با وجود تلاش های ستایش برانگیزی که در چاپ چشم نواز و زیبای کتاب کلینی از سوی دار الحدیث صورت گرفت متأسفانه این چاپ هم همانند چاپ های قبلی این کتاب همچنان چاپی است غیر انتقادی. سازواره اختلافات نسخه ها در پاورقی ها مستقل از توضیحات تکمیلی و دیگر بخش های پاورقی ها قرار نگرفته و بنابراین کار را برای بررسی نسخه بدل ها مشکل می کند. پاورقی های توضیحی درباره مباحث متنی و لغوی و شروح را می بایست اگر حتی ضروری می بود به آخر هر مجلد منتقل می کردند و از ذکر آنها در پاورقی ها و آن هم آمیخته با نسخه بدل ها احتراز می کردند. علاوه بر این، بحث های سندی و تصحیح اسانید گرچه خوب و دقیق است و از تحقیقات ارزشمند دوست ما دانشمند محترم جناب آقای سید جواد شبیری در آن بهره گرفته شده اما خوب بود اشکالاتی که در تمامی نسخه ها و یا مهمترین نسخه ها دیده می شود را در متن حفظ و توضیحات و اصلاحات مرتبط را به آخر هر مجلد منتقل می کردند. مهم این است که نسخه بدل های اختلافات در نام ها و اسانید به وضوح در پاورقی ها و در بخش سازواره انتقادی قرار می گرفت.

اما به نظر من مهمترین اشکال این چاپ این است که در آن نظامی برای تخریج احادیث وجود ندارد. متأسفانه به دلیل عدم آشنایی با تاریخچه حدیث شیعی و اهمیت موضوع تخریج که به خوبی مورد توجه علمای اهل سنت و مصححان کتاب های حدیثی سنی قرار دارد در سال های اخیر تخریج احادیث در کتاب های شیعی تنها موجب حجیم کردن پاورقی ها و پر برگ کردن کتاب هاست و لا غیر. در تخریج باید به طرق متفاوت یک حدیث و حلقه های مشترک و زنجیره ها و کیفیت تکثیر سندها و یا تعویض سندها توجه داشت و عامل استخراج نویسی در کتاب های قدما را با فرایند تخریج روشن کرد. ذکر اینکه حدیثی در جای دیگر کافی و یا منبع متقدم دیگری نقل شده بدون آنکه ارتباط سندی آن نقل ها با نقل در حدیث مورد نظر مورد توجه قرار گیرد چه فایده ای می تواند داشته باشد؟ در چاپ جدید کافی متأسفانه این موارد همه جا به دقت دنبال نشده و فرصت مهمی دیگر بار برای ارائه تخریجات کتاب کافی از بین رفته است.

در مقابل در این چاپ و بسیاری کتاب های دیگر شاهد آن هستیم که در تخریجات حدیثی در کتاب کافی و یا محاسن به نقل آن حدیث در منابع متأخر ناقل از همان کتاب ها پرداخته می شود و یا منابع احادیث مشابه که سنداً و متناَ با حدیث مورد نظر اختلاف دارند ذکر می شود (که تنها به کار شواهد می آید و نه تخریج). شواهد جمع کردن غیر از کار علمی تخریج حدیث است که اهمیتی اساسی برای شناخت ما از طرق احادیث دارد. متأسفانه بیشتر مصححان فرق میان این دو را در نظر نمی گیرند. به ویژه با سی دی های حدیثی و دستیابی های دیجیتالی باید پرسید فایده این نوع شواهد یابی ها چیست؟ طبیعی است که تخریج حدیث اهمیت فوق العاده ای برای شناسایی سنت های مختلف نقل یک حدیث و بررسی اختلافات متنی و سندی آن دارد. در تصحیح جدید کافی به این نوع مسائل به صورت حاشیه ای و نه نظاموار توجه شده و متأسفانه کاری ناقص ارائه شده و به صورت دقیق و سیستماتیک این نوع مسائل مورد توجه قرار نگرفته و تخریج ها و نقل اختلافات به شکل ناقصی منعکس شده است.

در مورد نقل منابع متأخر البته ذکر نقل یک حدیث به نقل از کافی در کتابی مانند وسائل الشیعه که در روایات فقهی است البته برای فقیهان می تواند مفید باشد؛ به شرط آنکه باب حدیث هم ذکر شود تا معلوم شود آن حدیث را فقیهان در چه ابوابی بعدها مورد توجه قرار دادند. متأسفانه به طور کلی ذکر باب برای این نوع احادیث در چاپ های کتابهای حدیثی مورد توجه قرار نمی گیرد. بسیار مناسب است که فی المثل اگر حدیثی در کافی نقل شده و بعداَ شیخ در تهذیب هم آن را نقل کرده معلوم شود که شیخ آن را در چه بابی و با چه اختلافی در سند و متن نقل کرده است. این موارد در چاپ جدید کافی به شکل نظامواری دیده نمی شود.

در سال های اخیر از معدود کتاب هایی که دیدم تا اندازه زیادی به شکلی مفید در زمینه تخریج حدیث در آن کار شده کتاب بصائر الدرجات است که آن را مرحوم آقای موحد ابطحی چاپ کرده است. در آن چاپ البته اشکالات دیگری و از جمله عدم توجه به اختلاف نسخه های مختلف بزرگ و کوچک بصائر و عدم توجه به تمایز نسخه ها از لحاظ اهمیت تاریخی و مشخص نشدن این نوع مطالب در پاورقی ها وجود دارد که چاپ آن کتاب را هم بار دیگر و البته به شکل انتقادی ضروری می کند.