در شمار کتابهايی که به همت انستيتوی مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلين و با همکاری انجمن حکمت در تهران در دست انتشار است، چند کتاب مهم کلامی هست که مناسب است اينجا معرفی شود: 1- شرح مقدمه شيخ طوسي در کلام که پيشتر در اين سايت معرفی کرده ام و نخست چاپ نسخه برگردان آن و بعد از آن تصحيح انتقادی آن با کوشش حسن انصاری و زابينه اشميتکه انتشار خواهد يافت. 2- چاپ مجموعه دو...

سيد احمد بن زين العابدين علوي، دانشمند برجسته شيعه و داماد مير داماد در ميان چند شرح و حاشيه مفصل و مهمی که بر تجريد خواجه و شروح آن دارد (نک: کتابشناسی تجريد به قلم علی صدرايي خوييي) رساله ای دارد در نقد و رد شرح قوشچي بر کتاب تجريد در بخش امامت و معاد کتاب طوسي. اين کتاب تا آنجا که من می دانم ظاهرا تاکنون چاپ نشده و البته دو نسخه در ايران از آن شناسايی شده و نسخه ای...

کتاب کفاية الطالب که تاکنون بسيار بد و با اغلاط سندی و متنی فراوان چاپ شده، دست کم دو نسخه بسيار کهنه دارد؛ يکی از آنها در رئيس الکتاب است به شماره 713 که سالها پيش به پيشنهاد مرحوم محقق طباطبايي و به همت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی فيلمی از آن را از کتابخانه سليمانيه تهيه کرديم که اينک عکسی از آن در کتابخانه محقق طباطبايي موجود است و عکسی هم در کتابخانه مرکز....

5- نسخه کهنسال از الملل والنحل شهرستانی، در شهيد علي پاشا، ش 1731 در پايان آن چنين آمده است: " .... هذا ما وجدته من مقالات أهل العالم ونقلته علی ما وجدته فمن صادف فيه خللاً في النقل وأصلحه أصلح الله حاله وسدّد أقواله وأفعاله. وقع الفراغ منه علی يد العبد الفقير إلی رحمة الله تعالی محمد بن عبد البر الاسفند کليمي (؟) الکريمي الجيلي في اليوم التاسع من جمادي الأولی سنة ستّ...

قاضي القضاة امام الإسلام ابو محمد عبد الله بن الحسين الناصحي النيسابوري، فقيه برجسته حنفی و قاضي القضات خراسان در دستگاه محمود غزنوي بوده است. درباره او اطلاعات اندکی در اختيار داريم اما وی زمانی در خراسان و در دستگاه محمود غزنوي جايگاه مهمی داشته و گوشه هايی از فعاليتهای او به همين مناسبت در منابع تاريخی نقل شده است. او را فارسي در سياق، "شيخ الحنفيه" در زمانش می...

برخی ديگر از نسخه هايی که در استانبول ديده ام را اينجا نام می برم: 1- شهيد علي پاشا، ش 2822: جزء فيه الکلام علی القائلين بأنّ التلاوة هي المتلوّ والقراءة هي المقروء تصنيف الفقيه ابو الحجاج السرقسطي رحمه الله. رديه ای است اشعری در رد عقيده حنبليان و اصحاب حديث. نسخه پر از اجازات و سماعات است. 2- مجموعه ای در شهيد علی پاشا، ش 2763: در برگ 57 الف آن: جزء فيه امتحان السني من...

مناقب خوارزمي از آثار ارزشمندی است که شهرت آن در ميان شيعيان بسی بيشتر از سنيان و حتی سنيان حنفي است، با وجود اينکه نويسنده آن از دانشمندان و اديبان برجسته حنفی خوارزم در سده ششم و از شاگردان مهم زمخشري بوده است و کتاب مناقب أبي حنيفه او خاصه از تداولی نزد حنفيان خراسان و ماوراء النهر برخوردار بوده است. خطيب خوارزمي و معروف به أخطب خوارزم علاوه بر مناقب، مقتل...

