مقالات آذر ۱۳۹۷
مکرر نوشته ام که این کار از ضرورت ها و بایسته های اصلی است. کاش در همه این سال ها که کتاب های پر حجمی تحت عناوین مسانید امامان و از سوی اشخاص مختلف و صرفا بر اساس منابع امامی تدوین شد و بسیاری شان تکرار مکررات بود همتی می شد برای گردآوری تمامی اقوال و احادیث و آرایی که از حضرت امیر در سنت های غیر شیعی نقل شده. سنت های فقهی و روایی غیر شیعی از همان آغاز در مدینه و مکه...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۳۴
استاد ما آقای مادلونگ در چند نوشته کوتاه در سال های اخیر نظریه خود درباره سقیفه را به طور روشنتری بیان کرده. از جمله در یک مقاله مستقل و همچنین در چند ریویو که برای کتاب های دیگران نوشته. اما از همه واضحتر درباره سقیفه و حقیقت آن در ریویویی نوشته است که برای کتاب Amikam Elad درباره نفس زکیه منتشر کرد. این ریویو در مجله مطالعات الهیات که در ترکیه منتشر می شود چاپ شده....
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۳۳
تاریخچه مفیدی از کلام شیعی به قلم آقای مادلونگ در این مجلد منتشر شده که مناسب است به فارسی ترجمه شود
https://books.google.com/books/about/The_Study_of_Shi_i_Islam.html?id=Hv9fAwAAQBAJ
در این مقاله که به شکل مقدمه ای از سوی استاد ما آقای مادلونگ نوشته شده نقدی هم بر دیدگاه آقای امیر معزی دیده می شود درباره طبیعت تشیع قدیم. آقای مادلونگ در این مقاله دیدگاه آقای امیر معزی را رد می کند و قبول نمی...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۳۲
کشور پادشاهی سعودی اعلام کرده درصدد است که به اسلام اعتدالی برگردد. البته خبر خوبی است منتهی به عنوان یک متخصص در حوزه الهیات و کلام و فرق اسلامی عرض می کنم ریشه نظری افراط گرایی در جهان اسلام اندیشه تکفیر است. وهابیت که رسما مورد حمایت کشور پادشاهی سعودی است مهمترین بستر اندیشه تکفیر در دویست سال اخیر در جهان اسلام بوده و اندیشه تکفیر بخشی جدا نشدنی از ماهیت اصلی...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۱۹
کتاب تثبیت دلائل النبوه که به نام قاضی عبد الجبار منتشر شده و کتابی ناقدانه نسبت به تشیع امامی و اسماعیلی است بی تردید از قاضی عبد الجبار نیست. نوبسنده کتاب البته معتزلی مذهب است اما کتاب نمی تواند از قاضی عبد الجبار باشد. قاضی عبد الجبار گرچه منتقد تشیع امامی بود اما بسان نویسنده این کتاب نبود که نقد را با اتهام زنی های کاملا بی پایه و هتاکی مستمر نسبت به تشیع...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۱۹
فضاهای آکادمیک برای خود ملاکات و معیارهایی دارند. جامعه علمی در هر رشته ای اجازه هرگونه اظهار نظری را در حیطه مسائل علمی نمی دهد. اگر هم کسی در فضاهای آکادمیک بی سند و بی مبنا و خارج از عرف دانشگاهی و علمی سخنی بگوید و یا مطلبی منتشر کند جایگاه و اعتبار خود را به هیچ گرفته است. اما من نمی دانم با توجه به اهمیت رسانه در سیاست و اقتصاد و فرهنگ جهان امروز برخی رسانه ها...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۱۷
در فهم و داوری درباره عقاید فرق و مذاهب کلامی و اعتقادی در کتاب های کلامی و ملل و نحل معمولا از یک نکته از سوی بسیاری از محققان معاصر غفلت می شود و آن اینکه: بسیاری از عقایدی که این کتاب ها به ارباب مذاهب نسبت می دهند از باب الزامات فکری و کلامی آنان است و نه اینکه عقاید و باورهای مصرح آنان باشد. یعنی بنابر شیوه متکمان قدیم و بر اساس نظام استدلالی جدلی آنان هر عقیده...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۰۲
در زمینه فهارس قدیمی شیعی و نسبت آثار به قدمای اصحاب باید یک نکته را همواره در نظر داشت. عناوین بسیاری از آثار ناظر به موضوعات کتاب هاست و نه اینکه خود نویسندگان آن آثار این عنوان ها را بر کتاب هایشان اطلاق کرده باشند. این فقط مربوط به آثار حدیثی هم نمی شود. آثار کلامی و فقهی هم مشمول همین حکم کلی است. این عناوین را معمولا یا شاگردان مشایخ بعد از مرگ استادانشان به...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۰۲
در این مقاله که به تازگی منتشر شده نویسنده از یک نسخه از کتابخانه ابن طاوس که امروزه در اختیار است سخن به میان آورده. با این وصف قبل از این ما در همینجا اشاره کردیم که دست کم یک نسخه از کفایه الطالب كنجی شافعی هم که قبلا در اختیار ابن طاوس بوده همینک موجود است. بعدا شاید بیشتر درباره این نسخه بنویسم.
