در مقدمه تحقیق کتاب التقريب والارشاد محقق در بررسی مفصلی که از آثار باقلانی کرده اشتباه غریبی کرده که اینجا بد نیست به آن اشاره شود. می دانيم که قاضي عبد الجبار همدانی معتزلی کتابی داشته به نام نقض اللمع که رديه ای بوده بر اللمع ابو الحسن اشعری. ابوبکر باقلانی که معاصر اوست اين کتاب را در يک کتاب بسيار مفصلی رد کرد که به آن با تعابیر مختلف در منابع و از جمله خود باقلانی در آثار مختلفش ارجاع داده اند. تعابیری مانند کتاب نقض النقض یا کتاب نقض النقض علی الهمذاني يا النقض الکبیر علی الهمذاني و یا حتی کتاب النقض. محقق کتاب به تصور اینکه النقض الکبير علی الهمذاني کتابی جدا از نقض النقض است اظهار داشته احتمالا باقلاني رديه ای بر المغني عبد الجبار نوشته و کتاب النقض الکبير علی الهمذاني اشاره به آن دارد. اين در حالی است که همه اين نام ها اشاره دارد به يک کتاب؛ همان رديه و نقض باقلاني بر نقض اللمع عبد الجبار. اين کتاب بسيار پر برگی بوده و آن را سی جلد، چهل جلد و حتی شصت جلد هم برشمرده اند. متاسفانه این کتاب ارزشمند همچون اصل کتاب عبد الجبار از میان رفته.
جويني در الشامل از اين کتاب بهره برده. گفته شده باقلاني شرحی بر اللمع مستقل از نقض النقض داشته. الشامل جويني که از مهمترين کتاب های کلامی اشاعره مکتب قديم است در واقع تحرير و تهذيب کتاب شرح اللمع باقلانی است. آيا جويني از هر دو کتاب شرح اللمع و نقض النقض در الشامل بهره برده کما اينکه به نام هر دو تصريح می کند؟ برخلاف نظر محقق کتاب بالا احتمال قوی وجود دارد که باقلاني شرحی بر اللمع نداشته و تنها يک کتاب داشته و آن هم نقض نقض اللمع است که به مثابه شرحی بر اللمع به شمار می آمده و به آن ارجاع داده می شده و جوینی هم مقصودش فقط یک کتاب است و نه دو کتاب (برای قرينه ای بر اين مطلب در گفتار ابن تيميه، نک: النبوات، 1/ 260). در ترتيب المدارک قاضي عياض که مهمترين و کهنترين سياهه آثار باقلاني را به دست می دهد با وجود ذکر کتاب شرح اللمع در تمام نسخه های کتاب، نقض النقض تنها در برخی نسخه ها ياد شده. مانا که از اضافات کاتبان بعدی باشد (نک: ترتيب المدارک، 7/ 69).
جويني در الشامل از اين کتاب بهره برده. گفته شده باقلاني شرحی بر اللمع مستقل از نقض النقض داشته. الشامل جويني که از مهمترين کتاب های کلامی اشاعره مکتب قديم است در واقع تحرير و تهذيب کتاب شرح اللمع باقلانی است. آيا جويني از هر دو کتاب شرح اللمع و نقض النقض در الشامل بهره برده کما اينکه به نام هر دو تصريح می کند؟ برخلاف نظر محقق کتاب بالا احتمال قوی وجود دارد که باقلاني شرحی بر اللمع نداشته و تنها يک کتاب داشته و آن هم نقض نقض اللمع است که به مثابه شرحی بر اللمع به شمار می آمده و به آن ارجاع داده می شده و جوینی هم مقصودش فقط یک کتاب است و نه دو کتاب (برای قرينه ای بر اين مطلب در گفتار ابن تيميه، نک: النبوات، 1/ 260). در ترتيب المدارک قاضي عياض که مهمترين و کهنترين سياهه آثار باقلاني را به دست می دهد با وجود ذکر کتاب شرح اللمع در تمام نسخه های کتاب، نقض النقض تنها در برخی نسخه ها ياد شده. مانا که از اضافات کاتبان بعدی باشد (نک: ترتيب المدارک، 7/ 69).
سه شنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۳ ساعت ۴:۱۷
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .