فاضل محترم آقای امید حسینی نژاد مقاله ای که گویا در یکی از مجلات دانشگاهی در ایران چاپ شده را برای من فرستاد درباره کتاب کامل الزیارات ابن قولویه و نظر مرحوم آقای بهبودی درباره اصالت آن. آقای بهبودی ظاهرا انتساب کتاب به ابن قولویه را رد می کرده و معتقد بوده که الحسین بن احمد بن المغیره الثلاج البوشنجی که تاکنون راوی کتاب فرض می شد در واقع نویسنده کتاب است. در اینکه کامل الزیارات را فهارس و منابع قدیم به ابن قولویه نسبت داده اند تردیدی نیست، کما اینکه تردیدی نیست که مشایخ یاد شده در این کتاب مشایخ شناخته شده ابن قولویه اند. باری به سبک همه کتاب های حدیثی قدیم راویان اثر روایاتی را در متن کتاب گاهی می افزوده اند (گاه با تذکر مانند کتاب کامل الزیارت و گاهی بدون تذکر به افزودگی ها) و این مخصوص کامل الزیارات نیست. راویان معمولاً نام مؤلف اثر را هم با تعابیری مانند (قال ....رضی الله عنه) و یا تعابیری مشابه در داخل کتاب تکرار می کرده اند (در مورد کامل الزیارات اصلا راوی یکجا تصریح می کند که ابن قولویه مصنف کتاب است). در طول کتاب چند حدیثی به متن از سوی راوی افزوده شده که همه جا هم بدان تذکر داده شده. این حتی بدین معنا نیست که کتاب ابن قولویه توسط خودش تحریر نشده بلکه می توان این احتمال را بسیار قوی دانست که کتاب را ابن قولویه خودش بعد و یا حتی بدون املای آن تحریر کرده و آنگاه آن را بر شاگردان خوانده و از آن نسخه ای تبییض شده در زمان خودش موجود بوده که روایت آن را ابن قولویه به شاگردانش می داده است. با این وصف نسخه ای که به دست ما رسیده نسخه بوشنجی است با اضافات او بر نسخه تحریر شده ابن قولویه. وجود خطبه کتاب این فرض را تقویت می کند. اما اینکه آقای بهبودی گفته اند چرا نام راوی اثر در آغاز خطبه نیامده و بل در آغاز سند نخستین کتاب نام ابن قولویه آمده (و آن را دلیلی دانسته اند که پس نویسنده کتاب نه ابن قولویه و بل شاگرد اوست) و این دلیل بر این می شود که پس بوشنجی مؤلف کتاب است ( و اینکه او اصلا کتاب را تألیف کرده و تنها در آن از روایات ابن قولویه استفاده کرده و نه اینکه صرفاً راوی کتاب ابن قولویه باشد) سخنی است کاملاً سست و بی پایه و غیر قابل قبول. اتفاقاً وجود خطبه نشان می دهد کتاب از سوی ابن قولویه تحریر شده است. اگر نام راوی در آغاز خطبه نیست و از آن سو نام ابن قولویه در آغاز سند حدیث اول کتاب است این به دلیل مشی محدثان و راویان بوده که روایت را در آغاز سند احادیث و نه اول خطبه کتاب قرار می داده اند و این را هر آگاهی بر سنت محدثان می داند. خود این اصلا خلاف ادعای آقای بهبودی را نشان می دهد و نه تأیید آن را. متأسفانه مرحوم بهبودی در حکم دادن در این نوع مسائل گاه تسرع به خرج می داد. به هر حال تردیدی نیست که کتاب کامل الزیارات تألیف ابن قولویه است و مقاله ای که در خصوص تأیید این مطلب چاپ شده اعتباری ندارد. شگفتا که این مقاله در مجله ای دانشگاهی چاپ شده.