مقاله یادشده را اینجا می توان...
جمعه ۳۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۰۱
مقاله ای که آقای احمد پاکتچی در مورد حمصی نوشته اند نمونه دیگری است از بهره گیری از شیوه ای غلط در تاریخنگاری اندیشه. حمصی کتابی در کلام دارد به نام المنقذ من التقلید. این اثر که یکی دو دهه پیش منتشر شد اثر بسیار مهم و سرنوشت سازی برای کلام امامیه بوده. آقای پاکتچی به جای بهره گیری از این اثر و مطالعه دقیق آن و مقایسه آن با آثار و مکاتب کلامی مقاله اش را بر اساس...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۵
ابن معتز در اشعار معروفی که به عنوان سیره خلیفه معتضد سروده در ذکر اخبار حدود سال ۲۸۸ ق از قرامطه هم یاد می کند. این سند از قدیمترین اسنادی است که در‌آن یادی از قرامطه شده. در سال ۲۸۶ ق چنانکه روایت منابع اسماعیلی نشان می دهد انشقاقی بزرگ در میان قرامطه رخ داد و حمدان اشعث و عبدان و پیروانشان برخلاف شماری دیگر از قرمطیان که همینک خود را مرتبط با دستگاه مرکزی امامت...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۳
معمولا محققانی که روی سابقه غلو در اندیشه شیعی خیلی مانور می دهند تقیه ورزی امامان را در ارتباط با باورهای غالیانه چنین تفسیر می کنند که ائمه طاهرین با اصل اندیشه های غلات در میان اصحاب خود مخالفتی نداشته بلکه با افشای اسرار که در این کانتکست مقصود عقاید غالیانه امامان است مخالفت می کردند. به نظرم در اینجا یک خطای عظیمی صورت می گیرد: دست کم برای دو امام باقر و...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۲
برخی محققان جدید معتقدند که برچسب غلو تنها اتهامی بوده که بعد از قدرت گرفتن آل بویه و ظهور جریان عقل گرا در میان امامیه بر بخش عظیمی از میراث امامان و امامیه ما قبل این دوران از سوی جریان عقل گرا وارد شد و به حذف و سانسور بخش مهمی از میراث شیعه انجامید. این میراث از دیدگاه این محققان همان میراث باطنی و عرفانی و تأویلی شیعه بود که از دیدگاه این محققان بنیاد اصلی...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۱
برای انتخاب کتاب سال ظاهرا شیوه غلطی در ایران رایج است. تعدادی کتاب نخست انتخاب می شود و نظر عده ای را درباره آن کتاب ها جویا می شوند و بعد بر اساس نمره هایی که هر کدام کسب می کنند در نهایت کتاب هایی را بر می گزینند. من اطلاع دقیقی از شیوه کار ندارم اما ظاهر امر چنین می گوید. این شیوه نادرست است. دلیلش هم این است که آقایان متصدی این کار بنا را بر این گذاشته اند که...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۱
در پاره ای از نوشته های آقای احمد پاکتچی (مانند مقالات ایشان درباره ابو حنیفه و برخی حنفیان متقدم ) دیده ام ایشان به وجود مکتبی اشاره می کنند به نام "مکتب حنفیان عدل گرا". طبعاً این عنوان سابقه تاریخی ندارد اما اشاره ایشان به وجود جریانی است از حنفیان در سده های نخستین تحول مکتب حنفی که بنابر این دیدگاه عقایدی متناسب با اهل عدل داشته اند. در این تردیدی نیست که گروهی...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۵۰
