داشتم کتابچه ای را که اخيرا يکی از فضلای پر کار جريان نوانديشی دينی درباره برخی مسائل دينی منتشر کرده تورقاً می ديدم. مطالبی که به نظرم مستند تاريخی درستی ندارد کم نداشت. من شايد وقتی به اين کتابچه برگردم. اما يکجا ديدم نويسنده يکی از فتاوی امام شافعی را درباره موضوعی مورد تحليل قرار می دهد و اينکه شافعی در مقام تبیین و استدلال گفته: "من دوست دارم". گويا اين...

شايد مهمترين مجموعه روایات اهل سنت و اصحاب حدیث در رابطه با فضائل مأثور حضرت امير (ع) ترجمه حضرت در کتاب ارزشمند تاريخ مدينة دمشق تأليف محدث برجسته و کم نظير ابن عساکر (قرن ششم) باشد. اين کتاب را نخست مرحوم علامه محقق سيد عبد العزيز طباطبایی برای تصحيح آماده کرد و متن را به صورت پاکيزه ای بازنويسی و بسياری از مشکلات آن را حل کرد و تعليقات ارزشمندی هم بر آن نوشت. بعدا...

ولأن الدواعي شهوانية ، وغضبية ، وتدبيرية . فالفضائل ثلاثة : هيئة التوسط في الشهوانية مثل لذة المنكوح والمطعوم والملبوس والراحة وغير ذلك من اللذات الحسية والوهمية، وهيئة التوسط في الغضبيات كلها مثل الخوف والغضب والغم والأنفة والحقد والحسد وغير ذلك ، وهيئة التوسط في التدبيرية . ورؤوس هذه الفضائل عفة وحكمة وشجاعة ، ومجموعها العدالة ، وهي خارجة عن الفضيلة...

[ الفصل الخامس ] فصل في الخليفة والإمام ووجوب طاعتهما ، والإشارة إلى السياسات والمعاملات والأخلاق ثم يجب أن يفرض السانّ طاعة من يخلفه ، وأن لا يكون الاستخلاف إلا من جهته ، أو بإجماع من أهل السابقة على من يصححون علانية عند الجمهور أنه مستقل بالسياسة ، وأنه أصيل العقل حاصل عنده الأخلاق الشريفة من الشجاعة والعفة وحسن التدبير ، وأنه عارف بالشريعة حتى لا أعرف منه ،...

کتاب النهاية في شرح الهداية تأليف حسام الدين السغناقي (د. ٧١٤ ق) نقل می کند که: ...حَتَّى إِنَّ وَاحِداً مِنْ أَهْلِ الْأَهْوَاءِ، فِي زَمَانِ الشَّيْخِ الْإِمَامِ الْجَلِيلِ أَبِي بَكْرٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ -رحمه الله-كَتَبَ فَتْوَى وَبَعَثَهَا إِلَيْهِ، أَنَّ الصِّبْيَانَ فِي زَمَانِنَا، شَقَّ عَلَيْهِمُ التَّعَلُّمُ بِلُغَةِ الْعَرَبِيَّةِ،...

از بزرگترین خوش اقبالی های من اين بود که سال هایی چند، میان سال های 1370 تا سال 1381 شمسی از محضر پر فیض استاد استادان آقای دکتر مهدی رفيع أدام الله ظلّه بهره مند بوده ام. در محضر ايشان از ادب فارسی و عربی و تحقیقات تاریخی تا دانش حقوق اسلامی و غربی و تا صناعت ويرايش را می شد آموخت. چند سالی در خدمت ايشان ويرايش نهایی مقالات در مرکز آقای بجنوردی را انجام می داديم و من از...

آیة الله سید محمد مهدی بجنوردی سال‌های متمادی در تهران مجلس درس فقه و اصول داشت که حاصل آن تحقیقات و بحث ها در آثار متعددی در فقه و اصول طی سال های اخیر منتشر شده و همگی نشانگر دقت نظرهای ممتاز ایشان در این دو دانش است. با خبر شدم حضرت آیة الله آقای حاج سید محمد مهدی موسوی بجنوردی از فقهای برجسته تهران و فرزند ارشد مرحوم آیة الله العظمی میرزا حسن بجنوردی و نواده...

مطلع شدم دوست و همکار قديم استاد محمد آصف فکرت دار فانی را وداع گفته. خدايش بيامرزاد و نام و يادش مانا و جاودان باد. انسانی با اخلاقی نيکو و رفتاری آراسته، دانشمندی پرکار و پر تلاش و دوستی وفادار بود. نمونه اعلای آن چيزی بود که در فرهنگ اسلامی ايران به آن "ادب" و فرزانگی می گويند. آقای فکرت چه آن زمان که در افغانستان می زيست و چه آنگاه که در ايران و يا در سال های اخير...

