ابو ريحان بيرونی، دانشمند طراز اول اسلام چنانکه می دانيم از خوارزم بود و به تصريح خودش در الآثار الباقية خوارزميان از تبار ايرانيان بودند. زبان مادری او زبان خوارزمی بود که از خانواده زبان های ايرانی است و از آن نمونه هایی در آثار خود ابو ريحان و زمخشری و ديگران اينک در دست است. باز به تصريح خود ابو ريحان، او بعدا گویا نخست زبان عربی و سپس زبان فارسی را آموخت....

حسيب النسيب للحسيب النسيب، تأليفی است از السيد الإمام عز الدين علي فرزند دانشمند السيد الإمام ضياء الدين أبو الرضا فضل الله بن علي الحسنى الراوندي. از اين کتاب گويا تنها يک نسخه خطی باقی است در مجموعه ای از سده هفتم در کتابخانه آية الله مرعشی (ش 4047). بر خلاف گفته سيد علی خان مدنی در الدرجات الرفيعة (ص 498) اين کتاب مجموعه ای از اشعار راوندي نيست بلکه به تصریح محقق...

انتساب نسخه موجود کتاب ادب الغرباء به ابو الفرج اصفهانی ثابت نيست. در خود متن اشاراتی هست که آشکارا نشان می دهد متن نمی تواند از ابوالفرج باشد و با تاريخ زندگی و مرگ ابو الفرج سازگار نيست (حکايات 64 و 67 مثلا). در نسخه کهنسال کتابخانه آية الله مرعشی (و نسخه صدر الأفاضل/ فروزانفر؛ بنا به تصريح خود مرحوم فروزانفر در مقاله خيامی اش، ص 244 از مجموعه مقالات) هم اشاره ای به...

یکی از مشکلات در اسلام شناسی غربی توجه کم و عدم آشنایی کافی با پژوهش های محققين و دانشمندان ايرانی مطالعات اسلامی است. شايد باورتان نشود؛ يکی از بهترين مقالات درباره زمخشري، نويسنده تفسير کشاف به قلم زنده ياد استاد علامه بديع الزمان فروزانفر است. او به مناسبت بحثی که درباره رساله ای از زمخشری که خود وی کاشفش بود یعنی الرسالة الزاجرة للصغار عن معارضة الکبار و...

دکتر رضوان السيد که متخصص انديشه سياسی اسلام و کتاب های فقه سياسی ماوردی است بعد از سال ها انتظار در سال 2016 تصحيحی از کتاب نصيحة الملوک منتشر کرد که البته به هيچ وجه تصحيح ممتازی نيست و بل به نظر بسيار شتابزده می آيد. بعد از مدت ها من توانستم به این چاپ دسترسی پیدا کنم. مقدمه مصحح چند صفحه ای بيش نيست و در آن بدون توجه به کارهایی که در طی سال های اخير در زمينه اين کتاب...

در خبرها خواندم علامه محقق جناب سيد محمد رضا حسينی جلالی دار فانی را وداع گفت. آن محقق کوشا و دانشمند قریب شصت سال از زندگی خود را وقف نوشتن و پژوهش و تتبع در آثار حديثی و رجالی کرد و تأليفات مفيد و تصحيحات بسيار ارزشمندی از خود به يادگار گذاشت. محقق جلالی دانش حدیث و رجال را از محقق نام آور نجف علامه سید محمد صادق بحر العلوم فرا گرفته بود و شیوه علمی اش به روش و...

در اينکه تعدادی از متن هایی که به عنوان ادعيه مأثوره به نقل از ائمه شيعه در کتاب های روایی نقل شده از لحاظ انتساب متن ها اصالت ندارند البته ترديدی نيست. بخش قابل توجهی از اين نوع متن ها بدين دليل اصالت ندارند که ترکيب نقل شده متن ها از ائمه (ع) نيستند بلکه اثر قلم و سليقه نويسندگان کتاب های دعایی و يا راويان متأخر شيعی اند. اما آنها عموما در تدوين اين نوع متن ها از...