در نوشته های قبلی خود درباره حسن بن موسی النوبختی و اینکه او نمی تواند نویسنده کتاب مختصر کون و فساد ارسطو باشد این خطای آقای مروان راشد را به بحث گذاشتیم که او بر اساس استنباط اشتباهی از کتابی از فخر رازی نوبختی را قائل به نظریه تعلیم می داند. اینجا تکه ای از کتاب الآراء و الدیانات که ابن الملاحمی در الفائق (ص ۳۷۵ تا ۳۷۶) نقل کرده را می آوریم که به درستی نشان می...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۹
برخی از محققان در حوزه شیعه شناسی در غرب تشیع اصیل را تشیع باطنی و تأویلی می دانند و استقرار شریعت و فقاهت و اصول الهیات عقلی و نظری را در تشیع امامی اقدامی در راستای ارائه تفسیری سنی مآبانه از تشیع و در راستای عادی سازی مناسبات تشیع با دستگاه خلافت و مشروعیت سیاسی اسلامی در محوریت امت می دانند. آنان معتقدند این روند با قدرت گرفتن آل بویه آغاز شد. این محققان...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۸
این مطلب را هفته پیش در کنفرانس زیدیه و نسخ خطی یمن در پرینستون گفتم و اینجا مناسب دیدم آن را منتشر کنم:
از امامیه متن های بسیار کمی از دو سده دوم و سوم به طور مستقل به دست ما رسیده است. این درست برخلاف وضعیت آثار غیر امامیه است. از اباضیه و اهل سنت و اصحاب حدیث و حتی اسماعیلیه و زیدیه متن های متعددی از این دو قرن باقی است. نمونه زیدی آن آثار با اهمیت قاسم رسی است....
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۸
ارجاع به کتابی مجعول
دیدم همکارانی به کتاب اخبار فخ در تحقیقات خود ارجاع می دهند. این کتاب بی تردید از ساخته های زیدیه یمن است و اصیل نیست و به احتمال زیاد در سده هفتم قمری در یمن ساخته شده. در واقع باید آن را در ژانر قصه نویسی مانند آثار ابو الحسن بکری به شمار آورد منتهی قسمت هایی از آن بر پایه روایات اصیل پرداخته شده. درباره اش پژوهشی مستقل کرده ام. اینجا مقدمه...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۵
بنا شده مقاله سیاستنامه در اسلام و ایران را برای دائره المعارف بزرگ اسلامی بنویسم. درباره این موضوع در غرب کارهای متعدد و قابل استفاده ای تاکنون منتشر شده. در این مقاله سعی می کنم اگر عمری بود تمامی ابعاد ادبیات سیاستنامه نویسی را به بحث بگذارم. متأسفانه در سال های اخیر دریافت نادرستی از خواجه نظام الملک در ایران شکل گرفته و مبانی نظری اندیشه سیاسی خواجه به...
پنجشنبه ۲۹ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۴
جمل الفلسفة متن مهمی است در فلسفه که در اوائل سده ششم قمری نوشته شده. نویسنده آن شخصی است به نام محمد بن علی بن عبدالله بن محمد الهندی که از او تقریبا هیچ نمی دانیم. آنچه هم می دانیم تنها بر اساس نسخه خطی کتاب است و نه اینکه در آثار تراجم نویسی چیزی درباره او دیده شود. کتاب اثر مهمی است گرچه بیشتر به تلخیص کتاب های قدما در آن پرداخته شده. نخستین بار گویا سزگین...
چهارشنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۵:۰۱
أبو الفضل محمد بن عبد العزيز بن العباس بن محمد بن عبد الله بن أحمد بن محمد بن عبدالله بن المهدي الهاشمي (د. 444ق)، محدث ساکن بغداد را خطيب بغدادي در تاريخ خود ياد کرده و گفته که از او حديث شنيده است (ج 3، ص 616 تا 617). با وجود شرح حال کوتاهی که خطيب از او به دست داده او اشاره ای نمی کند که اين شخص محضر شريف مرتضی را درک کرده است. اين مطلب خوشبختانه در متن کوتاهی که هاشمي...
دوشنبه ۱۲ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۹:۴۳
از کارهای لازم تصحیح شرح تجرید أكملُ الدين أبو عبد الله محمد بن محمد بن محمود بن أحمد الرومي البابرتي الحنفي الماتريدي درگذشته سال ۷۸۶ ق است. از این کتاب نسخه های متعددی موجود...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۴
چاپ جدید فضل الاعتزال را که به کوشش ایمن فؤاد سید منتشر شده چند روزی است ورق می زنم. همان چاپ پدرش فؤاد سید است با اصلاحات و اضافات. اما با هزار افسوس باید گفت شماری از اشتباهات چاپ سابق همچنان برقرار است و البته تعدادی هم اشتباه و مطالب غیر دقیق به این چاپ افزوده شده. این مجموعه از نو باید وقتی تصحیح و منتشر...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۵۲
خوشبختانه بر اساس تمامی نسخه های کهن کتاب این دانشنامه مهم معتزلی و شیعی به قلم یکی از دانشمندان مهم ایرانی و خراسانی از سده پنجم قمری چند سالی است در دست تصحیح و مقابله است. آقای قریشی همت بلندی دارد برای تصحیح آثار حاکم جشمی. دست مریزاد. درباره این کتاب قبلا در کاتبان نوشته ام. باید تفسیر حاکم را هم در ایران کسی و یا مؤسسه ای همت کند و منتشر کند. من تقریبا تمام...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۵۲
از سال هایی که مقیم خارج شدم اگر اشتباه نکنم از حدود سال ۸۲ یا ۸۳ شمسی در پاریس و بعد برلین و در آمریکا مگر آنکه در سفر باشم معمولا روزانه و یا یک روز در میان درس های فقه و این اواخر اصول فقیه محقق نادره دوران آیه الله شبیری زنجانی را می شنوم و دنبال می کنم. درس ها علاوه بر فوائد بی شمار فقهی و اصولی پر است از نکته های مهم رجالی و کلامی و تاریخی. دقت نظرها و نکته بینی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۵۱
نسخه لیدن را من گمان می کردم نسخه دیگری از کتاب است که مصحح از آن در طبع کتاب تهذیب الانساب بهره نگرفته. سببش این بود که در مقدمه اشاره ای به محل نسخه نشده و فقط به محل نگهداری عکسی نه چندان مطلوب از نسخه در مصر اشاره رفته است. به خاطر دارم که مرحوم استاد علامه روضاتی به دنبال عکس این نسخه بود و طبعا همچون نویسنده این سطور تصور می کرد این نسخه دومی از کتاب است (از...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۵۰
تعلیق شرح اصول الخمسه چنانکه می دانیم به غلط با عنوان شرح اصول الخمسه و با انتساب به قاضی عبد الجبار خیلی سال پیش در قاهره منتشر شد. این کتاب نه از خود قاضی عبد الجبار بلکه تنها شرح و گزارشی است از متن کتاب شرح اصول الخمسه عبد الجبار. متن اصول الخمسه را آقای ژیماره سال ها پیش منتشر کرد و نسخه ناقصی از شرح عبد الجبار هم در سنت پترزبورگ هست که هنوز منتشر نشده و از...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۷
به دلیل ارتباط وثیق میان دو کتاب الملخص و ذخیره چنانکه قبلا در چند یادداشت نوشته ام مناسب است این دو کتاب همراه هم و به عنوان یک کتاب منتشر شود. فایده این کار این است که بدین ترتیب یک دوره کلام شیعی شریف مرتضی را به شکل کامل و تفصیلی در دست خواهیم داشت و این بر اهمیت این دو اثر می افزاید. کمتر کتابی کلامی و از بهشمیه در اختیار است که بدین ترتیب تمام مباحث را پوشش...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۶
