اين تصوير مرحوم شيخ آقا بزرگ طهرانی برای من هميشه نماد و آينه ای است از تاريخ تشيع، تاريخ فرهنگی اش، تاريخ تمدنی اش، تاريخ کتاب و کتابخوانی و سنت آموزشی اش. کتاب های آقابزرگ طهرانی و به ويژه الذريعة و طبقات اعلام الشيعة شناسنامه تشيع است. بی ترديد می گويم در طول تاريخ تمدن اسلامی چه در تشيع و چه در غير تشيع کتابی به عظمت کتاب الذريعة در کتابشناسی نوشته نشده. آقا...

يکی از کارهای بايسته اين است که مجموعه احاديث اهل بيت (ع) در کتاب های ادبی به صورت يکجا گرد آيد. من سال ها پيش مجموعه رواياتی که در التذکرة الحمدونية ابن حمدون (قرن 6) روايت شده را در يک دفتر فراهم کردم که بنا بود آقای حسين درگاهی آن را منتشر کند. از سرنوشت آن کار اطلاع ندارم. در کنار اين کار، روايات اهل بيت (ع) در کتاب نثر الدر آبی هم خيلی مهم است. اصولا کتاب های ژانر...

این مطلب را با توجه به پرسش های شماری از دوستان و دانشجويان که درباره آن از من توضيحی خواسته اند می نويسم: در رشته مطالعات اسلامی (و ايرانی) در غرب عموما ما دو نوع کتاب داريم: يک دسته در قالب پژوهش های تاريخی و متنی است. تحقيق و تتبعی است در موضوعی خاص. تحقيق و تتبعی است اصيل بر پايه مراجعه مستقيم به منابع اصلی (از کتاب و متن های قديم گرفته تا منابع آرشيوی) و متکی بر...

کلام اشعری سه مرحله را در تاريخ خود تجربه کرده: مرحله نخست، مرحله تأسيس است که با خود ابوالحسن اشعری آغاز می شود و تا امام الحرمین جوینی ادامه پيدا می کند. در اين مرحله کلام اشعری از نقطه نظر شيوه های جدلی و استدلالی وامدار معتزله است اما در عقايد تابع مکتب اعتقادی اهل "سنت" است (يعنی کسانی که هم مخالف معتزله بودند و هم مخالف حنبليان و اهل حديث سنی مذهب). مهمترين...

نظر آقای کمال حيدری درباره اينکه علمای شيعه و سنی در طول تاريخ همديگر را تکفير می کرده اند نظری بسيار سست است و آنچه از آثار فقهی و کلامی می شناسيم اين نظر و ارزيابی را رد می کند. اينکه ايشان گفته اند که اگر حتی آنان حکم به کفر ظاهری مخالفان خود نمی کرده اند باری آنان را کافر اخروی می دانسته و اسلام آنان را واقعی نمی پنداشتند نشان از نا آشنایی با اصطلاحات فقهی و...

آقای حيدری در گفتگوهای خود مکرر بر اين نکته تأکيد می کنند که علمای اسلام دست کم همديگر را از نقطه نظر کلامی تکفير کرده اند. ايشان به خطا اين نوع تکفير را تکفير اخروی می دانند. قبلا ما نوشتيم که اساسا تکفير اخروی معنا ندارد. کفر و ايمان در آخرت بايد مورد داوری خداوند قرار گيرد و کسی نمی تواند درباره آخرت و آنچه خداوند داوری می کند تصميم بگيرد. تکفير کلامی را هم قبلا...

درباره تکفير در ميان فرق و مذاهب اسلامی حرف و سخن بسيار است. در اينکه در طول تاريخ عده ای از علماء و فقهاء و دانشمندان و يا مذاهب فکری و دينی وابسته به سنت های اسلامی از سوی مخالفاشان تکفير شده اند البته جای ترديد ندارد. در ساير اديان هم انواعی از تکفير هميشه وجود داشته است. در اسلام به دليل اينکه نهادی رسمی که متولی دين باشد وجود ندارد و در واقع اعتقاد و يا عمل به...

من قبلا در نوشته ای نشان داده ام که الياقوت ابن نوبخت بايد تأليفی بعد از دوران فخر رازي باشد. بنابراين اين کتاب چنانکه عموما تصور می شود از سده چهارم قمری نيست. در چاپ اين کتاب که در سال های اخير منتشر شد کما اينکه در چاپ شرح علامه حلی بر آن که شادروان علينقی منزوی خيلی سال پيش ترتيب داد فصل "القول في أحوال المخالفين" و شرح آن بنابر مصالحی حذف شد. قسمت حذف شده بعدها در...

من صفحه توئيتر ندارم. اما گاهی مطالب را در برخی صفحات به مناسبت هایی می بينم و يا دنبال می کنم. خوشمزه ترين بخش توئيتر فارسی به نظرم آنجاست که برخی مدعيان فعاليت سياسی معطوف به ويرانی طلبی گمان می کنند اسلام با حاکميت فعلی ميهمان اين کشور شده و پیش از آن هيچ نسبتی با فرهنگ و ادبيات و هنر و سنن اين ملت نداشته. چنان از فرهنگ و دين ايرانی در برابر اسلام حرف می زنند که...

روشنفکری دينی ما دست کم در دو سه دهه اخير از سه مشکل اساسی رنج می برد: نخست اينکه عموما اين جريان در سنت پايگاهی ندارد. بيشتر نمايندگان روشنفکری دينی در حوزه علوم دينی تحصيلات مدرسی ندارند. مشکل دوم اين است که برخلاف روشنفکری دينی در جهان عرب بيشتر نمايندگان روشنفکری دينی ايران تحصيلات دانشگاهی در حوزه مطالعات ادبی و تاريخی ندارند. وانگهی برای روشنفکران عرب...

فاضل محترم آقای کمال حيدری به تازگی در گفتگویی به کلامی از شيخ مفيد استناد کرده تا نشان دهد او "مخالفان" را تکفير می کند. اين کلام هيچ ارتباطی به موضوع مورد اشاره او ندارد و متأسفانه آقای حيدری از درک کلام شيخ مفيد عاجز بوده است ( به ويژه فهم کلام متقدمين نيازمند تخصص در دانش کلام و اصطلاحات قدمایی است). نخست عبارت شيخ مفيد را نقل می کنم: القول في تسمية جاحدي...

وقتی فردوسی، شاهنامه و پيش زمينه تاريخی سرايش آن را نشناسی آن وقت شاهنامه را در برابر اسلام و تمدن و فرهنگ اسلامی ارزيابی می کنی. حکماً چشم قزوينی و مينوی و زرياب و زرينکوب را دور ديده ای. نه عزير من! شاهنامه را فردوسی حکيمی مسلمان و مؤمن و شيعی مذهب سرود و از روايات "خداينامه" هایی بهره برد که کسانی مانند محمد بن جرير طبري، فقيه و مفسر بزرگ مسلمان آنها را حفظ کردند و...

در برنامه ای با عنوان " أطروحة التكفير في كلمات اعلام السنة والشيعة" آقای حيدری با نقل چند متن شيعی اظهار می دارند که مشهور در ميان علمای شيعه اين بوده که تنها به اسلام ظاهری اهل سنتند باور دارند و به کفر باطنی آنان که از آن به کفر اخروی و يا کفر کلامی هم ياد می کند قائلند. در اينجا آقای حيدری دچار خطای در فهم عبارات متون شده و روشن است که دريافت درستی از مباحثی...