دو سال ديگر صدمين سالگرد تأسيس مجدد حوزه علميه قم وسيله مرحوم آية الله شيخ عبد الکريم حائری يزدی است. قم از اواخر قرن دوم قمری از مراکز اصلی تشيع بود. اين شهر و با همت خاندان اشعريان در سده های نخستين بعد از کوفه مهمترين مرکز حديث شيعی بود و بعد از مرکزيت يافتن ری و به ويژه بغداد البته از اهميت آن به تدريج کم شد. با اين وصف در دوران سلجوقی همچنان قم از مراکز تشيع و علم آموزی شيعی بود. در دوران صفويه قم اهميت بيشتری يافت. در طول دوران قاجار هم قم به حيات علمی حاشيه ای خود ادامه داد. پيش از ورود مرحوم حائری تعدادی از علما و فقيهان در قم حوزه های درسی محدودی داشتند. در دوران قاجار، اصفهان و بعد طهران و همچنين تا اندازه ای مشهد (و البته قزوين) مهمترين مراکز حوزه های علمی شيعه را در ايران تشکيل می دادند. با اين وصف با ورود مرحوم آية الله حائری بود که شهر قم به يکی از دو مرکز اصلی فقه و آموزش فقهی شيعی تبديل شد. در چند دهه اخير هم قم در حقيقت اصلی ترين مرکز آموزشی تشيع و مهمترين حوزه علوم دينی شده است. در اين مرکز علاوه بر فقه و اصول، در دهه های گذشته و حتی از عصر مرحوم آقای حائری تدريس فلسفه و عرفان و تفسير هم کم و بيش رايج بوده و همچنان هست. تأسيس حوزه علميه قم در دوران رضا شاه و عصر مابعد مشروطه با مشکلات و مخاطرات زيادی روبرو بود. خوشبختانه در سال های اخير اسناد و مدارک و خاطرات بسيار زيادی از دوران تأسيس و تداوم اين حوزه منتشر شده و همچنان می شود. تدوين تاريخی جامع برای حوزه قم و گردآوری همه اسناد و مدارک هنوز صورت انجام نگرفته و برای شناخت تاريخ تشيع و تاريخ ايران در عصر پهلوی بسيار ضروری است. در چهار جلد کتاب ارزشمند جرعه ای از دريا که حاصل بيانات فقيه و محقق عصر آية الله شبيری زنجانی است اطلاعات بسيار گرانبهایی در اين زمينه وجود دارد. مناسب است رساله هایی دانشگاهی در زمينه تاريخ حوزه قم و به ويژه تأسيس آن و به مناسبت صدمين سالگرد تأسيس آن تدوين و راهنمایی شود.