شاید سال ۱۳۷۰ بود که برای اولین بار با امالی ابوطالب هارونی به لطف کتابخانه فقیه محقق آیه الله شبیری زنجانی آشنا شدم. فرزند دانشمند و مجتهد ایشان دوست قدیم آقای سید محمد جواد شبیری اجازه دادند عکسی از نسخه چاپی در تملک ایشان را برای خود تهیه کنم. کتاب پر است از حواشی فقیه محقق درباره اسانید حدیثی این کتاب و تصحیحات متعددی که در حاشیه نگاشته اند. این تصحیحات از عمق...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۵
خطابه مرحوم علامه سید حسن تقی زاده در مراسم ختم علامه میرزا محمد خان قزوینی را خیلی سال پیش خوانده بودم، چندین نوبت. امروز نسخه ای دیجیتالی از متن آن گفتار به دستم رسید و آن را پس از سال ها باز خواندم. به نظرم بر هر جوان طالب علم و فرهنگ و ادب و حکمت ایرانی و اسلامی فرض است که این خطابه را با دقت بخواند و با مراتب فضل و دانش و دقت نظر و تتبع عمیق و تحقیق کم نظیر و همچنین...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۳
این کتاب اثر ارزشمندی است درباره فضائل حضرت امیر (ع) که اسانید مفیدی هم دارد. از آن دو نسخه کهن دست کم باقی است: یکی نسخه ای در استانبول که آن را در این یادداشت معرفی کرده ام: http://ansari.kateban.com/post/1786 و دیگری نسخه ای که زمانی در اختیار ابن طاوس و زمانی هم در کتابخانه خواجه محمد پارسا بوده و همینک در کتابخانه بیرونی تاشکند نگهداری می شود. هر دو نسخه را دیده ام و از آنها عکس...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۳
در دبیرستان علوی معلم ادبیات فارسی ما در طول سال های دبیرستان مرحوم استاد مهدی احسانی بود. امروز متوجه شدم اخیرا این استاد فرزانه به دیار باقی شتافته. بر گردن من و همه دانش آموختگان مدرسه علوی او حق عظیم دارد. در ادبیات فارسی اعم از شعر و نثر و تاریخ ادبی و علوم وابسته آشنایی بسیار خوبی داشت و در مقام تعلیم به واقع کم نظیر بود. شوق خواندن آثار مهم ادبی و همچنین...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۲
در در دو دهه گذشته به همت کتابخانه آیه الله مرعشی قم و همچنین چند مؤسسه دیگر تعداد قابل توجهی از کتاب های انساب سادات منتشر شد. شماری از آثار قابل اعتنای دیگر هم همچنان هست که هنوز به شکل نسخه خطی در دسترس است و منتشر نشده. با این وصف بیشتر این کتاب ها بر اساسی انتقادی تصحیح نشده و مملو از مشکلات و افتادگی ها در سلسله های انساب و بدخوانی هاست. در این میان کتاب لباب...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۲
قبلا هم نوشته ام. کتاب های اربعه حدیثی ما با اینکه مکرر تصحیح و منتشر شده اند اما همچنان لازم است یکبار دیگر بر اساس اصول انتقادی تصحیح متن منتشر شوند. در این راستا باید همه نسخه های کتاب های اربعه شناسایی و تبارشناسی شود. باید روشن شود تبار هر نسخه به کدام نسخه می رسد و بر اساس چه نسخه مادری کتابت شده است. اختلافات همه نسخه هایی که در شاخه های مختلف با یکدیگر...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۱
دائره المعارف بزرگ اسلامی و یکی دو دانشنامه دیگر در ایران در این سی سال اخیر منشأ خدمات بزرگی بوده اند. به ویژه مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی به این دلیل که علاوه بر تحریر مجلدات مختلف در عرصه دانشنامه نویسی بزرگترین کتابخانه کشور را هم در طول این سال ها ایجاد کرد و این خدمت کمتر از اولی نیست. علاوه بر اینها تعدادی از نویسندگان متخصص در نوشتن مقالات دانشنامه...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۴۰
