مقالات خرداد ۱۳۹۶
به مناسبت ایام شهادت مولی الموحدین امیر المؤمنین تقدیم می شود
بسیار می بینم اشخاصی کم اطلاع از این گفتار حضرت امیر در نهج البلاغه در خطبه ۲۱۶ گواه می آورند بر اینکه عقیده عصمت امام درست نیست. مقصودم این بخش از گفتار حضرت است: فَلَا تَكُفُّوا عَنْ مَقَالَةٍ بِحَقٍّ أَوْ مَشُورَةٍ بِعَدْلٍ فإنّي لستُ في نفسي بفوق أن أخطئ، ولا آمن ذلك من فعلي، إلاّ أن يكفي...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۳۴
شیخ مفید در اوائل المقالات درباره امکان ظهور معجزات و کرامات از امامان گفتاری دارد که در بحث ما در زمینه معجزات امامان بسیار کارگشاست. عین عبارت او چنین است:
القول في الإيحاء إلى الأئمة وظهور الإعلام عليهم والمعجزات
... فأما ظهور المعجزات عليهم والإعلام فإنه من الممكن الذي ليس بواجب عقلا ولا ممتنع قياسا، وقد جاءت بكونه منهم - عليهم السلام - الأخبار على...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۳۳
جز جریان عثمانیه و برخی مرجئه و معتزله اوائل عموم اهل سنت و جماعت و از آن جمله اصحاب حدیث سنی همواره به فضیلت امیر المؤمنین و مناقب انحصاری او اذعان و ایمان داشته اند. احمد بن حنبل خود با پذیرش مشروعیت خلافت حضرت امیر و داخل کردن آن در اعتقاد سنت راه را برای اصحاب حدیث سنی در این زمینه باز کرد و عملاً جریانات مخالف با حضرت را در میان سنیان به حاشیه راند. بعداً...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۳۲
دو نگاه درباره سنت اسلامشناسی غربی وجود دارد: یک نگاه به کلی منفی است و آن را و به ویژه آنچه تحت عنوان شرقشناسی شناخته می شود را به عنوان هجمه بر علیه اسلام و فرهنگ اسلامی می شناسد. نگاه دوم اعتمادی کلی به مجموعه میراث اسلامشناسی و شرقشناسی در غرب دارد. من در نوشته های دیگر گفته ام که آنچه امروز تحت عنوان اسلام شناسی وجود دارد با شرقشناسی قرن نوزدهمی فرق می کند....
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۳۱
اصلی ترین منبع کتاب دلائل الامامه منسوب به طبری متنی است که به نام محمد بن جریر طبری مؤرخ ساخته شده و در لا به لای کتاب دلائل نقل های متعدد آن را مشاهده می کنیم. این خود سبب آن شد که بعدها به غلط کل این کتاب را نخست به محمد بن جریر طبری شیعی، عالم ارزشمند آخر سده سوم و صاحب المسترشد (یا به اصطلاح غلط: کبیر) نسبت دهند و بعد با توجه به اینکه انتساب این اثر به او غیر ممکن...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۷
تشیع از دیدگاه من یعنی نهج البلاغه. یعنی حضرت امیر به عنوان الگویی که حضرت رسول او را به عنوان نمونه تربیت اسلامی خود به امتش معرفی کرد. من تشیع را در کتاب های غلات شیعی و یا آثار غیر اصیلی نمی شناسم که امامت را در حد قدرت بر اظهار معجزات می شناسانند. آثاری مانند کتاب اثبات الوصیه، عیون المعجزات، هدایه خصیبی، دلائل الامامه، نوادر المعجزات، خرائج راوندی، الثاقب فی...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۵
طی دو سه سال اخیر روند انتشار کتاب های کلام اشعری در مغرب و تونس و برخی دیگر کشورهای عربی شتابی تازه یافته. این بسیار اتفاق مبارکی است. برای ده ها سال فقه و کلام و عقاید اهل سنت و جماعت از سوی اندیشه نامیمون سلفی و وهابی به اسارت گرفته شده بود. سالانه صدها کتاب و مقاله در رد بر کلام اشعری در ریاض و جده و مکه و مدینه منتشر می شود و اندیشه کلامی اشاعره به عنوان بدعت...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۵
یکی از علل تورم علم اصول به نظر من دوری از اصطلاحات کتاب های متقدم در این دانش است. به تعبیر دیگر تغییر پارادایم ها و نظامات معرفتی. علم اصول درست است که نخست از سوی شافعی صورتبندی شد (گرچه قبل از او بحث هایی که می توان آنها را اصولی دانست از سوی فقیهان و متکلمان در جریان بود و شافعی در مقایسه با آنها کمترین سهم را اتفاقا در ابتکار مبانی دارد. به این بحث شاید وقتی...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۴
مطلبی با لطف بسیار از آقای علی المدن در صفحه فیسبوک درباره نوشته من در خصوص رابطه اعتزال و تشیع . در نوشته ای می کوشم بدین مطلب پاسخی بدهم.
يمتاز الأستاذ أنصاري مع ثلة من الباحثين الإيرانيين القلائل بحس تاريخي من النادر العثور عليه بين دارسي الفكر الشيعي في إيران وخارجها، وذلك يعود في نظري إلى جملة عوامل منها تكوينه العلمي ومعرفته بعدة لغات (منها العربية)...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۲
یکی از مشکلات بحث های رجالی در سال های اخیر آمیخته شدن نظریات مستند با استحسانات و گمانه زنی ها و مطالب ذوقی است. این شیوه به استحکام علمی این بحث ها ضربه می زند. بحث های رجالی می تواند با دو انگیزه مختلف بحث شود: یکی برای بحث توثیقات و تضعیفات در راستای ارزیابی احادیث فقهی. این البته اهل خود را می طلبد و قرن هاست محل اهتمام بزرگان طائفه است. انگیزه و هدف دوم که من...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۲
من با این گفته آقای دکتر سروش که روحانیت را تعریف می کند به طبقه ای که ارتزاقش از طریق دین است مخالفم. یعنی این را درست ندیدن کارکرد روحانیت و نقد ساختاری آن می دانم. روحانیت پدیده ای منحصر به اسلام نیست. همه ادیان کم و بیش با پدیده ای مشابه روحانیت در اسلام آشنايند. تازه همانطور که دکتر سروش به درستی گفته اسلام دیانتی است که نهادی رسمی از نقطه نظر الهیاتی به...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۱
مستند بی بی سی درباره آقای دکتر سروش را دیدم. در رابطه با رساله توضیح المسائل گردآوری مرحوم آقای علامه کرباسچیان خطایی در گفتار آقای دکتر سروش دیدم که بد نیست اصلاح شود. این رساله که بر مبنای فتاوی مرحوم آقای بروجردی و بازنویسی جامع الفروع او نوشته شد اولین رساله عملیه به فارسی نیست. قبل از آن ده ها رساله عملیه به فارسی نوشته شده؛ در عصر قاجار و قبل از آن در عصر...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۲۰
امشب داشتم فکر می کردم جدا از بحث صحت سند حدیث مباهته که اصالتش به دلائلی قابل تشکیک است دو نکته در این حدیث هست که گویا تاکنون نظر کسی را جلب نکرده: نخست اینکه تعبیر أهل الریب والبدع به چه معناست؟ چرا این دو کنار هم قرار گرفته؟ مگر اگر کسی ریبی داشته باشد لزوماً به معنی اهل بدعت بودن است. شاید اهل الریب تحریف اهل الرأی باشد که در سنت اصحاب حدیث سنی و ادبیات ملل و...
چهارشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۱۸
در این مقاله گفته ام که باید میان سه جایگاه مختلف حضرت امیر (ع) در خصوص امامت و خلافت تفکیک قائل شد: نخست، امامت به معنای پیشوایی دینی و معنوی حضرت امیر به عنوان امام نخست شیعه در فرهنگ کلامی امامیه، دوم، جایگاه امامت و خلافت و جانشینی حضرت امیر به عنوان جانشین بلافصل پیامبر که با حدیث غدیر و شواهد بسیار دیگر قابل اثبات است و هویت تشیع به آن است (بحث نص پیامبر بر امر...
دوشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۳:۱۴
می دانيم که مسائل الموصليات اول شریف مرتضی شامل سه بحث مهم بوده: یکی درباره وعيد؛ ديگری ابطال قياس و سوم بحث اعتماد (از بحث های مهم در کلام طبيعی). متأسفانه تاکنون نسخه ای از این کتاب مهم شريف مرتضی پیدا نشده است. با اين وصف اينجا نشان می دهيم که بخش قياس آن همانی است که از آن دو تحرير يکی در کتاب الذريعة موجود است و ديگری در کتاب عده شيخ. چنانکه قبلاً هم گفتيم شريف...
پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۲۶
چنانکه در مقاله ای مستقل نشان داده ام شريف مرتضی برای تألیف کتاب الذريعه خود از نوشته ها و یا درسگفتارهای سابق خود در بیشتر فصل های کتاب استفاده کرد و گاه عيناً همان ها را در کتابش نقل کرده است. از آن جمله است در بحث دليل الخطاب که می دانيم از مباحث مهم اصولی و اختلافی ميان اصوليان شيعه و سنی است. طبق گزارش نجاشي، شريف مرتضی تأليفی داشته با عنوان: مسألة في دليل...
پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱:۰۴
این مطلب در متن اجوبة المسائل النصيرية و در ضمن پاسخ های محقق طوسي به پرسش های علي الشيعي آمده ( ص 14). متن پرسش او در خصوص بحث شريف مرتضی درباره صيغه امر اين است:
"العبد يسأل: ما الفرق بين الصّورة و الصّيغة؟، و قول السيّد فى «الذّريعة» فى «فصل» فى ما صار به الأمر أمرا، هل هو أمر بصورته و صيغته. إلى آخر كلامه.
و این هم پاسخ محقق طوسي که هم دقت او را در بحث های اصولی...
سه شنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۳:۱۹
به پیشنهاد دوستی اوائل این مقاله را امشب خواندم. نویسنده می نویسد که از عصر بغداد سلجوقی تا دوره صفوی بر اساس شمارگان و تاریخ نسخه های خطی که در فهرست ها از آثار ابن بابویه صدوق بررسی کرده می توان نتیجه گفت که در این فاصله زمانی آثار شیخ صدوق به شکل محدودی در دسترس علمای شیعه و یا مورد توجه و علاقه آنها بوده. روشن است که این سخن به کلی نادرست است. نخست اینکه برخلاف...
شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۰۱
در کتاب دلائل الامامة منسوب به ابن رستم طبري تعدادی روایت به نقل از هارون بن موسی التلعکبري ديده می شود در موضوع قائميت و علائم ظهور و ملاحم و رجعت که تلعکبري، بنا به این گزارش ها، آنها را از شخصی به نام ابو علي الحسن بن محمد النهاوندي نقل کرده است. از این اسانید روشن است که این ابو علي النهاوندي کم و بیش با شیخ صدوق همعصر بوده. البته ما هیچ دلیلی مستقل نداریم تا...
جمعه ۱۹ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۹:۰۶
ابن طاووس چنانکه می دانیم مشی اخباری داشته و نسبت به کلام و حتی فقه اجتهادی و فتوا دادن بدبین و یا بسیار محتاط بوده است. گرچه او در انتقاداتش از شریف مرتضی از این گرایشات خود نیز بر عليه شریف مرتضی بهره می گیرد اما سبب اصلی انتقادات او از شریف مرتضی سبب دیگری دارد. ابن طاووس معتقد به علم احکام نجوم و کارایی آن و درستی دلالات نجوم بر حوادث بوده (و کتاب فرج المهموم را...
شنبه ۱۳ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱:۱۲
فاضل محترم آقای امید حسینی نژاد مقاله ای که گویا در یکی از مجلات دانشگاهی در ایران چاپ شده را برای من فرستاد درباره کتاب کامل الزیارات ابن قولویه و نظر مرحوم آقای بهبودی درباره اصالت آن. آقای بهبودی ظاهرا انتساب کتاب به ابن قولویه را رد می کرده و معتقد بوده که الحسین بن احمد بن المغیره الثلاج البوشنجی که تاکنون راوی کتاب فرض می شد در واقع نویسنده کتاب است. در...
پنجشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۲:۵۰
از بلایای تفکرات احیاء گری اسلامی و سلفی و سید قطبی در چند دهه اخیر تبلیغ اسلام هویت اندیشی بوده که این دیانت را از چارچوب یک نظام معرفتی به نظامی صرفاً هویتی تقلیل داده است. این نوع نگاه تقلیلی ناشی از خوف بر خلوص هویت و برآمده از بحران های اجتماعی و سیاسی است. از پیامدهای آن هم بدبینی مطلق است به "دیگری" و احتکار معرفت دینی در آنچه تنها این هویت اندیشان آن را...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۹
آقای فان اس نظریه ای دارد برای نحوه شکلگیری اسلام در مقام یک دین که در جای خود قابل تأمل است. او شکل گیری اسلام به عنوان یک دین را در نتیجه فرایندی از مسیر کثرت هویت های دینی کم و بیش متمایز به سمت هویتی یکپارچه به عنوان دیانت اسلامی می داند که حلقه وصل آن همانا ایمان به قرآن بود به عنوان کتاب قانون زندگی دینی. هویت های دینی متعدد اولیه درک یکسانی از اسلام نداشتند...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۶
دائرة المعارف بزرگ اسلامی و به ویژه ترجمه های عربی و انگلیسی آن در سال های گذشته در راستای معرفی فرهنگ ایرانی و شیعی سهم بسیار مهمی داشته. این کار و همچنین دانشنامه جهان اسلام، هر دو بی تردید نمونه مشابهی در جهان اسلام ندارند و چه خوشایند برخی باشد و یا نباشد به هرحال به عنوان کتاب های مرجع مورد استفاده قرار می گیرند و به نظر من با تکمیل ترجمه آنها به عربی و...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۵
