اطلاعيم. لازم است دو کار مهم صورت گيرد: نخست...

مرحوم شيخ آقابزرگ طهرانی در کتاب الذريعه به نسخه های خطی بسياری از کتابخانه خصوصی ايران و عتبات که خود به چشم ديده بود اشاره می کند. بسياری از اين کتابخانه ها امروزه از ميان رفته اند. آنهایی هم که باقی مانده اند بسياريشان فهرستی از نسخه های خطی آنها در دسترس نيست و حتی اصل نسخه ها هم از ميان رفته و يا پراکنده شده. خوب است بر اساس الذريعة فهارس همه اين کتابخانه ها...

در چند دهه گذشته در ايران و عراق متون مهم و اصلی انساب سادات منتشر شد. با اين وصف شايد با چند استثنای محدود بيشتر اين متون با اغلاط و افتادگی ها منتشر شده و عملا استفاده از تعدادی از آنها بسيار مشکل است. اسم نمی آورم تا اسباب دلخوری نشود اما اين را هر کس با متون انساب کار می کند می داند. گذاشته بودم وقتی در اين زمينه تذکر دهم. کاش تصحيح متون را در دانشگاه های ما به...

يکی از بهترين کارها توجه به انتشار و تصحيح رساله های مستقل در موضوعات مشخص و با توجه به تحولات مفهومی و تاريخی موضوعات مورد گفتگوست. در دو سه دهه اخیر نمونه هایی خوب تاکنون در اين زمينه داشته ايم. از جمله مجموعه رساله های نماز جمعه است که دانشمند آقای رسول جعفريان منتشر کرد. ايشان مجموعه رسائل حجابيه را هم منتشر کردند (درباره وجوب حجاب). آقای رجبی رسائل جهاديه را...

مجموعه کتاب ها و به ويژه يادداشت ها و نامه های علامه قزوينی علاوه بر فوائد مختلف علمی و تاريخی و ادبی که دارد از يک جهت ديگر هم بی نهايت ارزشمند و حتی مشتمل بر اطلاعات منحصر به فردی است. در اين نوشته ها اطلاعات زيادی از تاريخ معاصر اروپا در دوران جنگ جهانی اول و فاصله آن تا جنگ دوم جهانی، اوضاع مردم در فرانسه و آلمان و همچنين خاورشناسان غربی و نيز فعالیت های...

هنوز تحقيق جامعی درباره قاضي نور الله مرعشی نداريم. خوشبختانه يک رساله دکتری درباره او همينک در يکی از دانشگاه های آمريکا در دست تهيه است. فهرستی دقيق از آثارش و نسخه های خطی او احتياج داريم. قاضي نور الله حواشی کلامی، فلسفی، اصولی و فقهی مهمی بر آثار اصلی اين رشته ها دارد. نياز است نخست اين آثار شناسایی و بعد منتشر شوند. تنها بخشی محدود از اين کتاب ها منتشر شده....

خوشبختانه عاقبت اين کتاب مهم اصولی چاپ شد. سال ها بود در انتظار چاپ اين کتاب بوديم. اگر عمری باشد در يادداشتی اندر اهميت اين کتاب اصولی که نويسنده اش استاد وحيد بهبهانی است خواهم نوشت. او شاگرد مدقق شيروانی صاحب حاشيه بود و مشی او ميان اخباريان و اصوليان. بخش دوم کتاب بيشتر به مذاق اخباری است تا بخش اولش. شيخ انصاری در رسائل به نظرات او توجه دارد و گاهی نقد می کند. بر...

چندين نسل و از جمله نسلی که من به آن تعلق دارم اين اقبال را داشته است که به ضرورت ها و اقتضائات سنی مختلف از دوران نوجوانی تا بزرگسالی و فراخور دانش و علاقه خود از ميراثی که مرحوم آية الله شهيد مرتضی مطهری برجای گذاشت بهره مند باشد و پاسخ بسياری از پرسش های خود را در آثار آن استاد فرزانه و معلم آگاه پيدا کند. از کتاب داستان راستان گرفته تا مهمترين و دقيقترين آثار...