ميراث فقه حنفی دست کم تا سده هفتم قمری عمدتا محصول خراسان بزرگ و فرارود است. مهمترين فقيهان حنفی با چند استثنا تا سده هفتم از خراسان بزرگ و فرارود و ری بوده اند. بسياری از آثار فقهی حنفی به همين دليل يا به فارسی نوشته شده اند و يا در آنها تعابير فارسی و يا استفتائات و پاسخ های فارسی ديده می شود. با تحولات سياسی و تغييرات بافت های جمعيتی در پی آن می دانيم که از سده...

ما نيازمند تدوين يک "تاريخ ملی" برای ايران هستيم. کتاب های تاريخ ايران زياد نوشته شده اما تدوين يک دوره تاريخ ملی بر مبنای بازشناخت مبانی هويت ملی و دينی مان ضروری است؛ به قلم نويسندگان ايرانی آگاه به هويت ملی و عناصر مقوّم آن و مسئله ايران و جايگاه تمدنی و فرهنگی آن در تاريخ؛ قبل و بعد از اسلام؛ از آغاز تاريخ ايرانشهر تا به امروز. ملت به مفهوم فرهنگی آن و ايرانی...

مهمترين اثر فلسفی فارابی در حوزه ما بعد الطبيعه همين کتاب الحروف است که در واقع الگوی نوشتاری اش مابعد الطبيعه ارسطو بوده و در حقيقت شرح گونه ای است بر اين اثر ارسطو. ابن سينا در زندگينامه خودنوشتش می گويد چهل بار مابعد الطبيعه ارسطو را خواند و حتی آن را در حافظه خود داشت اما به درستی اغراض آن را نمی فهميد تا اينکه با خواندن اثر فارابی در اغراض مابعد الطبيعه متوجه...

در قسمت آخر الهيات شفای ابن سينا اين عبارات را درباره خلافت و امامت می بينيم (الشفاء ( الإلهيات )، ج ٢، ص 452 ): "...ثم يجب أن يحكم في سنته أن من خرج فادعى خلافته بفضل قوة أو مال ، فعلى الكافة من أهل المدينة قتاله وقتله، فإن قدروا ولم يفعلوا فقد عصوا الله وكفروا به ، ويحل دم من قعد عن ذلك وهو متمكن بعد أن يصحح على رأس الملإ ذلك منه ، ويجب أن يسن أنه لا قربة عند الله...

با وجود اينکه عنوان فارابی نسبت به فاراب دارد و نه فارياب اما می دانيم که ابن نديم در الفهرست فاربی را چنين توصيف کرده: الفارابي. أبو نصر محمد بن محمد بن محمد بن طرخان . أصله من الفارياب من ارض خراسان ، من المتقدمين في صناعة المنطق والعلوم القديمة ..." (نک: فهرست ابن النديم، ص 321). اينجا آشکارا ابن نديم او را از فارياب می داند و نه فاراب و خاصه اينکه اضافه می کند که...

مصنفي العلوم ابن داود حلي در رجال خود در ذيل شرح احوال عبد الکريم ابن طاوس تصوير قابل توجهی از اين دانشمند شريف النسب و ممتاز روزگارش به دست داده. عبارت او بر اين قرار است (رجال ابن داود الحلي، ص 130 تا 131): "عبد الكريم بن أحمد بن موسى بن جعفر بن محمد بن أحمد ابن محمد بن أحمد بن محمد بن طاوس الحسيني العلوي سيدنا الامام المعظم غياث الدين الفقيه النسابة النحوي...

يکی از کارهای ضروری که اينک با توجه به برنامه های جستجوی ديجيتال ساده شده گردآوری همه کلمات و عبارات فارسی است در روايات و احاديث ائمه شيعه (ع). در بصائر الدرجات و کافی و بسياری ديگر از متون حديث شيعی کلمات وعبارات فارسی به مناسبت های مختلف کم به کار نرفته. خيلی سال پيش يکی از فضلاء مواردی را گردآورده بود. اينک اگر کسی همت کند شايد بتوان کتابچه ای فراهم کرد؛ همراه...

با وجود تلاش هایی که تاکنون درباره گردآوری لغات و عبارات فارسی در متون عربی شش هفت سده اول اسلامی صورت گرفته اما کار جامع و نظام مندی تاکنون انجام نشده. علاوه بر کتاب های حديثی، در متون ادبی عربی و در کتاب های تاريخ و علوم دينی به ويژه آنچه در خراسان بزرگ و فرارود نوشته شده و نيز در اصفهان و ری و بلاد جبال و عراق عجم و خوزستان نقل کلمات و عبارات فارسی بسيار است. از...