از توفيقات نويسنده اين سطور در طیّ سالهای گذشته اين بود که توانستم تعداد قابل توجهی از نسخه های عربی و بعضاً فارسی کتابخانه دولتی برلين را از نزديک مورد مطالعه قرار دهم و برخی از مجموعه های آن همچون مجموعه گلازر را به طور کامل ببينم و يادداشت برداری کنم. در طی مقالاتی که پس از اين خواهد آمد بخشی از اين نسخه ها را بسيار مختصر معرفی خواهم کرد و متذکر برخی فوائد آنها خواهم شد.
1- ش 2036 از نسخه های فهرست نشده: نسخه متأخری از ديوان متنبي. نسخه يمنی است.
2- ش 4252 شرقی، از نسخه های فهرست نشده: نسخه ای از شاهنامه است.
3- ش 2033 از نسخه های فهرست نشده: جلد اول روح الروح فيما حدث بعد المائة التاسعة من الفتن والفتوح. متأخر.
4- ش 2039 از نسخه های فهرست نشده: کتاب الإرشاد إلی نجاة العباد. تأليف الفقيه العالم الزاهد العابد علم الأعلام وزين الأنام فخر الدين جوهرة العلماء العاملين عبد الله بن زيد رحمه الله ونفع به آمين.
نسخ لمالکه الفقيه النبيه الفاضل الکامل محمد بن أحمد الربيعي حفظه الله
والحمد لله علی آلائه الباطنة والظاهرة وصلواته علی سيدنا محمد وعترته الطاهرة
گواهی های متعدد تملک بر روی نسخه آمده است.
238 ب: ...ثمّ فرغت من هذا التصنيف يوم الجمعة آخر جمعة من ربيع الآخر من شهور سنة اثنتين وثلثين وستمائة والحمد لله وصلی الله علی محمد وآله وسلّم ...
فرغت من نسخ هذه النسخة المبارکة ضحوة يوم الأحد وهو اليوم التاسع من شهر شوال من شهور سنة خمس عشرة وتسعمائة (البته در نسخه ت را به گونه ای حذف کرده اند تا س نشان داده شود و لذا به نظر سبعمائة بيايد) سنة من هجرة رسول الله صلی الله عليه وعلی آله وسلم تسليماً کثيراً صلوة و تسليم دائمان أبد الآبدين ودهر الداهرين بيد العبد الفقير إلی کرم المليک الغني القدير وعفوه المرجوّ من کلّ صغير وکبير علي بن داود الخيي (الحيي) وفقه الله لحسن الخاتمة وغفر له ولوالديه وأولاده وأوداده في الله من جميع المؤمنين والمؤمنات الأحياء والأموات وهو يسأل من قرأ فيه واطلع عليه الدعاء بالخاتمة الحسنة المرضية وذلک بأمر الفقيه الأوحد الأمجد محمد بن أحمد الربيعي نسباً الزيدي مذهباً شکر الله سعيه ووفق الجميع لما يرضيه آمين آمين آمين وصلی الله علی سيدنا محمد وآله الأکرمين والحمد لله علی کلّ حال من الأحوال والصلوة والسلام علی محمد وآله خير آل.
اين کتاب تأليف عبد الله بن زيد العنسي، عالم معروف زيدی يمن است در نيمه سده هفتم قمری که به چاپ هم رسيده.
5- ش 2035 از نسخه های فهرست نشده: کتابی فارسی در تاريخ و سير معلوم نشد چيست اما نويسنده از نوادگان مؤلف شرح تهذيب الأحکام است و شيعی و البته کتاب مهمی نيست.
6- ش 2034 از نسخه های فهرست نشده: الشموس والأقمار. نسخه ای است کم و بيش متأخر.
7- ش 2030 از نسخه های فهرست نشده: الجزء الأول من الکشّاف عن حقائق التنزيل// تأليف الشيخ الإمام العلّامة جار الله فخر خوارزم أبي القاسم محمود بن عمر الزمخشري النحوي اللغوي رحمة الله عليه.
در برگ 185 الف: کمل الجزء الأول والحمد لله وسلام علی عباده الذين اصطفی في شهر المحرّم الذي هو أول شهور سنة سبع وسبعمائة سنة للهجرة النبوية سلام الله علی صاحبها وصلواته وتحياته وبرکاته غفر الله لکاتبه ومالکه ووالديهما والمسلمين والحمد لله وصلّی الله علی محمد وآله وسلّم وکرّم.
8- ش 2031 از نسخه های فهرست نشده: ديوان أبي فراس و تعدادی ديگر از کتابهای ادبی و تاريخی نه چندان مهم. نسخه يمنی
9- ش 2029 از نسخه های فهرست نشده: کشف الأنوار ترجمه کهن از کتاب الأنوار لأعمال الأبرار از يوسف اردبيلي در فقه شافعي. ج اول در 273 برگ.
10- ش 2028 از نسخه های فهرست نشده: جلد دوم دعائم الاسلام قاضي نعمان که آغاز و انجام آن اندکی نو نويس است اما نسخه بسيار کهنه به نظر می رسد شايد از سده ششم قمری. اين نسخه بسيار ارزشمند است و بايد آن را از کهنترين نسخه های اسماعيلی دانست.
11- ش 3779 از نسخه های فهرست نشده: کتاب شفاء الفؤاد من بانت سعاد. و کتاب فقه اللغة ثعالبي و تفسير غريب القرآن ابن عزيز السجستاني؛ اين يکی کتابت "ربيع الأول دواخل ثمان سنة أربع وخمسين وستمائة". اين نسخه و نسخه های ديگر در اين مجموعه در اصل کنار هم نبوده بلکه بعداً در کنار هم قرار گرفته است. در پايان مجموعه، نسخه بسيار کهنه ای است ظاهرا از همان اواخر سده ششم و شبيه به نسخه های يمنی و زيدي عصر ابن الوليد القرشي و منصور بالله و با همان سبک مشتمل بر شعر و نيز ديوان خنساء و گويا غير آن. نسخه يمنی است. شامل مطالب ديگر هم هست و به هر حال ارزشمند است.
