جامعه ای می تواند از خطاها و اشتباهات و تندروی های خود فاصله بگيرد که نخست درک درستی از آنها و اسباب و علل آن تجربه های تلخ داشته باشد. بدون اين درک در بهترين حالت تنها انتقادها ناظر خواهد بود به تعدادی مصاديق خاص و به همين دليل همان خطاها در قالب و هيئتی ديگر بارها و بارها تکرار خواهد شد. تاريخ ايران گواه روشنی بر اين امر است. اين درک تنها زمانی ممکن می شود که مسئوليت ها به روشنی تبيين شود و بدون آنکه قصد اتهام زنی در کار باشد هر کسی به اندازه سهم و نقشی که در جامعه داشته مسئوليت عمل خود را بپذيرد و اين ممکن نيست الا با خود‌انتقادی. انتقاد از خود و دیگری البته اگر در راستای تعالی و ارتقای جامعه و با رویکردی اصلاحی باشد می تواند نه تنها نافی انسجام اجتماعی و ملی نباشد بلکه خود در تحکیم این انسجام کمک کند.


مدتی است به لطف شبکه های اجتماعی مجازی فضای آزادتری برای انتقادهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی فراهم شده. در این میان چنانکه گاه با اشاره و گاه با تصریح به نام ها نوشته ام انصاف حکم می کند مدیران دولتی و سیاسی که در طی چند دهه گذشته خود مصدر امور در سطوح مختلف بوده اند به دور از موج سواری ها و سوار شدن بر نارضایتی های عمومی از فرصت فراهم شده بهره گیرند و نخست به انتقاد از عملکرد خود بپردازند. اگر هر وزیر و وکیل و مدیری فراخور مسئولیت و مدت زمانی که متصدی امری در مسئولیت های سیاسی و دولتی و اداری بوده به خودانتقادی بپردازد و از کم‌کاری ها و قصورها و تقصیرهای خود بنویسد یقین بدانید جامعه ما راه صلاح را خواهد یافت و آينده روشنتری را می توان امید برد. هنر نیست که هر مدیر و وزیر سابقی و عموما بدون داشتن صلاحیت لازم به جای نقد روش های خطایی که خودش هم در آن مسئولیت دارد در هیئت فیلسوف و مصلح اجتماعی به یکباره ناقد سنت و دین و فرهنگ شود و چنان سخن گوید گویی کسی نمی داند اتفاقا آنچه موجب وضعیت فعلی در اقتصاد و فرهنگ و آموزش و سياست و اجتماع شده نه فرهنگ و سنت های ملی و دينی ما بلکه دوری از این فرهنگ بوده. نه آيا ديری است گفته اند نشانه يک جامعه منحط آن است که فرومايگان فرهنگی را برکشند و افاضل را به حاشيه برند؟ هرکس یک کلنگ دستش گرفته و مشغول کلنگی کردن فرهنگ و دین و سنت و تاریخ و ملیت شده است. بس کنیم! جامعه ما نیازمند کلنگ نیست. به جای کلنگ دست گرفتن باید از خود آغاز کنیم و از خود انتقاد کنیم و اصلاح را از خود آغاز کنیم. از موج سواری اجتناب کنیم. جامعه ای سالم است که در آن به جای شعار شعور حاکم باشد؛ به جای احساسات و موج سواری ها خرد انتقادی معيار باشد. نخست از اينجا آغاز کنيم: خودانتقادی. سخنم خاصه خطاب به مسئولين و سياسیون و دولتی ها و وزرای پيشين و همه کسانی است که به دليل رانت قدرت صاحب تريبونی هستند و از همه چيز و همه کس ناراضی اند جز از خودشان.