مقالات مرداد ۱۳۹۷
اینجا آقای کدیور نوشته اند مسئله امام زمان امری عقلی نیست و اصل مهدویت مستند به پیامبر است. نمی دانم اگر کسی آثار متکلمان را بخواند با این سخن بتواند موافق باشد. شریف مرتضی و شیخ استدلال عقلی کرده اند بر وجود امام زمان و اصل استمرار امامت....
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۹
امروزه در بخشی از نوشته های شیعه شناسی برداشت غلطی رایج شده و آن اینکه تشیع در اصل مذهبی باطنی بوده و بعد به دلیل قدرت گرفتن آل بویه به عنوان دولتی شیعی و قدرت گرفتن متکلمان در بغداد و نیاز به ارائه منظومه ای فقهی از امامیه در کنار سایر مذاهب اسلامی جنبه های باطنی به حاشیه رفته و جنبه های فقهی و کلامی این مکتب رشد کرده است. در واقع تحولی را معتقدند از تشیع به مثابه...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۹
از کارهای لازم تخریج فهرست نسخه های خطی کتابخانه های مختلف ایران و عتبات است که عناوین نسخه های خطی آنها به تفاریق در دو کتاب ذریعه و طبقات نقل شده. حتی در مورد کتابخانه هایی که فهرست آنها قبلا منتشر شده این کار بی نهایت مفید است. چرا که گاه اطلاعات تکمیلی دارد. بسیاری از کتابخانه های وقفی عتبات که آقا بزرگ نسخه های آنها را معرفی کرده همینک یا به کلی از بین رفته اند...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۸
از کارهای خوب یکی هم نوشتن شجره ارتباطات خاندانی است میان خاندان های معروف اهل علم در شیعه. آشنایی با ارتباطات خاندانی کلید مهمی است برای درک بسیاری از تحولات اجتماعی و سیاسی و دینی. بیشتر خاندان های اهل علم و ریشه دار ایران و عتبات و لبنان در در سه سده اخیر به انحای مختلف با یکدیگر ارتباط خاندانی دارند، خاندان هایی مانند خاندان صدر، وحید بهبهانی، کاشف الغطاء،...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۷
تصحیح انتقادی کتب مشارق الشموس فی شرح الدروس تألیف آقا حسین خوانساری از ضرورت هاست. این کتاب حاوی تحقیقات عمیق فقهی و اصولی...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۶
همتی باید بشود برای تصحیح مجموعه آثار فقهی و فلسفی محقق سبزواری. او در فقه فقیه مهمی است از اتباع محقق اردبیلی. عجیب است که گویا تاکنون تحقیقی انتقادی از کتاب ذخیرة المعاد فی شرح ارشاد الاذهان او سامان نگرفته. همچنین تا آنجا که اطلاع دارم حواشی او بر شفا و اشارات هنوز گویا منتشر...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۵
شرح وافیه سید صدر الدین رضوی قمی اثر بسیار مهمی است در اصول. او استاد وحید بهبهانی بوده و کتابش شرحی است بر وافیه فاضل تونی که می دانیم از آثار اصولی مهم و تأثیرگذار است و بر آن عده ای شرح نوشته اند. شگفتا که این کتاب هنوز منتشر نشده. او شاگرد آقا جمال خوانساری بوده...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۴
محمد بن محمد زمان الكاشاني فیلسوف مهمی بوده و استاد وحید بهبهانی و ملا مهدی نراقی. از آثارش مرآه الأزمان درباره زمان موهوم تاکنون به صورت بسیار آشفته و غیر قابل قبولی منتشر شده که باید تجدید چاپ شود. آثار دیگر او نیز همچنان به صورت مخطوط است و منتشر نشده. درباره او بعد از این بیشتر خواهم نوشت. باید کسی همت کند و آثار او را منتشر...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۴
مرحوم سید محمد حسین شهرستانی دانشمند پر اثر و ذو فنونی بوده که کتاب اصولی اش غایه المسوول گویا تنها به صورت چاپ سنگی منتشر شده. نمی دانم کدام یک از دیگر آثارش که گویا بر صد عدد بالغ است منتشر شده اما در میان کتاب هایش علاوه بر رسائل و کتاب های خیلی ممتاز اصولی آثاری هم در علوم متنوع دیگر دیده می شود و از جمله ردیه هایی بر شیخیه و شیخ احمد احسایی و کتاب هایی با عناوین...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۳
باز باید تأکید کنم بر اهمیت انتشار آثار علمین عالمین آقا حسین خوانساری و محقق سبزواری که هم با یکدیگر نسبت خاندانی داشتند و هم بر یکدیگر ردیه می نوشتند و تعارضاتی داشتند. هر دو از اعاظم علمای امامیه و محققان به معنی واقعی کلمه بوده اند. حیف که کسی اهتمامی نکرده برای چاپ مجموعه آثار حکمی هر دو و به ویژه محقق سبزواری که بیشترش چاپ نشده مانده. البته آثار اصولی و فقهی...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۲
یکی از کارهای خوب تدوین مجموعه کتاب هایی است درباره خاندان های شیعی اهل علم در طول تاریخ. دست کم از دوره صفوی به این طرف. برای سده نوزدهم کتاب های تنکابنی و مکارم الآثار و طبقات آقا بزرگ می تواند مبنا باشد. سهم واقعیت های خاندانی علما در تحولات مذهبی و سیاسی و اجتماعی در عصر قاجار هنوز مورد مطالعه قرار...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۲
از کتاب های بسیار مهم که باید منتشر شود یکی هم کتاب معاهد التنبيه في شرح من لا يحضره الفقيه تألیف شیخ محمد سبط شهید دوم است. او در فقه و دقت هایی روایی عالم طراز اولی است. شرح استبصار او گواه بر این...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۱
این روزها تقریبا همه می دانیم سهم خبر سازی و دروغ و شایعه چقدر در امر سیاست و پیش بردن سیاست ها مهم است. هر روز صبح که از خواب بیدار می شویم و سری به اینترنت می زنیم با انبوهی خبر دروغ در عرصه داخلی و جهانی روبروییم که به درستی نمی دانیم چطور می توان صحت و کذب آنها را بررسید. هر تلویزیون و یا رسانه ای مجازی را که باز می کنیم می بینیم تعدادی آدم را نشانده اند به عنوان...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۶
من در این حدود سی و اندی سالی که به طور حرفه ای کتاب های تاریخی می خوانم می توانم تقریبا به قطع بگویم هیچ کتابی را تاکنون در حد و اندازه کتاب اندیشه اصلاح دین در ایران تألیف آقای سید مقداد نبوی رضوی در تحریف و ارائه تفسیری واژگون از حقایق مسلم تاریخی و تفسیر کلام دیگران به ما لا یرضی صاحبه ندیده ام. باور کنید اغراق نمی کنم. امیدوارم این نویسنده در کتاب هایی که در...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۵
متأسفانه در جامعه متولیان مذهبی ما یک نوع دلواپسانی هستند که تا سخن از ضرورت نقد حدیث و پالایش آن می کنید زود رگ گردن درشت می کنند و آدم را به هزار اتهام بی دینی و بد اعتقادی می خواهند خاموش کنند. علت اصلی این دلواپسی به نظر من این است که این ها به نحوی اصلا دلشان نمی آید از شمار احادیث کم شود. هر حدیث برای این جماعت حکم کیمیاء دارد و معتقدند هر چه کتاب های حدیثی...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۴