12- ش 3762 از نسخه های فهرست نشده: شرح أصول الخمسة از مانکديم معتزلي زيدي. نسخه کهنه: کتاب شرح الأصول الخمسة لقاضي القضاة عبد الجبّار بن أحمد رضي الله عنه علّق عن السيد الإمام قوام الدين مانکديم أحمد بن أبي هاشم الحسني ششديو رضي الله عنه
بايد نسخه سده هشتم باشد. خيلی شبيه است به نسخه آکادمی لينچي رم از همين کتاب که آن را هم ديده ام و عکسش را در اختيار دارم.
13- ش 3761 از نسخه های فهرست نشده: جلد اول دعائم الاسلام متأخر است.
14- ش 3760 از نسخه های فهرست نشده: نسخه مذهّب از ديوان بسحاق طعمة
15- ش 3768 از نسخه های فهرست نشده: الرسالة الموسومة بجلاء العقول وزبدة المحصول. متن معروف اسماعيلی از داعي ابن الوليد. نسخه متأخر
16- ش 3767 از نسخه های فهرست نشده: ديوان علي بن المقرّب النعماني
17-ش 3766 از نسخه های فهرست نشده: المنتخبة في الفقه تأليف قاضي نعمان. قصيده است؛ نيز: القصيدة المنتخبة در 226 برگ
18- ش 3771 از نسخه های فهرست نشده: ديوان ابو عبد الله محمد جمال الدين الفارقي المصري، ابن نباته. و بعد از آن ديوان الأديب أبي الحسن علي بن محمد التهامي کتابت 1052 نسخه هر دو يمنی است.
19- ش 3769 از نسخه های فهرست نشده: ديوان شريف رضي. نسخه يمنی متأخر.
20- ش 3774 از نسخه های فهرست نشده: انوار سهيلي
21- ش 3772 از نسخه های فهرست نشده: نسخه ای از کليات سعدي. نسخه ای پاکيزه.
22- ش 3773 از نسخه های فهرست نشده: خسرو و شیرین
23- ش 3775 از نسخه های فهرست نشده: المجلد الأول من کتاب الحواشي يشتمل علی مسائل سأل عنها مشائخ الهند وجواباتها من سادات اليمن. کتابت 1315 . "کانت کتابة هذه النسخة في مدينة سورة في جزيرة الهند في الهجرة البرهانية ... في وقت سيدنا ومولانا أبي الطيب محمد برهان الدين". اثر بسيار ارزشمند و سند مهمی است که بايد مورد مطالعه اسماعيلی پژوهان قرار گيرد.
24- ش 3777 از نسخه های فهرست نشده: "کتاب التحرير تأليف السيد الإمام الناطق بالحقّ أبي طالب يحيی بن الحسين بن هارون بن أبي عيسی بن علي بن الحسين بن محمد بن هارون بن محمد البطحاوي بن القاسم بن الحسن بن زيد بن الحسن بن علي بن أبي طالب عليه وعلی آبائه الطاهرين السلام والرحمة والرضوان". گواهی های متعدد تملک بر روی نسخه هست.
214 الف: وکان الفراغ من نساخة هذا المجلد ضحوة نهار الإثنين وهو التاسع عشر من شهر ربيع الآخر سنة ثمان وسبعين وستمائة هجرية علی يد الفقير إلی الله الراجي لعفو الله موسی بن عبد الله بن موسی النساخ بمدينة صعدة غفر الله له ولوالديه ورزقه التوفيق والثبات وحسن الخاتمة ومن دعا له بذلک وقال آمين آمين وصلّی الله علی محمد الأمين وآله الأکرمين.
از التحرير ابو طالب هاروني که در فقه هادوي است و به چاپ هم رسيده نسخه های بسياری موجود است و از آن جمله دست کم ده پانزده نسخه کهنه همانند اين نسخه.

25- ش 3778 از نسخه های فهرست نشده: نسخه ای از مجلد ششم شرح التحرير تأليف قاضي زيد بن محمد الکلاري که در فقه هادوي است و اثری است بی نهايت ارزشمند در فقه زيدی:
الجزء السادس من ثمانية أجزاء //
من کتاب الجامع في الشرح //
تأليف القاضي الأجل زيد بن محمد أيّده الله تعالی//
نسخ لخزانة الشيخ الأجل الأعزّ الأمجد //
مجد الدين خاصّة أمير المؤمنين أحمد بن محمد المتميز//
أجزل الله ثوابه وجعل الجنّة مصيره ومآبه//
از کتاب الإجارات آغاز می شود.
در 270 الف: تمّ الجزء السادس بمنّ الله وعونه وصلواته علی محمد وآله وذلک بقرية مسلت في شهر جمادی الأخری سنة خمس وخمسين وستمائة ويتلوه في الجزء السابع إن شاء الله قال باب الولاء أعاننا الله علی تمامه.
نسخ لخزانة الشيخ الأجل الأعزّ الأمجد ربّ (؟) الوزارة تاج الرؤساء مجد الدين خاصة أمير المؤمنين أحمد بن محمد المتميز أعلی الله في الدارين درجته.
از اين کتاب نسخه های کهنه بسياری موجود است و هنوز به چاپ نرسيده. کتاب در 8 مجلد است.