اسلام سیاسی و احیاء گری سلفی اندیش که بعد از الغای خلافت به تدریج در مصر و شبه قاره و جاهای دیگر و با شعار بازگشت به هویت اسلامی و به تدریج با ترویج اندیشه اجرای شریعت و یا حاکمیت الله شکل گرفت در جریان سلفی سده نوزدهم ریشه دارد که می دانیم تا اندازه زیادی متأثر از جریان محمد بن عبد الوهاب و وهابیت بود. البته سلفی گری در دو سده گذشته و به ویژه در پنجاه سال اخیر...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۴
در اخبار دیدم حبیب اللمسی صاحب دار الغرب الاسلامی یکی دو روز پیش از دنیا رفت. او با انتشار صدها کتاب از مجموعه میراث اسلامی خدمت بزرگی به تراث کرد. دار الغرب الاسلامی یکی از بهترین ناشران عرب بود که هم کتاب های مهمی را منتشر کرد و هم سعی وافری در چاپ با کیفیتی خوب و با دقت در تصحیح داشت. او را در بیروت خیلی سال پیش در منزلش در حمرا دیدم و با هم گفتگویی کردیم. آن زمان...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۴
در ده سال اخیر شیعه شناسی (در حوزه امامیه پژوهی) در اروپا بیش از همه مرهون آثار قلمی پژوهشگرانی مانند زابینه اشمیتکه، محمد علی امیر معزی، رابرت گلیو، اندرو نیومن، کریستین ژامبه، سجاد رضوی و تمیمه بیهم دائو بوده است. آقایان رضا پورجوادی و ایهاب بداوی هم در زمینه فلسفه متأخر شیعی کار می کنند. این کمترین هم در حد بضاعت و توان علمی خود در زمینه کلام، حدیث و فقه شیعی...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۳
آقای رضوان سید در یادداشتی سیاسی و در نقد رویکرد کسانی که تنها دو مذهب اشعری و ماتریدی را نمایندگان اهل سنت و جماعت معرفی می کنند از هول اینکه نکند حنبلیان (و لابد وهابیت) را کسی خارج از دایره اهل سنت و جماعت بداند به رساله ابانه منسوب به اشعری استناد کرده و ابو الحسن اشعری را هم دلبسته به احمد بن حنبل جا زده است. اگر کسی با تفکر اشعری آشنا باشد تردید نمی کند که...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۱
کتاب الایضاح ابن شاذان اثر بسیار مهمی است. این کتاب به دلیل تردیدهای نادرستی که در اصالت آن تاکنون ابراز شده کمتر مورد اهتمام قرار گرفته است. بخشی از مطالعه گسترده من درباره ابن شاذان مربوط است به این کتاب. در هفته معمولا یک روز را به تکمیل بحث درباره ابن شاذان مشغولم. تا خدا چه خواهد. امیدوارم که تا سال دیگر کل کار را به ناشر بسپارم. آقای مدرسی معتقدند که کتاب...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۰
برای مطالعات شیعی در چند سال اخیر با همکاری زابینه اشمیتکه چند کار را برنامه ریزی و سامان داده ایم: نخست مجله ای برای مطالعات شیعی که بریل منتشر می کند و تاکنون شماره نخست آن منتشر شده و شماره دوم در دست آماده سازی نهایی است. دیگر اینکه برنامه ای برای مطالعات شیعی به مدت دو سال در مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون ساماندهی شده که در طی آن سه کنفرانس بزرگ علمی برگذار...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۱۸
در میان شماری از محققان سنتی در حوزه میراث نوعی خوف است نسبت به مطالعات حدیثی در سنت اسلامشناسی در غرب. عمده مطالعات در این سنت مربوط است به حدیث و سیره بر اساس منابع سنی. مطالعات در حوزه حدیث شیعی در سنت اسلامشناسی در غرب هنوز در آغاز راه است. نقدهایی که از سوی شک گرایان از گلدتسیهر و شاخت گرفته تا امروز بر حدیث وارد می شود متعلق است به احادیث سده های اول و دوم. این...
دوشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۱۸
تصویری که آقای کدیور از علمای قم در سه چهار سده اول تاریخ تشیع عرضه می کند فاقد دقت و غیر مستند است. در این قسمت از سلسله نقدها بر دیدگاه آقای کدیور در خصوص علمای ابرار به آخرین بخش از گفتار ایشان در این زمینه می پردازیم. با توجه به یادداشت های قبلی و آنچه در این قسمت عرضه می شود در واقع همه استنادات ایشان در مقاله "قرائت فراموش شده"مورد مناقشه قرار می گیرد. به نظر ما...
شنبه ۶ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۱۰
می خواستم از شما تشکر کنم برای این همه روشنگری و مطالب مفیدی که به اشتراک می گذارید. همیشه از کانال و وبلاگ شما بهره برده ام و آموخته ام. پیروز و سلامت باشید.
با تحیات. از لطف عالی ممنونم. مؤيد و موفق باشيد.
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.