مکرر اینجا نوشته ام که اساسا بحث حجیت تعبدی خبر واحد در اصل آن ربطی به بحث های رجال و بررسی های های کتابشناختی و نسخه شناختی ندارد و این موضوع بحثی کلامی است و نه اساسا فقهی و یا حدیثی. باری در حالی که قدمای اصحاب دایره حجیت را فقط کتب موثوق بهای اصحاب می دانستند متأخران آن را بر اساس آیه نبأ وابسته به عدالت راوی می انگاشتند و تازه از عدالت هم چیزی ورای توثیق روایی توقع داشتند و به همین دلیل بحث اقسام اربعه اخبار پیدا شد. در نظر قدما بحث از توثیق طرق و شهرت کتاب ها و نسخه ها و قرائن روایی (مگر به حد اجماعات و یا مجمع علیه برسد که دیگر قرینه مستقل به حساب می آمد و خودش اصلا مبنای حصول علم بود و یا برخی از قرائن دیگر مستقل آنطور که شریف مرتضی بدان نظر داشت) نه به عنوان جانشین بحث حجیت تعبدی خبر واحد و یا جانشین علم رجال که عده ای مدعی آنند بود بلکه همه و همه برای اثبات وثاقت روات بود. یعنی در حقیقت برای قدمای اصحاب اصل بر توثیق روایی بود و چون توثیق روایی اعم از عدالت است و در آن عنصر ضبط و دقت اهمیت بسیار دارد و چون کشف این توثیق فقط از طریق گواهی های حسی بر وثاقت روات قدیمتر حاصل نمی شد بنابراین لازم بود که با بررسی کتاب ها و نسخه ها و دفاتر حدیثی و طرق روایی میزان دقت ناقلان و اعتماد به سخنانشان را بررسی کنند. بدین ترتیب دقت در این امور بخشی مهم از بحث رجالی احوال روات و اثبات وثاقت آنان بود و آن هم با هدف اثبات اینکه حدیث مورد نظر در کتاب های معتمد اصحاب نقل شده و در نقل آنها خللی نیست. این است که اساسا طریقه فهرست و کتاب خارج از بحث طریقه رجالی نیست. دیدم یکی از فضلا فرموده اند در کوفه قرن دوم چون اصحاب مرتبط بودند با امامان بنابراین نیازی به بحث حجیت تعبدی نبود. این در حالی است که حجیت تعبدی بحثی کلامی است و آن اینکه اگر گفتار امام معصوم از طریق حسی یعنی مشاهده و مشافهه به ما نرسد و لو با یک واسطه دیگر آن گفتار خبر است و خبر داخل در ظنون است مگر آنکه متواتر باشد و بدین ترتیب خبر غیر متواتر حتی با یک واسطه ظنی است و حجیتش نیاز به بحث حجیت تعبدی اخبار خاص و در واقع حجیت ظن خاص دارد. تفصیلش را در کتابی که به انگلیسی با آقای امین احتشامی نوشته ایم آورده ایم. ولله الحمد اولا وآخرا.