شماری از نسخه هايی که در فهرست آلوارت نامشان در فصول و بخشهای مختلف آن ذکر شده را از نزديک بررسی کرده ام. نسخه های کتابخانه دولتی برلين معمولاً بر اساس مجموعه های مختلفی که در آنجا موجود است شماره بندی شده و در فهرست هم ذکر شده اند. در آنچه در پی می آيد گاه سهواً نام مجموعه ذکر نشده اما با مراجعه به فهرست می توان شماره دقيق نسخه را پيدا کرد. اين نسخه ها را تماماً از نزديک بررسی کرده و يادداشتهايی را از آنها گردآورده ام. در مجموعه مقالات حاضر تنها به بخشی از اين يادداشتها و يا نسخه ها می پردازم. اطلاعات ما بقی نسخه ها را اميدوارم در نوعی ديگر از مقالات عرضه کنم.



ش ۴۰۴ نسخه تفسير الواضح. نسخه کوچک است و آخر آن پايان را نشان می دهد اما همه قرآن نيست. سند اول آن: حدثنا ابو علي بن الحسن بن محمد بن جعفر قال حدثنا عبد الله بن المبارک الدينوري قال حدثنا المأمون بن أحمد وعمار بن عبد المجيد قالا حدثنا علي بن اسحاق الحضرمي عن محمد بن مروان عن الکلبي عن أبي صالح عن إبن عبّاس. ۶۱ برگ. درباره آن در سایت کاتبان نوشته ام.

ش ۴۲۸. الأول من الکشاف. نسخه بسيار کهنسال غير يمنی از جلد اول کشاف. دو سه برگ آغاز آن نو نويس شده است.

ش ۴۲۹. از اعراف تا کهف تفسیر کشاف. نسبتا کهنه. شاید قرن هشتم یا اول نهم.

ش ۴۳۰. نسخه نسبتا متأخر کشاف. جلد اخير. تاريخ ندارد.

ش ۱۳۴ النصف الأول من تقريب الکشّاف

ش ۳۶۴ تفسير کشاف. متأخر و غیر مهم

ش ۳۳۳ کشاف ج ۴ نسخه نسبتاً کهن ولی آغاز و انجام نو نويس شده.

ش ۵۵۷ کتاب ردّ معاني الآيات المتشابهة//
کتاب ردّ المتشابه للشيخ ... ابو عبد الله محمد شمس الدين بن الشيخ أبو العبّاس أحمد بن الشيخ عبد المؤمن عرف بإبن اللبّان الشاذلي
آخر نسخه ۱۰۶ ب: نجز کتاب ذکر ردّ معاني الآيات المتشابهات إلی معاني الآيات المحکمات .. وکان ذلک في ثالث عشر ذي الحجة الحرام سنة ثلاث وستين وسبع مائة

ش ۶۱۱ در آخر نسخه، اجازه کبيره شيخ حسن صاحب معالم هست. قبل از آن هم بخش فقه معالم الأصول. نسخه متأخر.

ش ۵۸۵ در پايان نسخه ای از الکشاف: الخطبة لکتاب الإحقاق في التفسير للسيد الإمام الأجل الشهيد ناصر الدين أبي القاسم السمرقندي صاحب النافع في الفقه. برگ ۲۹۱ الف.

ش ۲۱۲. تفسيری است سنی گويا. نشناختم . ناقص الأول و الآخر. نسخه ظاهراً بايد يمنی باشد.

ش ۸۳۰. نسخه کهنسال جزیی حديثی

ش ۵۹۱ نسخه مهمی نیست.

ش ۲۹۵. در پايان آن کتابی است صوفيانه شبيه دستينه ها. نقلی از ابو حيان توحيدی در آن هست. در اين مجموعه چندين متن حديثی هست و از جمله:
الأربعين سروجة (؟) من حديث رسول الله صلی الله عليه وسلم جمع الشيخ الإمام أبي الحسين عبد الغافر بن اسماعيل بن عبد الغافر الفارسي رضي الله عنه رواية الأمير الأجل العالم علاء الدين حجة الإسلام أبي المفاخر علي بن محمد بن الحسن المستوفي البيهقي عنه.
سماع منه لأبي الحسن محمد بن الحسن بن علي بن أبي العلاء رضي الله عنهم وأثابهم. از ۵۹ الف به بعد. تأليف کتاب در ۵۲۱ ق بوده. با شرح و بحث رجالی و روايي درباره احاديث. جزء جالبی است.

ش ۱۲۷۵. کتاب التفسير المسمّی بالايضاح. پايان: قالت النصاری .. در ۳۱۷ ب: تمت المجلدة الأولة من تفسير الايضاح بعون الله ولطفه بخط صاحبه الفتی ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن ابی الرجاء بن محمد بن عقیل الجنکاني المتعلّم في آخر جمادي الآخرة يوم الجمعة وقت الضحی سنة ستّ وتسعين وخمس مائة ...
از ۳۱۸ ب تفسير سوره انعام... در ۳۶۵ الف باز گواهی کاتب است. اما جلد دوم تعيين نشده و پايان آن هم معلوم نيست مجلد دوم باشد. در بخش دوم هيچ نامی از کتاب نيامده. همان تفسیر ایضاح ابو القاسم تیمی طلحی است.

ش ۱۲۸۲. تفسیر قرآن از کهف تا عنکبوت.
السفر الرابع من رموز الکنوز // تأليف الشيخ الإمام العالم الفاضل الکامل عزّ الدين عبد الرزاق بن رزق الله بن أبي الهيجاء الرسعني رضي الله عنه. تفسير بحثی و در عين حال گاه روايی با سند و پاکيزه. برگ ۲۵۸ ب. آخر سفر رابع: وکان الفراغ منه في غرة جمادي الآخر من سنة احدی وأربعين وسبعمائة. علی يد العبد الفقير إلی رحمة الله تعالی أحمد بن محمد بن سلمان الشيرجي الحنبلي .... ويتلوه في الخامس .. سورة الروم. در برگ ۶۶ الف قال الزمخشري دارد.
این تفسیر به تازگی چاپ شد.

ش ۱۸۲۹. خطب الأربعين للسيد الشريف أبي القاسم زيد بن عبد الله الهاشمي. داستانی در آغاز دارد که خواب ديده پيامبر را در ۱۰ شعبان ۴۹۷ ق در جوانی... اجازه خطب را از پيامبر گرفته و بعد در برگ ۲ الف روايت ابو طاهر السلفي است از ابن ودعان و بدون سند در احاديث و بدون نامی از هاشمي. بعد تا ۴۴ الف شرح احاديث است و کتابت ۷ رجب روز جمعه ۷۶۷ ق. درباره اربعین زید بن رفاعه قبلا در مجله کتاب ماه دین نوشته ام.

ش ۲۹۵ مجموعه ای از رسائل ملا علي قاري که در آن موارد با اهميتی دیده می شود.

ش ۹۷ عقايد ابو المعين نسفي. نسخه متأخر. شايد همان تمهيد او باشد. به هر حال ارزشمند است.

ش ۲۳۱ گلازر در پايان آن تعدادی از نامه ها و رسائل المنصور بالله است با خطی متأخر شايد مشتمل بر نکته جديدی باشد. در ضمن در آن چند نامه از احمد الرصاص حفيد است بسيار ارزشمند. نيز درة الغواص في أحکام الخلاص از المتوکل علی الله المطهر بن يحيی بن المرتضی.