من سال گذشته بخشی از مطالعاتم را اختصاص دادم به تدوین و تحلیل اندیشه های فلسفی عمر خیامی و تصحیح کلیه آثار فلسفی او. مقدمه ای هم درباره زندگی او نوشتم که بخش هایی از آن در سایت کاتبان منتشر شد. آنجا گفتم که به عقیده من خیامی از شاگردان مستقیم ابن سینا بوده است؛ در واقع شاید جوانترین شاگردش. اینجا بنا ندارم در این باره استدلال کنم منتهی تنها این نکته را مطرح می کنم که به نظر می رسد داستان مشهور سه یار دبستانی که درباره همشاگرد بودن خواجه نظام الملک، عمر خیامی و حسن صباح در ایام کودکی است گرچه درست نیست اما احتمالاً ناشی از به هم آمیختن دو واقعیت تاریخی باشد. نخست اینکه می دانیم و علامه قزوینی پیشتر این نکته را متذکر شده بود که حسن صباح دوست و هم کلاس ایام کودکی و مکتبخانه وزیر شیعی انوشیروان بن خالد بوده است. این مطلب موجب شده که بعدها در داستان سه یار دبستانی از حسن صباح به عنوان یکی از سه یار دبستانی یاد شود منتهی به جای وزیر انوشیروان که شهرتش چندان زیاد نبوده نام وزیر معروف سلجوقیان خواجه نظام الملک را قرار داده اند. از دیگر سو می دانیم که خواجه متولد سال ۴۰۸ ق است. من در پژوهش هایم درباره خیامی نظرم بر این بود که او باید متولد حدود ۴۰۸ ق و یا حداکثر ۴۱۰ ق باشد. احتمالاً داستان همشاگرد بودن خواجه نظام الملک و عمر خیامی که هر دو از خراسان و حدود نیشابور بزرگ بوده اند پایه ای در حقیقت داشته است. در داستان سه یار دبستانی محتملاً این دو مطلب یعنی هم مکتبی بودن حسن صباح با یکی از وزرای سلاجقه (انوشیروان) با داستان همشاگرد بودن خواجه نظام الملک و عمر خیامی با هم ترکیب و تلفیق شده و با حذف یک نام در این میان داستان سه یار دبستانی به تدریج ساخته شده است. برخلاف نظر بسياری از پژوهشگران، نويسنده اين سطور تاريخهای ۵۱۷ ق و يا ۵۲۶ ق که تاکنون درباره زمان مرگ خيّامي پيشنهاد شده را درست نمی داند و معتقد است که خيّامي حد اکثر تا حدود سال ۵۱۰ ق زنده بوده است. بدین ترتیب او عمری طولانی داشته و محتملاً صد سالی عمر کرده است.