از نویسنده این سطور تاکنون یادداشت های زیادی در نقد آنچه امروزه در حوزه مطالعات حدیثی در داخل کشور به نام طریقه فهرستی شناخته می شود منتشر شده. به عنوان یک نظریه، طریقه فهرستی نکات مثبت البته دارد اما بسیاری از مشکلات را در فهم اسناد حدیث حل نمی کند و یا اینکه تفسیر غلطی از آنها ارائه می دهد. در مقابل من معتقدم شیوه دیگری در نقد احادیث کتاب های حدیثی شیعی قابل عرضه...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۴
در بغداد سده های چهارم و پنجم ارتباط دو جامعه شیعی و سنی به نحوی بود که طرفین منازعات کلامی و مذهبی درباره امامت از آثار و مبانی هم اطلاع داشتند. دست کم معتزله و امامیه دقیقا می دانستند مبانی کلامی طرف مقابل در ارائه نظریه امامت چیست. باقلانی، متکلم اشعری هم از نظریه امامیه اطلاع داشت گرچه مبانی مشترک امامیه و معتزله را که موجب فهم متقابل میان طرفین بود از اساس...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۳
درست روشن نیست سید جمال کجا و نزد کی فلسفه و منطق خوانده بوده. روایت های نه چندان قابل اعتمادی در این زمینه البته در دست است منتهی آنچه مسلم است او بر فلسفه سینوی و حکمت اشراق مسلط بوده و این چیزی نبوده که هر جا و در هر حوزه ای قابل تحصیل بوده باشد. من بعید نمی دانم این روایت درست باشد که او مدتی را در طهران در ایام تحصیل، درس خوانده باشد، زمانی که در عصر قاجار چنانکه...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۲
من اینجا حوزه بحثم مطالعات اسلامی است. انتشار در مجلات علمی ـ پژوهشی داخلی و یا خارجی خوب است و طبعا بسیاری از محققین جوان برای شکل دادن به سابقه دانشگاهی خود علاقمند به آنند. در این امر تردیدی نیست و فوائد آن مورد انکار من نیست. اما به نظرم بیش و پیش از آن باید اهتمام محققان جوان ما به کیفیت کار باشد و اینکه با خودباوری سعی کنند از طریق کیفیت بالای مقالات جایگاه...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۱
دیده می شود که برخی در جهت پاکسازی کلام از فلسفه سینوی به احیای کلام ماقبل خواجه فرا می خوانند. استدلال این عده محدود این است که کلام امامیه قبل از خواجه آمیخته با علوم بیگانه و یا تأثیرات خارج از مکتب اهل بیت نبود و با خواجه و با تأثیر پذیری از فخر رازی کلام امامیه با فلسفه ابن سینا آمیخته شد و از مکتب اهل بیت دور شد. این عده ظاهرا اطلاع درستی از تاریخ علم کلام...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۰
اینکه مکتب تفکیک با نظام های فلسفی و کلامی مخالف است و هرگونه نظر ورزی استدلالی عقلی را مردود می شمارد گرچه از دیدگاه اهل تحصیل درست نیست اما به هرحال قابل درک است اما یکی از مشکلات اهل فلسفه و کلام با مکتب تفکیک ارائه تاریخنگاری متفاوت و البته غیر مستندی است از سوی آنان برای کلام و فلسفه که طبعا از این یکی نباید به سادگی گذشت. در این تاریخنگاری همه علمای شیعه الا...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۴۰
در اینکه اصفهان مرکز فرهنگی ایران در بیشتر عصر صفویه بوده که البته کسی تردیدی ندارد. از جمله سهم اصفهان در تفکر فلسفی. منتهی علاوه بر آن باید به سهم اصفهان در حوزه فقه و اصول در عصر قاجار توجه داشت. علاوه بر حکمای اصفهان این شهر در طول دوران قاجار از اصلی ترین مراکز فقه و مجمع اصولیان بوده است. کمتر فقیهی را می شناسیم که در طول سده نوزدهم و اوائل قرن بیستم در عتبات...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۳۸
