التعليقة في علم الكلام تأليف دانشمند اشعری مذهب برجسته ايران (از طبرستان) ابو الحسن علی بن محمد بن علی الطبری معروف به الكيا الهراسي الشافعي (د 503 ق)؛ شاگرد برجسته امام الحرمين جوينی و استاد نظاميه بغداد. اين کتاب از مهمترين آثار در کلام اشعری است در دوره قبل از فخر رازي. متأسفانه هنوز منتشر نشده. برای فهم کلام اشعری خواندن اين کتاب ضروری است.
اين کتاب از نمونه های مهم رديه نگاری بر آرای فلاسفه است از عصر غزالی با اينکه از ابن سينا يادی نمی کند اما در بخش های زيادی به آرای فلاسفه می پردازد و رد می کند. بخشی از آنچه در رد فلاسفه ارائه می دهد به سنت کلی متکلمان بر می گردد که از ديرباز به آرای فلاسفه تحت عناوينی مانند اصحاب هيولی و دهريه و يا ملحدة می پرداخته اند و آرای ارسطو را رد می کرده اند. بخشی هم روشن است مانند غزالی بر اساس آشناییش با سنت سينوی در خراسان است. می دانيم که استاد اين دو يعنی امام الحرمين جوينی خود با ابن سينا آشنا بوده است.
شرح حال او: ومنهم علي بن محمد بن علي الكيّا الهرّاس أبو الحسن الإمام البالغ في النظر. ورد نيسابور في حال شبابه ، وقد تفقّه وظهر رشده ، وكان مليح الكلام ، حصّل طريقة إمام الحرمين وتخرّج بها وصار من وجوه الأصحاب ، وكان ثاني الغزالي ، وكان رقيق الحال ، ثمّ أقام بعد موت إمام الحرمين مدّة بنيسابور يدرس ويفيد ، ثمّ خرج إلى بغداد فأقام مدّة يدرّس في المدرسة النظاميّة بعد الغزالي . ثمّ اتصل بخدمة مجد الملك في أيام السلطان بركياروق بن ملكشاه وحظي عنده وحسن حاله وترسل إلى غزنة وحظي عند السلطان .ثمّ أقام مدّة بالعراق ، توفي بها في المحرّم سنة ثلاث وخمس مئة ببغداد . سمع الحديث في أيّام قدومه ولم يكن معتنيا به (مختصر السياق، ص 316).
از فوائد اين کتاب
نقل از ابوالحسين بصري (27 الف و 104 ب)؛ نقل از صاحب بن عباد (31 ب)؛ نقل از ابن نسر/ بشر الیهودي (64 الف)؛ ابو علي الفارمذي (91 الف)؛ نقل از اصحاب محمد بن الهیصم (90 ب) و هیصمیه ( 96 ب) و نقلی از کتابی از ابن کرام ( 97 الف)؛ اقوال سالمیه و کرامیه (98 الف) ؛ نقل از باقلانی به وفور (و از جمله در 134 ب از التمهید او؛ در 144 الف با عنوان تمهید الأوائل)؛ و نیز یاد از کتاب الانتصار وذکر فضائل القرآن او که می گوید در دو مجلد است (273 ب)؛ و نیز یاد از "اصحاب ناصر العلوي بطبرستان" يعنی ناصر اطروش (255 الف)؛ نقل از قاضی عبد الجبار (143 ب و 172 الف)؛ نقل مناظره ای بین حسین النجار و جاحظ (209 الف).
اين کتاب از نمونه های مهم رديه نگاری بر آرای فلاسفه است از عصر غزالی با اينکه از ابن سينا يادی نمی کند اما در بخش های زيادی به آرای فلاسفه می پردازد و رد می کند. بخشی از آنچه در رد فلاسفه ارائه می دهد به سنت کلی متکلمان بر می گردد که از ديرباز به آرای فلاسفه تحت عناوينی مانند اصحاب هيولی و دهريه و يا ملحدة می پرداخته اند و آرای ارسطو را رد می کرده اند. بخشی هم روشن است مانند غزالی بر اساس آشناییش با سنت سينوی در خراسان است. می دانيم که استاد اين دو يعنی امام الحرمين جوينی خود با ابن سينا آشنا بوده است.
شرح حال او: ومنهم علي بن محمد بن علي الكيّا الهرّاس أبو الحسن الإمام البالغ في النظر. ورد نيسابور في حال شبابه ، وقد تفقّه وظهر رشده ، وكان مليح الكلام ، حصّل طريقة إمام الحرمين وتخرّج بها وصار من وجوه الأصحاب ، وكان ثاني الغزالي ، وكان رقيق الحال ، ثمّ أقام بعد موت إمام الحرمين مدّة بنيسابور يدرس ويفيد ، ثمّ خرج إلى بغداد فأقام مدّة يدرّس في المدرسة النظاميّة بعد الغزالي . ثمّ اتصل بخدمة مجد الملك في أيام السلطان بركياروق بن ملكشاه وحظي عنده وحسن حاله وترسل إلى غزنة وحظي عند السلطان .ثمّ أقام مدّة بالعراق ، توفي بها في المحرّم سنة ثلاث وخمس مئة ببغداد . سمع الحديث في أيّام قدومه ولم يكن معتنيا به (مختصر السياق، ص 316).
از فوائد اين کتاب
نقل از ابوالحسين بصري (27 الف و 104 ب)؛ نقل از صاحب بن عباد (31 ب)؛ نقل از ابن نسر/ بشر الیهودي (64 الف)؛ ابو علي الفارمذي (91 الف)؛ نقل از اصحاب محمد بن الهیصم (90 ب) و هیصمیه ( 96 ب) و نقلی از کتابی از ابن کرام ( 97 الف)؛ اقوال سالمیه و کرامیه (98 الف) ؛ نقل از باقلانی به وفور (و از جمله در 134 ب از التمهید او؛ در 144 الف با عنوان تمهید الأوائل)؛ و نیز یاد از کتاب الانتصار وذکر فضائل القرآن او که می گوید در دو مجلد است (273 ب)؛ و نیز یاد از "اصحاب ناصر العلوي بطبرستان" يعنی ناصر اطروش (255 الف)؛ نقل از قاضی عبد الجبار (143 ب و 172 الف)؛ نقل مناظره ای بین حسین النجار و جاحظ (209 الف).
سه شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۳ ساعت ۷:۱۶
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .