جدا از ابو حاتم رازي، محدث نامدار اصحاب حديث اهل سنت (د. ۲۷۷ق)، يک ابو حاتم رازي داريم که از داعيان اسماعيليه بوده (د. ۳۲۲ ق) و نويسنده کتاب های الاصلاح و أعلام النبوة و کتاب الزينة.

ابو حيّان توحيدي در الامتاع والمؤانسة از يک ابو حاتم رازي سخن می راند که با ابو الحسن عامري مرتبط بود. او آنگاه که از انقاذ البشر عامري سخن می گويد می نويسد: " هذا الكتاب رأيته بخطّه عند صديقنا وتلميذه أبي القاسم الكاتب ولم أقرأه على العامريّ ، ولكن سمعت أبا حاتم الرازي يقرؤه عليه ، وهو كتاب نفيس ، وطريقة الرجل قويمة ، ولكنه ما أنقذ البشر من الجبر والقدر ، لأن الجبر والقدر اقتسما جميع الباحثين عنهما والناظرين فيهما (نک: الإمتاع والمؤانسة، ج ۱، ص ١٥٥).

از اين ابو حاتم رازي اطلاعی نداريم. اما احتمالا او به دليل اينکه با عامري در ری مرتبط بوده گرايشات فلسفی داشته. با اين همه حاکم جشمي در شرح عيون المسائل (نک: فضل الاعتزال، ص ۴۰۶) در شمار شاگردان قاضي عبد الجبّار از يک ابو حاتم رازي ياد کرده که اگر همينی باشد که ابو حيّان از او نام برده بايد گفت اين ابو حاتم متکلمی اهل فلسفه و يا اهل فلسفه ای کلام گرا بوده است.

خوشمزه اينجاست که فؤاد سيد / ايمن فؤاد سيد در تعليقات اين بخش از فضل الاعتزال ابو حاتم رازي در شمار شاگردان قاضي را همان ابو حاتم رازي اسماعيلی معرفی کرده؛ گويا متوجه نبوده که صد سالی دست کم ميان اين دو فاصله زمانی هست.

اين را همينجا اضافه کنم که در همان صفحه باز حاکم جشمي در شمار شاگردان عبد الجبّار از يک "ابوبکر الرازي" ياد کرده که بنابر سخن خود جشمي در زمان حيات عبد الجبّار از دنيا رفته بود. بعد همين دو محقق در تعليقات، اين ابو بکر رازي را همان ابوبکر رازي جصّاص، فقيه و اصولی نامدار حنفی قلم برده اند؛ با ذکر تاريخ مرگش در ۳۷۰ ق. گويا متوجه نبوده اند که چنين شخصی نمی تواند شاگرد عبد الجبّار باشد. از اين تعليقات نادرست و يا بدخوانی های متنی در چاپ فضل الاعتزال کم نيست.