به مناسبت تصحيح کتاب الأبحاث في تقويم الأحداث رکن الدين جرجاني که رديه ای است بر زيديه، نويسنده اين سطور مطالعه ای تفصيلی درباره نويسنده دانشمند آن سامان داده که پيش از چاپ آن به عنوان مقدمه و همراه متن کتاب الأبحاث مناسب ديد که ابتدا بخشهايی از آن را در اختيار خوانندگان اين سايت قرار دهد تا از پيشنهادات آنان پيش از چاپ نهايی بهره مند گردد. نويسنده اميد می برد مجموعه تمامی آثار موجود رکن الدين را با همکاری محققان دانشگاه آزاد برلين (انستيتوی اسلام شناسی) به چاپ بسپارد.
رکن الدين جرجاني، دانشمند اوائل سده هشتم قمری عالمی است امامی که از شاگردان برجسته و اصلی علامه حلي به شمار می رود و در علوم مختلف اعم از ادب، فقه و اصول، تفسير و نيز علوم عقلی مانند کلام و منطق و فلسفه و همچنين طبيعيات و نيز اخلاقيات صاحب نظر بوده و آثاری بسيار از خود بر جای گذارده بوده که متأسفانه بسياری از آنها از ميان رفته است. شخصيت او تقريباً مجهول مانده و کمتر مورد عنايت بوده است؛ با اين وصف تعدادی از آثارش در منابع بعدی نقل شده است. وی بيشتر به ترجمه تعدادی از آثار خواجه طوسي از فارسی به عربی شهرت دارد اما حقيقت اين است که اهميت او به تأليف آثاری است بسيار ارزشمند در حوزه های مختلف علوم. او که بخشی از عمر خود را در نجف و در جوار مرقد حضرت امير گذرانده بوده نسخه هايی نيز از آثار گذشتگان برای استفاده شخصی خويش استنساخ کرده که خوشبختانه تعدادی از آنها همينک در اختيار است. ما در اين سلسله مقالات به تمامی اين موارد خواهيم پرداخت.
مهمترين موردی که اينجا تنها گذرا به آن می پردازم آن است که او شارح رساله (مقدمه) ياقوت تأليف ابن نوبخت هم بوده که می دانيم اثری است در علم کلام. نام شرح او اشراق اللاهوت في شرح الياقوت است که با شگفتی نامش شباهت دارد به نام شرح پسر خواهر علامه حلی بر همان کتاب که اين دومی به وسيله آقای علي اکبر ضيايی به چاپ رسيده است. نويسنده اشراق اللاهوت چاپ شده از رکن الدين ما اندازه ای تأخر طبقه دارد و بنابراين شرح رکن الدين مقدم است بر اشراق اللاهوت پسر خواهر علامه. اشراق اللاهوت رکن الدين برخلاف آن ديگری تاکنون چاپ نشده و نسخه ای کهنه از آن در اختيار است که در دو شماره بعدی اين سلسله مقالات آن را معرفی خواهيم کرد و تمايزهای آن را با کتاب اشراق اللاهوت معروف بيان خواهيم نمود. نويسنده اميد می برد در نخستين اقدام، چاپی عکسی از نسخه اين کتاب را که گويا نسخه منحصر به فردی است و به هر حال نسخه ای است بسيار کهنه و در کتابخانه مجلس شورا موجود است، در اختيار عموم قرار دهد. تا آنجا که نويسنده می داند شرح رکن الدين تاکنون مورد توجه متخصصان علم کلام قرار نگرفته و در کتاب اعيان الشيعه هم که ذکری از آن هست به وجود نسخه ای از آن اشاره نشده و جالب اينکه آقابزرگ هم از آن يادی در الذريعة نکرده است.
در دنباله و بعد از معرفی اشراق اللاهوت، کتاب اصولی او و نيز چند رساله ديگر وی را معرفی می کنيم و دست آخر مجموعه آثاری که به وسيله او استنساخ شده را فهرست خواهيم کرد؛ انشاء الله...