از ميان معتزليان حلقه قاضي عبد الجبّار در ري شماری را به عنوان نويسندگان کتابهای کلامی معتزلی می شناسيم؛ اما از نوشته های آنان تنها تعداد بسيار محدودی در سنت زيدی و يا سنت قرائيم باقی مانده است. در اين ميان ابو رشيد نيشابوري دانشمند و متکلم برجسته ای است از همين حلقه که از او چند کتابی باقی مانده است. از ابو الفضل العباس بن شروين هم کتابی کلامی بزرگی با تهذيب و...

از سيره ای که ابو فراس بن دعثم برای المنصور بالله عبد الله بن حمزه، امام نامدار و مناقشه برانگيز زيدی در آغاز سده هفتم قمری نوشته بوده تاکنون دو مجلد آن منتشر شده و ويراستار کتاب بر اين تصور بوده که دو جلد ديگر کتاب از ميان رفته است. نويسنده اين سطور سالها پيش نسخه ناقصی از مجلد چهارم کتاب را يافت و آن را در اين سايت معرفی نمود. سال 2011 در پی بررسی يک مجموعه فهرست نشده...

در يمن در ميان زيديه چنانکه می دانيم و تاکنون نيز نمونه هايی از اين دست را معرفی کرده ايم، کتابهای متعددی در نقد و رد باطنيان و اسماعيليه نوشته شده است. بعد از ورود کتابهای معتزله بهشمي به يمن به وسيله زيديه ايرانی و يمنی، زيديان از توانايی بيشتری برای مقابله با اسماعيليان به ويژه از نقطه نظر مباحث فلسفی آنان پيدا کردند و از آنجا که مبانی معتزلی تمايزات آشکاری با...

در مجله نشر دانش سالها پيش برای نخستين بار نسخه مجهول المؤلفی را معرفی و شناسايی کردم که درباره مؤلف ايرانی آن هيچ شناختی وجود نداشت. تنها با مقايسه اسناد حديثی آن نسخه با برخی کتابهای حديثی و پاره ای از اطلاعات اندک منابع رجالی سنی، کشف نام مؤلف آن امکان پذير شد. نام اين کتاب نزهة الأبصار ومحاسن الآثار است که تنها نسخه شناخته شده آن در کتابخانه واتيکان موجود است...

در واحد تحقيقات علوم عقلی در اسلام در دانشگاه آزاد برلين (در انستيتوی مطالعات اسلامی) از بيش از چهار سال پيش به اين طرف چندين پروژه تحقيقاتی در زمينه تأليف کتاب و مقاله و يا تصحيح در دست است که بخشی از آنها تاکنون به صورت مقالاتی در ژورنالهای خارجی به چاپ رسيده است (و از جمله تأليفات مستقل و يا مشترک از زابينه اشميتکه و حسن انصاری در زمينه اجازت زيديه، کلام معتزلی،...

تاکنون چند يادداشت و مقاله درباره مکتب تفکيک منتشر کرده ام. البته آشنايی نويسنده اين سطور با دعاوی اين جريان فکری به خيلی سال پيش بر می گردد و تقريباً عمده نوشتجات آنان را خوانده ام. برای کسی که اندکی تاريخ سياسی و اجتماعی اسلام را خوانده باشد و نيز تاريخ باورها و عقايد را در گستره تمدن اسلامی کم و بيش بداند و البته مطلع از فلسفه و علم کلام و عقايد مذهبی باشد، خيلی...

در شماره سوم مجله کتاب شيعه (ص 292 تا 293 در حاشيه) يادداشتی درج شده است درباره نسخه ای از کتاب بصائر الدرجات که تاريخ آن 20 شعبان 1048 ق است و کتابت شده در مکه که به ادعای کاتب بر اساس نسخه ای فراهم شده به خط ابراهيم بن أبي الغيث به تاريخ 24 ذي القعده سال 725 ق. ابراهيم بن أبي الغيث بنابر نوشته منقول از او ادعا کرده بوده که نسخه اساس او خود بر اساس نسخه ای کتابت شده بوده با...

...