ابوطالب المفضّل بن سلمة (دو بعد از 290 ق) را تاکنون به عنوان اديب، لغوی و مفسر قرآن می شناختيم. کتاب جلاء الشبه چهره تازه ای از او به دست می دهد. حدود ده سال پيش نسخه ای از اين کتاب را در استانبول ديدم و همانجا نکاتی يادداشت کردم. اين کتاب همينک با تصحيحی خوب منتشر شده (متأسفانه مقدمه محقق در دسترس من نيست و تنها به متن کتاب دسترسی دارم). موضوع کتاب رد بر تفسيرهای تشبيهی از صفات خداوند در قرآن است. از ارتباط ابو طالب مفضل بن سلمة با معتزله اينقدر می دانيم که او از محضر ابو يعلی محمد بن شدّاد المِسمعي معروف به زرقان (د. 278 يا 279 ق)، صاحب کتابی مشهور در مقالات و از معتزليان نامدار و از شاگردان ابو الهذيل علاف و ابراهيم نظّام حديث شنيده بود. اين زرقان از معدود معتزليانی است که در کار روايت حديث هم بوده اند (نمونه: الغيلانيات ابوبکر الشافعي، 1/ 282، 368، 369، 383، 392؛ برای زرقان در مقام محدث، نيز نک: ذهبي، سير اعلام النبلاء، 13/ 149). گرايشات معتزلی مفضل بن سلمة بايد در همين شاگردی نزد زرقان ريشه داشته باشد (برای روايت او از زرقان، نک: تاريخ بغداد، 15/ 156).

کتاب جلاء الشبه با وجود آنکه در ظاهر اثری در سنت معتزليان نمی نمايد اما بی ترديد بايد رويکرد نويسنده اش را به موضوع صفات و تأويل قرآن معتزلی دانست. در يکجای کتاب نويسنده آشکارا از "اهل سنت" ياد می کند و اعتقادات مشبهی آنان را مورد انتقاد قرار می دهد (ص 139 تا 140). مقصود او از "اهل سنت" بايد اصحاب حديث بغداد در آن دوره باشد که به سنت احمد بن حنبل نسب می بردند.