تعلیقه و شرح نویسی معمولا دو معنا داشته و به دو انگیزه مختلف فراهم می شده: طالب علمان آنگاه که کتابی را به درس نزد استادی می خواندند معمولا با نوشتن تعلیقه و یا شرح تلاش می کردند مطالب استاد و یا دانسته های اولیه خود را در این گونه کتاب ها محفوظ دارند. این رسم در میان فقها و حکمای شیعه در چند سده اخیر خیلی معمول بوده. بسیاری از تعلیقه ها و شرح هایی که در الذریعه یاد...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۳۲
در قدیم گاهی صورت بحث های مجالس مذاکرات علمی را تدوین می کرده اند. گاهی در شکل مناظرات که از آنها نمونه های متعددی در سنت اسلامی داریم و گاهی هم صرف مباحثه های علمی به سبکی که در ادوار اخیر در حوزه های علمیه معمول بوده و هست. از نمونه اخیر باید فی المثل به کتاب های المقابسات و الامتاع و الموانسه ابو حیان توحیدی اشاره کرد که حقیقتا شاهکارند. مجالس مباحثه های فقهی و...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۷
در کتاب آقای نبوی یکی از خوشمزه ترین فصل ها فصل مربوط به مرحوم سید اسد الله خرقانی است. دست کم در این مورد این نویسنده می توانست به پژوهش خوب دوست فاضل آقای رسول جعفریان مراجعه کند. البته یکی دو ارجاعی به این کتاب در این فصل دیده می شود اما معلوم است که رویکرد آقای جعفریان را نویسنده ما نمی پسندد. نویسنده ما ظاهرا با مشروطه مخالف است. تا اینجای کار البته قابل فهم است...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۷
آگاهان می دانند که افراط گرایی مذهبی و آنچه به اسلام سیاسی بنیاد گرا در چند دهه اخیر معروف شده یکدست نیست. برخی گرایش جهادی دارند و برخی دیگر بر جنبه های تبلیغی تأکید می کنند. شماری گروه ها بیش از آنکه سیاسی باشند افراط گرایی مذهبی با مایه های تکفیری و ضد شیعی تند دارند و برخی بیشتر سیاسی اند و دلمشغولی آنها امر قدرت است به نام حکومت خدا بر روی زمین. در این میان...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۳
تقریرات نویسی در فقه و اصول به شیوه متأخرین ظاهرا در دوره سید علی صاحب ریاض و شیخ جعفر کاشف الغطاء و فرزندانش معمول و یا به شهرت رسیده. نمونه هایی از دوران عصر فرزندان شیخ جعفر و معاصرین آنها مانند شیخ محمد تقی صاحب حاشیه داریم که از نخستین نمونه هاست. کما اینکه اجازه اجتهاد دادن هم از همین دوره معمول شده، از دوره شریف العلماء و امثال آنان. در کتاب های تراجمی مانند...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۲
در سده نوزدهم نهضت علمی بزرگی به سبب پیروزی اصولیان بر اخباریان رخ داد که هنوز ابعاد آن کاملا مطالعه نشده است. از یک سو نهضت اصولی وحید بهبهانی و شاگردانش و ارائه منظومه جدیدی در علم اصول و از دیگر سو توجه اصولیان به مباحث فلسفی و رشد نهضت فلسفی مکتب آخوند در میان حکما و اصولیان اصفهان و سپس عتبات و طهران. در این میان آغاز نهضت تقریر نویسی دروس اصولی و فقهی و همچنین...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۲۱
تاکنون چند یادداشت در نقد این کتاب نوشته ام. حال که صفحات پایانی این کتاب را می خوانم به نظرم رسید دو سه نکته را در کلیت درباره این کتاب اینجا تذکر دهم: نخست اینکه محتوا و ساختار کتاب نشان می دهد که مطالب این کتاب ارتباطی با عنوان آن ندارد. البته از دیدگاه نویسنده تفکر اصلاح دین ریشه در آیین باب دارد و شاید به همین سبب از دیدگاه او ساختار کتاب کاملا هم مناسب عنوان آن...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۹
