بهمن سال 1380 نويسنده اين سطور به مناسبت چاپ نسخه برگردانی از ديوان اشعار منسوب به حضرت امير، مقدمه ای کوتاه درباره انوار العقول و نويسنده آن و نيز تاريخچه ديوانهای منسوب به حضرت نوشت که البته هيچگاه منتشر نشد. بعدا من آن نسخه اوليه را در ابعاد مختلف آن گسترش دادم و مقاله ای مفصلتر همراه با اصلاحاتی تدوين کردم. اما متأسفانه اين تحرير مفصل تر در دست ناشری ماند و هنوز...

محققان حوزه مطالعات معتزلی و به ويژه متخصصانی که بر روی کلام معتزلی کار می کنند، تاکنون علاوه بر بهره وری از منابع کلامی اشعری متأخر و يا کتابهای مقالات و فرق، اين امکان را داشته اند تا از شماری محدود از آثار معتزلی و به ويژه منابع کلامی مکتب بهشمي ری يعنی مکتب قاضي عبدالجبار بهره ببرند. طبعا مهمترين منبع در اين ميان کتاب المغني بوده است که البته به شکل کامل باقی...

عالمان و دانشمندان زيدی دو نوع ادبيات متفاوت درباره امامت توليد کرده اند؛ دسته اول کتابها و فصلهايی است که در پيش زمينه بحثهای کلامی خود به موضوع امامت اختصاص داده اند که در اين بخش آثار متعددی از زيديه ايران و يمن در اختيار است. دسته ديگر کتابها و فصلهايی است که از نقطه نظر فقهی به مسئله امام و وظايف او اختصاص يافته است. اين دسته اخير با عنوان کتابها و ابواب "سير"...

نويسنده اين سطور با مکتب تفکيک و يا با تقرير و تبيين اصيل تر آن يعنی مکتب معارفی مشهد و مبانی مرحوم ميرزا مهدی اصفهاني و مرحوم شيخ محمود حلبی نا آشنا نيست. هم کتابهای استاد محمد رضا حکيمی درباره مکتب تفکيک و تقرير ايشان را از اين مکتب فکری خوانده است و هم کم و بيش کتابهای مکتب معارفی مشهد را خوانده و بررسی کرده است؛ چه کتابهايی که از خود ميرزای اصفهانی در دست است (به...

نصر بن مزاحم (د. 212 ق) از راويان و اخباريان شيعی با گرايش زيدی است که به دليل روايات شيعی و کوفی خود مورد عنايت اماميه نيز همواره بوده و اين امر البته به دليل گرايشات جارودی او نيز بوده است. او در روايت دفاتری از حديث که مورد عنايت اماميه بوده مشارکت داشته اما عمده روايات غير تاريخی او در منابع زيدی و به دليل روايت اصول و دفاتر زيدی ديده می شود. البته چنانکه می دانيم...

ابن عقده از محدثان برجسته و از حفاظ مهم حديث و از مهمترين حافظان ميراث حديثی کوفه است. خود او بر مذهب زيدی بوده و سهم بسيار مهمی در انتقال حديث شيعی و سنت متنی شيعيان کوفی در سه سده نخستين داشته است. از آثار او متأسفانه چيز مهمی باقی نمانده اما در عين حال می دانيم که کتابهای مهمی را در حديث و رجال و تاريخ تدوين کرده بوده است. با اين وصف روشن است که بخشی از کتابهای او...