شماری از نسخه هايی که در فهرست آلوارت نامشان در فصول و بخشهای مختلف آن ذکر شده را از نزديک بررسی کرده ام. نسخه های کتابخانه دولتی برلين معمولاً بر اساس مجموعه های مختلفی که در آنجا موجود است شماره بندی شده و در فهرست هم ذکر شده اند. در آنچه در پی می آيد گاه سهواً نام مجموعه ذکر نشده اما با مراجعه به فهرست می توان شماره دقيق نسخه را پيدا کرد. اين نسخه ها را تماماً از نزديک بررسی کرده و يادداشتهايی را از آنها گردآورده ام. در مجموعه مقالات حاضر تنها به بخشی از اين يادداشتها و يا نسخه ها می پردازم. اطلاعات ما بقی نسخه ها را اميدوارم در نوعی ديگر از مقالات عرضه کنم.



ش 404 نسخه تفسير الواضح. نسخه کوچک است و آخر آن پايان را نشان می دهد اما همه قرآن نيست. سند اول آن: حدثنا ابو علي بن الحسن بن محمد بن جعفر قال حدثنا عبد الله بن المبارک الدينوري قال حدثنا المأمون بن أحمد وعمار بن عبد المجيد قالا حدثنا علي بن اسحاق الحضرمي عن محمد بن مروان عن الکلبي عن أبي صالح عن إبن عبّاس. 61 برگ. درباره آن در سایت کاتبان نوشته ام.

ش 428. الأول من الکشاف. نسخه بسيار کهنسال غير يمنی از جلد اول کشاف. دو سه برگ آغاز آن نو نويس شده است.

ش 429. از اعراف تا کهف تفسیر کشاف. نسبتا کهنه. شاید قرن هشتم یا اول نهم.

ش 430. نسخه نسبتا متأخر کشاف. جلد اخير. تاريخ ندارد.

ش 134 النصف الأول من تقريب الکشّاف

ش 364 تفسير کشاف. متأخر و غیر مهم

ش 333 کشاف ج 4 نسخه نسبتاً کهن ولی آغاز و انجام نو نويس شده.

ش 557 کتاب ردّ معاني الآيات المتشابهة//
کتاب ردّ المتشابه للشيخ ... ابو عبد الله محمد شمس الدين بن الشيخ أبو العبّاس أحمد بن الشيخ عبد المؤمن عرف بإبن اللبّان الشاذلي
آخر نسخه 106 ب: نجز کتاب ذکر ردّ معاني الآيات المتشابهات إلی معاني الآيات المحکمات .. وکان ذلک في ثالث عشر ذي الحجة الحرام سنة ثلاث وستين وسبع مائة

ش 611 در آخر نسخه، اجازه کبيره شيخ حسن صاحب معالم هست. قبل از آن هم بخش فقه معالم الأصول. نسخه متأخر.

ش 585 در پايان نسخه ای از الکشاف: الخطبة لکتاب الإحقاق في التفسير للسيد الإمام الأجل الشهيد ناصر الدين أبي القاسم السمرقندي صاحب النافع في الفقه. برگ 291 الف.

ش 212. تفسيری است سنی گويا. نشناختم . ناقص الأول و الآخر. نسخه ظاهراً بايد يمنی باشد.

ش 830. نسخه کهنسال جزیی حديثی

ش 591 نسخه مهمی نیست.

ش 295. در پايان آن کتابی است صوفيانه شبيه دستينه ها. نقلی از ابو حيان توحيدی در آن هست. در اين مجموعه چندين متن حديثی هست و از جمله:
الأربعين سروجة (؟) من حديث رسول الله صلی الله عليه وسلم جمع الشيخ الإمام أبي الحسين عبد الغافر بن اسماعيل بن عبد الغافر الفارسي رضي الله عنه رواية الأمير الأجل العالم علاء الدين حجة الإسلام أبي المفاخر علي بن محمد بن الحسن المستوفي البيهقي عنه.
سماع منه لأبي الحسن محمد بن الحسن بن علي بن أبي العلاء رضي الله عنهم وأثابهم. از 59 الف به بعد. تأليف کتاب در 521 ق بوده. با شرح و بحث رجالی و روايي درباره احاديث. جزء جالبی است.

ش 1275. کتاب التفسير المسمّی بالايضاح. پايان: قالت النصاری .. در 317 ب: تمت المجلدة الأولة من تفسير الايضاح بعون الله ولطفه بخط صاحبه الفتی ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن ابی الرجاء بن محمد بن عقیل الجنکاني المتعلّم في آخر جمادي الآخرة يوم الجمعة وقت الضحی سنة ستّ وتسعين وخمس مائة ...
از 318 ب تفسير سوره انعام... در 365 الف باز گواهی کاتب است. اما جلد دوم تعيين نشده و پايان آن هم معلوم نيست مجلد دوم باشد. در بخش دوم هيچ نامی از کتاب نيامده. همان تفسیر ایضاح ابو القاسم تیمی طلحی است.

ش 1282. تفسیر قرآن از کهف تا عنکبوت.
السفر الرابع من رموز الکنوز // تأليف الشيخ الإمام العالم الفاضل الکامل عزّ الدين عبد الرزاق بن رزق الله بن أبي الهيجاء الرسعني رضي الله عنه. تفسير بحثی و در عين حال گاه روايی با سند و پاکيزه. برگ 258 ب. آخر سفر رابع: وکان الفراغ منه في غرة جمادي الآخر من سنة احدی وأربعين وسبعمائة. علی يد العبد الفقير إلی رحمة الله تعالی أحمد بن محمد بن سلمان الشيرجي الحنبلي .... ويتلوه في الخامس .. سورة الروم. در برگ 66 الف قال الزمخشري دارد.
این تفسیر به تازگی چاپ شد.

ش 1829. خطب الأربعين للسيد الشريف أبي القاسم زيد بن عبد الله الهاشمي. داستانی در آغاز دارد که خواب ديده پيامبر را در 10 شعبان 497 ق در جوانی... اجازه خطب را از پيامبر گرفته و بعد در برگ 2 الف روايت ابو طاهر السلفي است از ابن ودعان و بدون سند در احاديث و بدون نامی از هاشمي. بعد تا 44 الف شرح احاديث است و کتابت 7 رجب روز جمعه 767 ق. درباره اربعین زید بن رفاعه قبلا در مجله کتاب ماه دین نوشته ام.

ش 295 مجموعه ای از رسائل ملا علي قاري که در آن موارد با اهميتی دیده می شود.

ش 97 عقايد ابو المعين نسفي. نسخه متأخر. شايد همان تمهيد او باشد. به هر حال ارزشمند است.

ش 231 گلازر در پايان آن تعدادی از نامه ها و رسائل المنصور بالله است با خطی متأخر شايد مشتمل بر نکته جديدی باشد. در ضمن در آن چند نامه از احمد الرصاص حفيد است بسيار ارزشمند. نيز درة الغواص في أحکام الخلاص از المتوکل علی الله المطهر بن يحيی بن المرتضی.