ملا احمد نراقی، فقیه برجسته و نویسنده کتاب ارزشمند عوائد الایام در بحث ولایت فقیه خود که بحثی علمی و قوی در این باره است انتقادی از برخی فقیهان معاصر خود می کند که در کار قضایند و مجالس مرافعات برقرار کرده اند اما از شایستگی لازم برخوردار نیستند. این نمونه جالبی است از انتقاد درونی در میان روحانیت شیعه در عصر قاجار: وكذا نرى كثيرا من غير المحتاطين من افاضل العصر...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۸
سبک شیخ صدوق در مشیخه فقیه بی سابقه نبوده و من قبلا نمونه های آن را در کاتبان نشان داده ام. اینجا یک نمونه دیگر می آورم از همان سبک مشیخه نویسی برای یک کتاب فقهی. در اینجا نویسنده ما ابو محمد عبد الله بن (أبي زيد) عبد الرحمن النفزي، القيرواني، المالكي (د. 386هـ) که فقیه برجسته مالکی شمال آفریقاست منابع کتاب ارزشمند خود با عنوان النَّوادر والزِّيادات على مَا في...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۷
درباره رضا شاه و آنچه تاکنون به درستی پژوهش نشده درباره رضا شاه در چهل سال اخیر کتاب و مقاله کم چاپ نشده اما تحقیق جامع و مفید و همه جانبه ای درباره او هنوز در دست نیست. خاطرات زیادی از دوستان و اطرافیانش و همچنین از علمای دوره رضا خان تاکنون منتشر شده و این ها علاوه بر اسناد تاریخی و دولتی می تواند منبع خوبی برای تحقیق درباره او باشد. آنچه اینجا مد نظر من است تحول...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۶
فهرست های خودنوشت فهرست های خودنوشت فهرست هایی است که نویسندگان از تألیفات خود تنظیم می کرده اند. این سنت کهنی بوده و در آغاز بخشی از اجازات و فهارس مرویات قدیم را تشکیل می داده. بعدها هم مستقل از سنت اجازه نویسی تداوم داشته. برخی مانند فیض کاشانی چندبار و در زمان های مختلف فهرست آثار نوشته اند. خوب است کسی همتی کند سیاهه ای از این فهرست های خودنوشت تهیه...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۵
کتاب حکمت بوعلی اثر مرحوم علامه محمد صالح مازندرانی حائری متوفای سال ۱۳۵۰ شمسی کتابی است به غایت ازشمند. این اثر نوشته ای است در فلسفه مشایی از سوی نویسنده ای که به فلسفه مشایی و نه حکمت متعالیه دلبسته بوده و در آن بر اصالت ماهیت در مقابل نظریه اصالت وجود تأکید کرده است. نویسنده از فقهای برجسته و از شاگردان ممتاز مرحوم آخوند خراسانی بوده و شرحی هم بر کفایه دارد و...
پنجشنبه ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ ساعت ۹:۱۴
می خواستم از شما تشکر کنم برای این همه روشنگری و مطالب مفیدی که به اشتراک می گذارید. همیشه از کانال و وبلاگ شما بهره برده ام و آموخته ام. پیروز و سلامت باشید.
با تحیات. از لطف عالی ممنونم. مؤيد و موفق باشيد.
تشکر و سپاس
گروهی داریم به نام الغدیر در بستر تلگرام با حدود ۵۰هزار مخاطب؛ از سنی تا آتئیست.
الحمدلله چندین و چند مستبصر داشتیم و از محضر فضلای صاحب نامی، بهره برده و می‌بریم!
مقدور هست در ایام فاطمیه، یک جلسه کنفرانس باشیم خدمتتون؟! با موضوع مبتلاءبه: "ادله شهادت زهرای اطهر سلام الله علیها در منابع متقدم".
محیط ویس‌چتش که تازه تاسیسه، بستر مناسبی‌ست.