خلافت، آنچه در سقيفه شکل گرفت، خيلی زود و حتی از ديدگاه نظريه پردازان اسلام سنی ماهيتش با حکومت معاويه و بنی اميه تغيير کرد و تبديل به "ملوکيت" شد و در واقع همه چيز بود جز جانشينی پيامبر در جامعه مؤمنين. بعدها نخست ماوردی و سپس امام الحرمین جوینی تلاش کردند با ارائه صورتبندی تازه ای از مفهوم خلافت، هر يک با نظريه ای مجزا، جان تازه ای به آن بدهند اما همانطور که ابن...

در خبرها آمد که يحیی ميشو، استاد دانشگاه های انگلستان و ايالات متحده ديروز دار فانی را وداع گفت و خرقه تهی کرد. او محققی بود که در دو زمينه ظاهرا متضاد پژوهش های مفيدی انجام داد. هم درباره ابن سينا تحقيقاتی اعم از مقاله و کتاب داشت و برخی از متون ابن سينا را برای نخستين بار تصحيح و ترجمه و تحشيه کرد و هم درباره ابن تيميه کارهای متعددی انجام داد. همزمان شيفته اين هر...

در خبرها آمده بود که کلود ژيليو، اسلامشناس شهير فرانسوی قالب تهی کرد. او از بهترين متخصصان سنت های تفسيری به ويژه در تاریخ ايران بود. کتابی درباره تفسير طبری نوشت و مقالات متعددی درباره سنت های تفسيری خراسان و از جمله درباره کراميه. برخی از کارهای او به فارسی هم ترجمه شد مانند مقاله خوبش درباره تفسير مقاتل بن سليمان. زبان فارسی را بسيار خوب می دانست و از عادات خوبش...

در خبرها ديدم استاد عليرضا ذکاوتی قراگزلو به ديار باقی شتافت. استاد و نويسنده و مترجمی پرکار که آثار ارزشمند و مفيدی هم از خود به يادگار گذاشت. گمان می کنم سال 70 شمسی بود که دوستی ما شکل گرفت و تا زمانی که ايران بودم اين دوستی ادامه داشت؛ گاهی در تهران و گاهی هم در سفرهای مشترک برای کنفرانس هایی که هر دو دعوت شده بوديم و يا مقاله ای داشتيم. اما سال ها قبل از آن من از...

به لطف اینترنت و رسانه های اجتماعی خوشبختانه فضای بازتری برای اظهار عقیده و نظر اینک فراهم است گرچه باید متأسف بود برخی تصورشان این است که اگر چیزی در فضای مجازی منتشر می کنند و مانع و رادعی هم در کار نیست این یعنی آنچه می نویسند اعتبار علمی هم دارد. طبعا مخالف این نیستم که فضای مجازی فرصت مناسبی است برای ارائه سطحی از مباحث علمی برای مخاطب عام منتهی به شرط...

این کتاب برخلاف آنچه بدان مشهور است نه تأليف ابوالقاسم حکيم سمرقندی است و نه تأليف اصل عربی اش مربوط به زمان امير اسماعيل سامانی است و نه ترجمه اش به فارسی مربوط به دوران امير نوح بن منصور سامانی است و نه نثر ترجمه فارسی از سده چهارم قمری است. اصل عربی البته زمان امير نوح بن منصور نوشته شده اما احتمالا در سده ششم قمری با تغییرات بسیار به فارسی ترجمه شده و بعدا تحرير...

متأسفانه در سال های اخير در اسلامشناسی و اسلاميات و مطالعات تاريخی در اين حوزه ها در سطح داخل ايران و خارج با پديده ای مواجهيم که به تدريج دارد آثارش را بر اين حوزه از مطالعات می گذارد: اهميت و سهم دوره کارشناسی و حتی کارشناسی ارشد در کسب مدارج و توانایی های علمی کم رنگ شده. اینکه کسی بدون مدرک لیسانس و حتی فوق لیسانس در این رشته های علمی صرفا با نوشتن یک رساله دکتری...

1- در طول دوران بنی اميه، عمدتا عراق و حجاز با مشروعيت معاويه کنار نيامد. هم در سطح سياسی همواره عراق و حجاز بستر شورش ها و قيام هایی بر عليه حُکم بنی اميه بود و هم در سطح مذهبی و اعتقادی و فکری اسلاف آنچه بعدها اهل سنت و جماعت خوانده شدند معاويه و حکومت بنی اميه را به رسميت نمی شناختند؛ حال يا مشروع نمی دانستند و يا اينکه التزام به مشروع دانستن آنان را شرط لازم برای...