از میان شاگردان میرزا مهدی اصفهانی دقیقترین تقریرات و نوشته ها از آن مرحوم آقای حلبی است. هم تقریراتی که از میرزا مهدی دارد و هم درس های معارفی که به زبان فارسی از او باقی است و هم چند نوشته ای که در تبیین و توضیح سخنان میرزا خود نوشته است. ظاهرا هیچ کدام از اینها در این سال ها که من خارج ایران هستم تاکنون منتشر نشده اما خوشبختانه نسخه های آن را دارم و پیشنهاد می...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۹
از بهترین و موجزترین و محققانه ترین بحث ها درباره موضوع تحریف قرآن و رد احادیثی که برخی محدثان شیعی به نقل از غلات و یا راویان غیر قابل وثوق نقل کرده اند (مانند سیاری که کتابش آکنده از احادیث غیر قابل اعتماد و یا غیر مرتبط با بحث زیادت و نقص در قرآن است) بحثی است که فقیه محقق مرحوم آیه الله آقای بروجردی در اصول خود مطرح کرده اند و آن را مرحوم آقای منتظری در تقریرات...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۸
یکی از کارهای خوب در حوزه حدیث شناسی شیعی این است که مجموعه احادیثی که از امامان شیعی در آثار اسماعیلی منتشر شده را کسی و یا کسانی همت کنند و در مجموعه ای گردآورند. در مورد چند کتاب قاضی نعمان در حدیث که به اندازه کافی معروف است مانند الایضاح و یا دعائم الاسلام شاید این کار ضروری نباشد اما او و بسیاری دیگر از دعات اسماعیلی احادیث زیادی را در آثارشان از امامان...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۸
یکی از اهتمامات منابع فقهی زیدی نقل فقه حضرت امیر است، به ویژه آنچه در سنت کوفی از حضرت روایت می شده و از طرق اهل بیت و یا غیر اهل بیت در میان سنت های مختلف کوفی نقل می شده است. این نقل ها گاهی با نقل های اهل سنت از فقه حضرت امیر و همچنین آنچه در سنت های امامی از حضرت و یا از امامان باقر و صادق به نقل از حضرت امیر می شناسیم متفاوت است. گردآوری آنچه در منابع فقهی زیدی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۷
فهارس قدیم امامی نشان می دهد که از قدیم در کوفه سنت های زیدی و امامی در ارتباطی مستمر بوده اند. ابن عقده از زیدیان کوفی اوائل سده چهارم در این جهت سهم مهی داشته. بسیاری از دفاتر روایی مورد تداول در میان امامیه در کوفه و سپس قم و خراسان و بغداد ریشه در سنت های زیدی کوفه دارد. راویان این احادیث زیدی اند و بخشی از آنچه روایت کرده اند از زید بن علی است. شماری دیگر هم...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۶
یکی از طرح های پژوهشی که از خیلی سال پیش عده ای از محققان به دنبال آن بودند گردآوری احادیث اهل بیت (ع) بود در آثار روایی اهل سنت. حال چه احادیثی که اهل سنت در کتاب های معتبر خود نقل کرده اند و چه آنچه در آثار درجه دوم و یا حتی آثاری که در اصل برای گردآوری احادیث موضوعات نوشته شده (مانند موضوعات ابن جوزی و یا اللئالی سیوطی). به طور نمونه احادیثی که حاکم نیشابوری و یا...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۶
زیدیان مکتب قدیم کوفه در عصر ابو خالد واسطی و بعد از او در دوران راویان او تا عصر احمد بن عیسی بن زید و شاگردانش مانند محمد بن منصور مرادی و شاگردان او به روایات و فقه امامان شیعی و از همه مهمتر امامین باقر و صادق (ع) اعتنا داشتند. خود قاسم رسی و سنت هادوی از میان شاگردانش در یمن و ایران هم همواره در آثار خود به فقه امام باقر و صادق عنایت نشان می دادند. آثار هادی الی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۳
