خلافت، آنچه در سقيفه شکل گرفت، خيلی زود و حتی از ديدگاه نظريه پردازان اسلام سنی ماهيتش با حکومت معاويه و بنی اميه تغيير کرد و تبديل به "ملوکيت" شد و در واقع همه چيز بود جز جانشينی پيامبر در جامعه مؤمنين. بعدها نخست ماوردی و سپس امام الحرمین جوینی تلاش کردند با ارائه صورتبندی تازه ای از مفهوم خلافت، هر يک با نظريه ای مجزا، جان تازه ای به آن بدهند اما همانطور که ابن خلدون بعدتر تحليل کرد خلافت از آغاز بر پايه "عصبیت"ی شکل گرفته بود که توانایی همسازی خود با ساخت و سرشت تمدن اسلامی در مواجهه با تمدن های ایران و روم را نداشت. بنابراین خلافت خیلی زود به جای اینکه راه حل باشد تبدیل شد به بخشی از مشکل در تمدن اسلامی. سلطنت عثمانی با وجود همه تلاش ها برای مشروعیت بخشی به خود از طریق بازسازی خلافت راه به جایی نبرد و عملا بلندپروازی های عبد الحمید دوم نه تنها قبای خلافت را بر تن او راست نکرد بلکه در واقع زمینه سقوط امپراتوری عثمانی را با جنگ بین الملل اول و مواجهه این "مرد بیمار" با اروپا و عصر جديد فراهم کرد. با الغای خلافت در سال 1924 م اخوان المسلمين با هدف احيای پروژه خلافت ايجاد شد؛ پروژه ای که حتی قبل از تولد محکوم به شکست بود. پروژه خلافت پروژه ای برای ناکامی است؛ چه در هيئت "تورانی" و چه در قامت اخوانی.