کتاب مناهج الأحکام والأصول ملا احمد نراقی در علم اصول کم و بيش از نخستين کتاب هایی است که در علم اصول در مکتب وحيد نوشته شده. تا آنجا که من می دانم اين کتاب هنوز به صورت انتقادی تصحيح و چاپ نشده. اگر اشتباه نکنم مؤسسه آل البيت در همان سال های اول فعاليتش در قم افستی از اين چاپ سنگی منتشر کرد. با اينکه وحيد و شيخ جعفر و سيد علی صاحب رياض رسالاتی کوتاه و بلند در علم اصول...

سابقه تقريرات نويسی گرچه با عناوين ديگر دست کم به قرن پنجم می رسد. در اين مورد جای ديگری بحث کرده ام. اما آنچه با عنوان تقريرات امروزه می شناسيم دست کم سابقه اش به درس سيد مهدی بحر العلوم می رسد. صاحب مفتاح الکرامه بخشی از درس او را در طهارت شرح کتاب وافی تحرير کرده بود. شيخ محمد تقی صاحب حاشيه هم همين کار را کرده است. احتمالا تقرير نويسی از دوره خود وحيد بهبهانی...

يکی از بهترين خدمات دوست دانشمند آقای رسول جعفريان انتشار ده جلد ميراث اسلامی ايران بود که با همت کتابخانه آية الله مرعشی منتشر می شد. اين مجموعه که هزار افسوس دنبال نشد مجموعه ای از رساله های کوتاه عربی و فارسی در موضوعات مختلف از تاريخ و رجال گرفته تا کلام و فقه و اصول و تفسير است که به ويژه نسخه های آن در کتابخانه ارزشمند آية الله مرعشی نگهداری می شود. با همت...

علامه حسن زاده آملی و سنتی که باید حفظش کرد هنوز ديپلم نگرفته بودم که چندين کتاب از استاد علامه حسن زاده آملی را تماما خوانده بودم. اگر اشتباه نکنم يکی اتحاد عاقل به معقول و ديگری دروس معرفت نفس که سه جلدش را آن سال ها انتشارات علمی فرهنگی منتشر کرده بود. اولی را انتشارات حکمت منتشر کرده بود و من که عادت داشتم هر چند هفته يکبار سری بزنم به کوچه حاج نايب آنجا کتاب...

مرحوم استاد علی اکبر غفاری، حديث شناس، رجال شناس و مصحح و مترجم برجسته. خدايش او را بيامرزد. در دوران جوانی گاهی خدمت او در کتابفروشی صدوق می رسيدم. در طول عمر پر برکتش دهها کتاب را تصحيح و يا ترجمه کرد. مهمترين آثار حديثی را او به نسل جديد با تصحيح های خوبش معرفی کرد؛ از کتاب شريف کافی گرفته تا کتاب های فقيه و تهذيبين. بيشتر آثار شيخ صدوق را او تصحيح کرد و در دانش...

اين ادعا را زياد می شنويم که دوران صفوی و به ويژه نيمه دوم آن عصر ظهور اخباری گری است. اين ادعایی خطا بيش نيست. عصر صفوی دوران ظهور و قدرت گرفتن مجتهدان بود. اين را نه فقط به دليل حضور محقق کرکی و اولاد و شاگردانش در ايران و يا حضور شاگردان شهيد دوم و در مناصب حکومتی بايد گفت بلکه حتی اين گزاره در مورد نيمه دوم عصر صفوی هم صادق است. شاگردان طبقه شيخ بهایی و ميرداماد...

در دو سه دهه اخير در نوشته هایی که درباره تاريخ ايران در دوران قاجار و يا درباره مشروطيت نوشته شده به ويژه آنهایی که به زبان های اروپایی منتشر شده موارد زيادی را می بينيم که در آنها درباره گفتمان اصولی و اجتهادی علمای عتبات و ايران، نزاع اخباری ها و اصولی ها و نتايج آن بر سپهر سياست و اجتماع و فرهنگ و فکر دينی بحث می شود؛ از جمله برای بحث از نتايج آن در عصر مشروطيت و...

به عنوان مقدمه: دانشمند محترم جناب آقای دکتر سروش چند شب پيش به نقد من به يک سخنرانی خود که در موضوع تحريف قرآن و لعن بود پاسخ دادند که در يوتيوب در دسترس است. ضمن احترام به مقام علمی ايشان گمان می کنم آقای دکتر سروش نقد کامل من را نديده اند. البته مقصر من هستم. چون نقد من در چند پست مختلف فيسبوکی و تلگرامی منتشر شد و بنابراين احتمال اينکه نقد کامل من از نظر ايشان...