سنت مشيخه نويسی ميان محدثان سنتی است بسيار کهنه سال. اين سنت برای شناخت طبقات راويان و محدثان بسيار مفيد بوده است. بعدها انواعی از نوشته های تراجم نگاری در ميان عموم عالمان، از محدثان و فقيهان و متکلمان و صوفيان و غيره معمول بوده است که محور و کانون اصلی آن نوشته ها تبيين طبقات مختلف عالمان و تعيين مشايخ و شاگردان در طبقه های مختلف بوده است. به تسامح می توان اين...

درباره حميد الدين کرماني (د. 411ق)، داعی، فيلسوف و دانشمند برجسته اسماعيلی مذهب تاکنون تحقيقات متعددی به چاپ رسيده است؛ و از آن ميان بايد تحقيقات پل واکر و دانيل دوسمت را درباره فلسفه کرمانی به طور خاص ياد کرد. عمده آثار او به چاپ رسيده، گرچه هنوز تعدادی از رساله ها و کتابهای وی منتشر نشده است (و از جمله رديه او بر عثمانيه جاحظ که نسخه های متعدد دارد و از جمله در...

أبو زيد العلوي، عيسی بن محمد بن أحمد (المتوفی سنة 326ق)، المتكلم والمحدث الزيدي والمقيم في مدينة الري (ايران). يصل نسبه مع أربع وسائط إلی الحسين ذي العبرة، ابن الإمام زيد بن عليّ، امام الزيدية. وكان أبو زيد يسكن في الري ومات بها وكان شيخ العلوية بالري، حسب ما قاله أحد تلامذته ونعرف أنّ عائلته كانت تسكن في العراق وهو ايضا درس فيه و قضی قسماً من دراسته في الكوفة و فيها...

نجاشي در شرح حال ابو جعفر محمد بن جرير بن رستم الطبري الآملي، دانشمند و متکلم برجسته امامی اواخر سده سوم قمری با اين که او را ستايش بسيار می کند، اما تنها از يک کتاب او نام می برد؛ يعنی کتاب المسترشد في الامامة. البته نجاشي تلويحا به ديگر کتابهای او به طور کلی اشاره دارد (نک: نجاشي، ص 376). کتاب المسترشد همان کتابی است که همواره در دسترس عالمان امامی بوده و مکرر بدان...

فهرست کتابها و آثار کوچک و بزرگ شيخ صدوق در منابع، بسيار بلندتر از فهرست آثار موجود اوست. نجاشي در رجال خود (ص 389 تا 392)، فهرست شايد کاملی از کتابهای شيخ صدوق به دست داده است. برخی از اين آثار همانهايی هستند که امروزه در اختيارند. اما عمده اين کتابها از ميان رفته اند. در مورد برخی کتابهای شيخ صدوق می دانيم که گرچه امروز نسخه های آن کتابها از ميان رفته است، اما روزگاری...

درباره مذهب اعتقادی فردوسي، شاعر بزرگ حماسه سرای ايرانی تاکنون تحقيقات متعددی سامان گرفته است. برخی او را زيدی مذهب و برخی اسماعيلی و برخی نيز از شيعيان امامی و حتی ديده شده است که برخی وی را سنی دانسته اند. قول اخير البته هيچ اعتباری ندارد و نمی توان بر آن شاهدی از شاهنامه و يا روايات اندک تاريخی درباره فردوسی ارائه کرد. زنده ياد استاد عباس زرياب خويی در مقاله ای...

به اصول اربعمائة و ماهيت و اهميت آن شايد تاکنون بی اغراق صدها صفحه در کتابهای رجالی اختصاص داده شده است. نه تنها نويسندگان و رجال شناسان شيعی درباره اين موضوع مطالب بسياری پرداخته اند، بلکه حتی اين موضوع در تحقيقات غربی نيز مجال بحث و نظر بوده است. اهميت اصول روايی شيعی طبعا دليل اصلی توجه به اين موضوع است؛ خاصه که همواره فرض شده است که کتابهای اربعه حديثی شيعه...

اصل در مفهوم اوليه آن به عنوان يك اصطلاح در علم حديث ، به معني پايه و الگوي تحصيلي يك محدث است كه در نوشته اي ، مكتوب بر پوست ويا كاغذ ، محصول شنيده هاي خود از يك استاد ويا استادان متعدد حديث را گردآورده و گواهي لازم را براي روايت آن احاديث با شهادت استاد / استادان اخذ كرده و همواره به عنوان ذخيره و گنجينه روايي راوي مورد مراجعه خود او و يا شاگرداني كه بعدها آن...