اخيرا احمد الشمسي، استاد دانشگاه شيکاگو کتاب مفيدی منتشر کرده درباره تاريخچه چاپ متون کلاسيک اسلامی و عربی در مصر. اثر شايسته ای است. برای ايران و تشيع ما نيازمند چنين تحقيقی هستيم (درباره نمونه شريف مرتضی اين کار انجام گرفته که در آينده نزديک منتشر می شود). در دوران قاجار و به ويژه عصر ناصری بسياری از متون دينی و ادبی و تاريخی قديم تصحيح و به صورت چاپ سنگی منتشر شدند. درباره نحوه عمل مصححان، نحوه انتخاب نسخه ها و تصحيح متن ها و انتخاب خود متن ها و حواشي بر متن ها تاکنون کار کامل و شايسته ای صورت نگرفته. بخشی از آثار فارسی و شيعی و ايرانی در طول دو قرن گذشته در هند و عثمانی منتشر شد. غير از چاپ سنگی انواع ديگر چاپ هم در هند و ايران و عثمانی و مصر معمول بود. تاريخچه چاپ متون فارسی و شيعی و ايرانی در انواع مختلف آن برای بررسی و نوشتن تاريخ فرهنگ و فکر ايرانی در عصر جديد و در آستانه عصر تجدد و مواجهه سنت با آن لازم است. مهمترين نمايندگان نشر کتاب های سنت قدمایی و کلاسيک از عصر عباس ميرزا تا عصر محمد قزوينی (و ورود شيوه های جديد نشر انتقادی به سبک جديد) چه کسانی بوده اند؟ چه کتاب هایی در اولويت نشر بود؟ شيوه تصحيح و انتخاب نسخه اساس چه بود؟ تأثيرات و پيامدهای فرهنگی و سياسی و اجتماعی چاپ کتاب در عصر قاجار و تا عصر مشروطيت چه بود و ظهور چه نهضت ها و جريان های دينی و اجتماعی و سياسی و ادبی و علمی را سبب ساز شد؟ ارتباط چاپ متون در ايران در تمام اين دوران ها با تصحيح و انتشار متون در مصر و عثمانی چه بود؟ خيلی بايد کار کرد. هنوز اول راهيم.