سنت اجازه نویسی در حدیث چنانکه قبلا هم در یادداشت های متعددی نوشته ام در سده های اخیر جز در مواردی که اجازه در پی قرائت متنی حدیثی نزد استادی صادر شده دارای هیچ ارزش حدیثی نیست الا ثبت طبقات استادی و شاگردی و طبقات علما در نسل های متوالی. بنابراین با توجه به ثبت دقیق طبقات اهل علم در دوران اخیر از طرق دیگر تداوم این سنت بدون قرائت کامل و یا قابل توجه یک متن حدیثی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۲
در سال های اخیر روند انتشار آثار نصیریه شدت گرفته. بیشتر این آثار به صورت غیر محققانه و غیر انتقادی چاپ شده و معلوم نیست دقیقا بر اساس چه نسخه هایی تصحیح و منتشر شده اند. خود نسخه ها هم غالبا نه تنها کهنسال نیستند بلکه بیشتر آنها محصول سال های سده بیستم میلادی اند. این به دلیل سنت کتمان در میان نصیریه و عدم اقبال برای انتشار آثارشان بوده و به همین دلیل همچنان...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۳۱
من گاه و بیگاه می بینم برخی این بحث را مطرح می کنند که علم اصول در ادوار و سده های اخیر تورم پیدا کرده و حاوی مباحثی است که ارتباطی با فرایند اجتهاد و تفقه در احکام شرعی ندارد. نتیجه هم گرفته می شود که باید علم اصول را پاکسازی و مختصر و مفیدش کرد. اگر از نقطه نظر ضرورت ها و بایسته های آموزشی این سخن گفته شود شاید وجهی داشته باشد. آن هم برای کسانی که می خواهند آموزش...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۹
از بهترین تفاسیر کهن یکی تفسیر حاکم جشمی، عالم حنفی متمایل به تشیع و متکلم برجسته معتزلی است. این تفسیر منبع الهام خیلی از تفاسیر بعدی و از جمله تفسیر طبرسی بوده. حاکم جشمی عالمی ایرانی از خراسان و بیهق است و ضرورت دارد کتاب او در خود ایران منتشر شود. به تازگی دیدم این کتاب را در قاهره منتشر کرده اند اما معتقدم این کتاب باید بر اساس همه نسخه های آن با شیوه ای...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۸
امروز دیدم کتابی نوشته شده به نام زوائد علم اصول. کمی از آن را خواندم. با توجه به آنچه قبلا در همین کانال نوشتم روشن است که رویکرد این کتاب را نمی پسندم. اما جالب است که آقا نجفی قوچانی هم که در همین کتاب نیز به او ارجاع داده شده در سیاحت شرق همین انتقاد را نسبت به علم اصول دارد. البته معلوم نیست چقدر به این مطلب حقیقتا اعتقاد داشته چون مطلب مرتبط را در سیاق قصه ای و...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۵
زمینه توجه به میراث حدیثی اهل سنت و عقاید حدیث گرایانه در میان زیدیه یمن به طور خاص به محمد بن ابراهیم الوزیر از علمای اوائل سده نهم قمری باز می گردد. او با وجود آنکه در عقاید و فقه بر مذهب زیدی بود اما تلاشش بر این بود که گرایش کلامی معتزلی گرای زیدیان را به چالش بکشد و در مقابل اهمیت حدیث و عقاید محافظه کارانه غیر متکلمانه را جانشین آن کند. کتاب العواصم...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۴
در یکی از دفاتری از مسائل قاسم رسی که از او باقی مانده و من در جای دیگری اصالت هسته اصلی آن را اثبات کرده ام قاسم رسی از مصحف حضرت امیر یاد می کند و مشخصات آن را چنین توضیح می دهد:
وسئل عن المصاحف هل فيها اختلاف ؟
فقال رضي الله عنه : رأيت المصحف بخط علي بن أبي طالب صلوات الله عليه، وفيه أيضا خط سلمان والمقداد، وهو كما أنزل، وهو عند بعض ولد الحسن، وإن ظهر الإمام...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۱
ابن فورک و به نقل از او ابن عساکر در تبیین کذب المفتری ابو الحسن باهلی شاگرد مهم و نامدار ابو الحسن اشعری را عالمی امامی و از رؤسای آنان می داند که به واسطه مناظره و گفتگو با ابو الحسن اشعری از مذهب امامیه دست کشید و به تعالیم اشعری دل بست. او چنانکه می دانیم نزد اشعری درس خواند و بعد خود از مشایخ مهم این مکتب فکری و کلامی شد. عبارت ابن فورک را به نقل از ابن عساکر...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۱
آقایی هست به نام میثاق العسر در فیسبوک که مدام پست هایی می گذارد از نتایج تحقیقاتش در حوزه مطالعات شیعی و فقهی و رجالی. گاهی در برخی بحث های رجالی به او پاسخ داده ام. شاید چند نمونه ای را اینجا بعدا بگذارم. مطالبش خالی از دقت هایی نیست منتهی آنچه قابل انتقاد است شماری از داوری های شتابزده بر اساس پژوهش های ناقص است. تحقیقات تاریخی یک تخصص و یک آموزش و یک سنت علمی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۰
مکرر اینجا نوشته ام که اساسا بحث حجیت تعبدی خبر واحد در اصل آن ربطی به بحث های رجال و بررسی های های کتابشناختی و نسخه شناختی ندارد و این موضوع بحثی کلامی است و نه اساسا فقهی و یا حدیثی. باری در حالی که قدمای اصحاب دایره حجیت را فقط کتب موثوق بهای اصحاب می دانستند متأخران آن را بر اساس آیه نبأ وابسته به عدالت راوی می انگاشتند و تازه از عدالت هم چیزی ورای توثیق روایی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۲۰
زیدیه دست کم از اوائل سده سوم سخن از اجماع اهل بیت را به میان آوردند، چه در فقهیات و چه در اعتقادیات. از دوران قاسم رسی و احمد بن عیسی و سایر علمای اهل بیت متعلق به سنت های زیدی کوفه و حجاز. بعدها مبانی حجیت اجماع اهل بیت را کسانی مانند ابوطالب هارونی در آثار اصولی به بجث گذاردند. ادعای اجماع اهل بیت از سوی فقیهان زیدی دوره آغازین شکل گیری فقه زیدی در کوفه در حالی...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۱۸
درباره توحید مفضل و نسبت آن با آنچه منسوب به جاحظ است و همچنین نسبت آن با متن کتاب الفکر و الاعتبار تألیف جبریل بن نوح بن ابی نوح الانباری در غرب تاکنون تحقیقات متعددی منتشر شده. آقای فان اس در آثارش و بسیاری دیگر کارهای خوبی درباره ریشه های متن منسوب به امام صادق نوشته اند. اخیرا هم دیدم آقای احمد الشمسی درباره نسبت یکی از آثار غزالی با این ژانر نوشته است. آقای...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۸:۱۸
آقای احمد پاکتچی نویسنده زحمتکشی است منتهی ظاهرا کثرت اشتغالات و تنوع مباحث موجب شده شماری از مقالات ایشان از حد کلیات فراتر نرود. یک نمونه از بسیار مقاله جوینی ایشان است در مجلدات دائره المعارف بزرگ اسلامی.
جوینی از مهمترین متکلمان اشعری است. آرای ابتکاری بسیار مهمی داشته و شماری از آرایش تحت تأثیر مستقیم معتزله متأخر و فلاسفه مسلمان و حتی ظاهرا ابن سینا...
يكشنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱:۰۹
1- در يک قسمت ايشان می فرمايند: "اگر قسمت آخر اولین کتاب من به اسم راهنمای الهی که رساله ی دکتری ام است را نگاه کنید، می بینید که یک مؤخره ای راجع به غلو دارم. و سعی کردم بگویم آنطور که از کتب حدیثی برمی آید، برخورد ائمه با غلو متشابه است. یعنی شما نگاه کنید مثلاً در کتاب رجال طوسی. در خیلی موارد آمده، مثل کسی که دارد تعریف می کند، می گوید این آدم غالی بود، یا این آدم...
چهارشنبه ۷ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۸
می خواستم از شما تشکر کنم برای این همه روشنگری و مطالب مفیدی که به اشتراک می گذارید. همیشه از کانال و وبلاگ شما بهره برده ام و آموخته ام. پیروز و سلامت باشید.
با تحیات. از لطف عالی ممنونم. مؤيد و موفق باشيد.
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.