بی تردید اگر در بیست سی سال اخیر دو نظریه پردازی عمده و ابتکاری را بتوان در سپهر اندیشه سیاسی اسلامی و نظریه دولت از جایگاه تفکر فقهی نام برد یکی را باید نظریه وکالت مالکان شخصی مشاع‌ مرحوم آقا مهدی حائری یزدی دانست و دیگری را نظریه ولایت امت بر خویش مرحوم آقای شمس الدین. آقای شمس الدین البته دیدگاهش درباره حکومت و ماهیت شورایی بودن آن و نسبت آن با دیانت را در نوشته های متعددی توضیح داده اما شاید کمتر پیش زمینه های الهیاتی آن مورد دقت قرار گرفته است. او نیز همچون مرحوم دکتر مهدی حائری فقیهی برجسته بود و شاید حتی یکی از برجسته ترین فقیهان لبنانی در صد سال اخیر باید او را به شمار آورد. بنابراین او با نگاه به ادله فقهی و با عنایت به مدلولات منابع فقهی و از نقطه نظر ارائه نظریه ای متناسب با اندیشه دینی و برخاسته از آن دیدگاه خود را در خصوص نظریه دولت در اسلام مطرح کرده بود. یکی از پایه های اصلی این دیدگاه او تفسیری بود که از نسبت میان امت و امامت در اسلام و جایگاه شورا در امر سیاسی ارائه می داد و به ویژه تفسیر متفاوتی که از امامت ائمه شیعه و بحث غدیر و تقابل آن با اندیشه حاکم بر سقیفه و دیدگاه های سیاسی مورد حمایت بنی امیه مطرح می کرد. در واقع او تفسیر متمایزی از تاریخ امامت در تشیع و اندیشه سیاسی امامان شیعه ارائه می داد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این همه به دلیل عنصر تازه ای بود که او در گفتمان امامت شیعی وارد می کرد که شاید به یک معنا بی سابقه بود و آن عنصر جایگاه امت در اندیشه امامت و ارتباط آن از یک سو با مسئله امر به معروف و نهی از منکر و از دیگر سو با مفهوم شورا در اسلام بود. مرحوم شمس الدین بخشی از دیدگاه های خود را در این زمینه در کنفرانس غدیر که خیلی سال پیش در لندن برگزار شد مطرح کرد که همانجا البته مورد اعتراض عده ای قرار گرفت. من سخنرانی او را در آن کنفرانس شنیده ام و نمی دانم آیا هیچگاه صورت مکتوب آن منتشر شد یا خیر اما به یاد می آورم در تهران از استادمان مرحوم آقای جعفری که به آن کنفرانس دعوت شده بود و مقاله ای هم ارائه داده بود درست بعد از برگزاری کنفرانس شنیدم که او در آن مجلس به آقای شمس الدین اعتراض کرده بود. یکی دو نفر دیگر از شرکت کنندگان در آن کنفرانس هم همین مطلب را به نویسنده این سطور نقل کردند. مبانی آقای شمس الدین البته نیازمند بحث و بررسی است و نیازمند ارائه شواهد تاریخی. منتهی از نقطه نظر یک دیدگاه جدید برای کسی چون من که به تاریخنگاری اندیشه در اسلام دلبستگی دارد اهمیت بسیار دارد. نظریه ولایت امت بر خویش آقای شمس الدین بعدها البته مورد استقبال بسیاری از نویسندگان و محققان در حوزه اندیشه سیاسی اسلام قرار گرفت و نوشته هایی در خصوص آن منتشر شد اما مبانی کلامی و تاریخی آن کمتر مورد دقت قرار گرفته است. من در چند نوشته می کوشم آن مبانی را توضیح دهم...