تعلیقه و شرح نویسی معمولا دو معنا داشته و به دو انگیزه مختلف فراهم می شده: طالب علمان آنگاه که کتابی را به درس نزد استادی می خواندند معمولا با نوشتن تعلیقه و یا شرح تلاش می کردند مطالب استاد و یا دانسته های اولیه خود را در این گونه کتاب ها محفوظ دارند. این رسم در میان فقها و حکمای شیعه در چند سده اخیر خیلی معمول بوده. بسیاری از تعلیقه ها و شرح هایی که در الذریعه یاد شده از این قبیل است. علامه حلی تعدادی از آثاری که در حکمت داشته محصول دوران تحصیل اوست. خلاصه نویسی ها هم بسیاری اوقات به همین دلیل بوده و صرفا در دوران تحصیلات فراهم می شده است. گونه ای دیگر از تعلیقه و شرح نویسی ها محصول دوران پختگی اشخاص بوده. به ویژه در سده های اخیر در میان علمای شیعه بسیاری از اوقات تعلیقه نویسی و یا شرح نویسی حاصل دوران تدریس کتاب های مورد شرح و تعلیقه است. حال گاهی تعلیقه ها و شروح را شاگردان فراهم می کرده اند به سبک تقریرات فقهی و اصولی معمول و گاهی هم استادان قبل و یا بعد از هر جلسه درس تعلیقه و شرح را که به منظور مجلس درس فراهم می شد و یا نتیجه آن بود تدوین می کردند. در بررسی تحولات فکری دانشمندان باید بین این دو گونه تعلیقه ها تمایز قائل شد.