محمد بن مسعود بن محمد بن عياش السلمي السمرقندي، معروف به عياشي. نجاشی و طوسي و ابن نديم به اين کتاب اشاره کرده اند. با وجود آنکه بسيار مورد ستايش بوده، اما در مورد رواياتش تصريح شده که بسيار از ضعفاء روايت می کند. طوسي از عياشي ستايش زيادی می کند و می نويسد که او را کتابهای زيادی است که بر ۲۰۰ مصنف بالغ است و فهرست تصانيف او را ابن نديم ذکر کرده است . طوسي به شماری از کتابهای او بر مذهب اهل سنت (روايات العامة) نيز اشاره می کند . عياشي در آغاز سني بوده و احاديث بسياری از سنيان را شنيده بوده است ولی در جوانی به تشيع گراييده است. عياشی از أصحاب علي بن الحسن بن فضال وعبدالله بن محمد بن خالد الطيالسي و جماعتی از شيوخ كوفيان و بغداديان و قميان حديث شنيد و بنابراين با سنتهای متفاوتی از حديث امامی و شيعی آشنا بود. سهم مهم عياشی در ماوراء النهر خود نيازمند مطالعه ای مستقل است اما گفته شده که وی ثروت بسيار پدرش که بدو رسيده بود و گفته اند که ۳۰۰ هزار دينار بوده است را هزينه کرد برای ترويج علم و حديث و خانه اش مرکز علم (شايد مانند دار العلم) بود و همچون مسجد در آن شماری به نسخ و تعليق و مقابله و قرائت مشغول بودند و همين امر می تواند روشن کند که تا چه اندازه وی در ترويج و نشر کتابهای شيعه و اماميه در منطقه خود سهم داشته و با توجه به اينکه با سنتهای مختلف حديث و اهالی اصول و مصنفات آشنا بوده، احتمالا در منزلش عده ای در کار تنظيم و نسخ و قرائت نسخه های همين دسته از متون بوده اند. وی کتابهای بسياری تصنيف کرد که البته از ميان رفته اند و شايد دليل از ميان رفتن آنها اين بوده که بيشتر آنها مبتنی بر اصول و مصنفاتی بوده اند که در کتابهای نوادر و اصول مهم حديثی شناخته شده با طرق معروف خود شناخته بوده اند. به هر حال بی ترديد قسمتی از آنها البته حاصل روايت از راويان محدثان مکتب خراسان بوده است که از آنها تعداد زيادی باقی نمانده است. به هر ترتیب تنها با اجازه ای اين نوع کتابها منتقل می شده و در بسياری از مواقع وارد سنت نقل حديثی و حفظ از طريق انتشار اسنادهای آن در کتابهای حديثی قرار نمی گرفته است. البته کتابهای او به بغداد هم رسيد، اما شايد محدثان ری و خراسان توفيق بيشتری برای استفاده از آنها داشته اند. ليست کتابهای او که در رجال نجاشی ياد شده اند، شايد در بسياری از موارد، گرچه به صورت منظم احتمالا ذکر نشده اند، مربوطند به کتابی شايد شبيه الکافی که احاديث را در ابواب و کتابهای مختلف قرار داده است. البته احتمالا نجاشی دو يا چند ليست از کتابهای او را با يکديگر آميخته و مواردی از آن تکراری است و به هر حال شايد بخشی از آنها به يک کتاب و بخشی ديگر به کتاب و يا کتابهای ديگر مربوط باشد، مانند موارد مربوط به کتاب الصلاة . ابن نديم فهرستی از آثار او را بر اساس آنچه که ابو أحمد جنيد (اما بعدا ابن نديم ظاهرا و بل قويا نام او را حيدر می آورد) بن محمد بن جنيد ارائه کرده بوده آورده است و طوسي هم از ابن ندیم اقتباس کرده است. ابن نديم توضيح می دهد که برای کتابهای عياشي در خراسان شأن بالايی هست. در فهرست آثارش که ابن نديم به نقل از آن منبع ارائه می دهد، به گفته حيدر ۲۷ کتاب از آثارش که مجموعا ۲۰۸ کتاب بوده ذکر نشده و او نامشان را از دست داده است. البته بايد ليست ابن نديم را دقيقا شمرد و اينکه در آن فهرست همينک چند کتاب ذکر شده است . به هر حال طوسي از ليست ابن نديم استفاده کرده است.