نمی دانم دقيقا چه سالی بود اما اوائل دهه هفتاد شمسی بود که به پيشنهاد آقای بجنوردی، رياست مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، و به همراه دوست دانشمندم آقای بهراميان سفری کرديم به کرمان برای بررسی نسخه های خطی کتابخانه شيخيان اين شهر. اين کتابخانه ارزشمند که ميراث عالمان طائفه شيخی را در بر دارد، از کتابخانه هايی بود که تا آن زمان تلاشی برای فهرستنگاری نسخه های خطی...

در سالهای اخير تحقيقات درباره صحيفه سجاديه رونق بيشتری گرفته است. تعدادی از نسخه های مهم صحيفه هم يا به صورت تحقيقی و يا به صورت چاپ عکسی منتشر شد. تحقيق درباره صحيفه و اسناد و طرق و تاريخ تداول آن در اوساط مختلف و سنتهای گوناگون تنها از طريق دقت در نسخه ها، ريشه های آنها و اسناد و تمايزات نسخه ها امکان پذير است و در اين مسير بايد تمامی نسخه ها را حتی اگر متأخر باشند...

کتاب غرر الفوائد/ الفرائد و درر القلائد شريف مرتضی که به امالي معروف است تاکنون چندين بار به چاپ رسيده و از آن جمله چاپ سنگی تهران و ديگر چاپ چهار جلدی (در دو مجلد) طبع قديم قاهره و از همه مهمتر و صحيحتر و انتقادی تر طبع محمد ابو الفضل ابراهيم که در سالهای اخير هم باز در يک مجلد بزرگ تجديد چاپ شده است. محمد ابو الفضل ابراهيم در تصحيح انتقادی خود از نسخه های کهنه اين...

تاکنون درباره تفسير الواضح و نسبت آن با تفسير های کلبی و ابن عباس و آنچه به نام تنوير المقباس و منسوب به فيروزآبادي منتشر شده محققان غربی و مسلمان مطالب متعددی منتشر کرده اند. يکی از مشکلات اين کتاب زمان نويسنده و گردآورنده آن است (نک: تحقيقات فان اس، ريپين و موتسکي در اين باره). تعلق اين تفسير به سنت کراميان خراسان سببی مضاعف بوده است برای توجه به اين کتاب در...

بهتر است از کتاب ممتاز شريف مرتضی با عنوان غرر الفوائد/ الفرائد و درر القلائد آغاز کنيم که يکی از مهمترين و برجسته ترين نمونه های محصولات علمی مجالس اهل علم در سده های آغازين اسلامی است؛ کتابی که با عنوان امالي هم شناخته می شود. کتاب غرر ودرر شريف مرتضی البته امالی به مفهوم متعارف نزد محدثين نيست؛ بلکه مجموعه ای است از مجالس درسی شريف مرتضی که وسيله شاگرد /...

چند نسخه ای را در اين يادداشت معرفی می کنم که به تازگی در کتابخانه سليمانيه و در مجموعه های مختلف آن ديده ام و يادداشتهايی برای استفاده شخصی از اطلاعات آن نسخه ها فراهم کرده ام: 1- نسخه آيا صوفيا، ش 3381 از کتاب کشف الغمة اربلي، نسخه ای بر اساس نسخه کتابت شده به وسيله محمد بن محمد بن حسن بن الطويل الحلي الصفار و با کتابت متأخرتر در تبريز به وسيله حسين بن محمد بن يحيی...

نسخه ای از تفسيری ناشناخته در کتابخانه نور عثمانية و به شماره 248 ديده ام به نام تفسير تلخيص الدرر و منسوب به شخصی به نام عبد الحميد بن عبد المجيد الحاکمي. تا آنجا که تتبع ناقصی کرده ام شرح حال او را جايی نيافته ام. به نظر نامی مستعار می آيد. خود متن کتاب را بايد به دقت مورد مطالعه قرار داد اما از اسناد آن به نظر چنين می آيد که نويسنده از کراميان بوده است و شايد دليلی...