ابو حاتم رازي از دعات و دانشمندان برجسته ري است، در آغاز سده چهارم که از وی چندين کتاب به چاپ رسيده که مهمترين آنها کتاب الاصلاح است در آموزه های اسماعيلی و مشهورترين آنها نيز کتاب الزينة است که دو بخش متفاوت آن در دو چاپ جداگانه در اختيار است و البته هنوز چاپ کاملی بر اساس همه بخشهای نسخه های کهن و جديد آن صورت نگرفته است. می دانيم که کتاب الزينه ابو حاتم رازي همواره به دليل درون مايه عمومی تر آن مورد توجه دانشمندان غير اسماعيلی نيز بوده است. در اينجا کهنترين نسخه کتاب الزينة را معرفی می کنيم که از لحاظ محل احتمالی کتابت و نيز سرنوشت آن و نيز اشتمال بر بخشهايی چاپ نشده از اين کتاب ارزشمند اهميتی مضاعف دارد. اين نسخه همينک در کتابخانه دانشگاه لايپزيک نگهداری می شود. اين نسخه برای تصحيح چاپ تازه ای از کتاب و تکميل آن بسيار به کار می آيد؛ به ويژه بخش مربوط به فرق شناسی کتاب الزينة که در اين نسخه قرار دارد و برای تصحيح مجدد چاپ سامرايي از اين بخش بسيار مفيد است.
بر روی برگ عنوان نسخه چنين ديده می شود:

"من الجزء الثاني من کتاب الزينة تأليف الشيخ الحميد أبي حاتم أحمد بن محمد بن حمدان الرازي رضوان الله عليه وعلی أتباعه (؟) من أهل التوحيد من اللواحق وأجنحتهم وأيديهم ومستجيبيهم"

بر روی نسخه چندين گواهی قديم و نسبتا جديدتر تملک هست. از اين گواهی ها پيداست که نسخه زمانی به يمن منتقل شده بوده است (به وضوح بر برگ عنوان نسخه، تملک يک "العنسي" نامی بر روی نسخه در کنار سائر علامات و گواهی ها که نشان دهنده حضور اين نسخه زمانی در يمن است؛ ديده می شود). می دانيم که زيديان يمن و ري در انتقال بخشی از ميراث معتزليان و زيديان ري و خراسان به يمن در سده های پنجم به بعد سهمی سرنوشت ساز داشته اند. در اين ميان البته شماری از نسخه های کتابهای سنيان نيز بدين ترتيب از ري به يمن منتقل شد که نمونه آن را پيشتر در مورد انتقال نسخه ای از کتاب شرح شهاب الأخبار تأليف احتمالی ابن فندق بيهقي که در ري کتابت شده و همينک در کتابخانه جامع کبير صنعاء موجود است در همين سايت در ضمن يادداشتی متذکر شديم. در مورد نسخه های اسماعيلی در کتابخانه های اسماعيليان يمن و حتی آنچه در کتابخانه های زيديان آنجا موجود است، می دانيم که عمدتا ريشه در نسخه هايی دارند که از مصر به يمن منتقل شده بوده و آن هم عمدتا در دوران صليحيان؛ و بعد از روی آن نسخه ها نسخه های ديگری استنساخ شده بوده است؛ در اين شمارند نسخه هايی که از مکتب ايرانی اسماعيلی در يمن موجود است؛ مانند کتابهای سجستاني و کرماني و ديگران. اما نسخه حاضر از کتاب الزينة چنين پيداست که گويا مستقيما از ري به يمن منتقل شده بوده و بعيد نيست اين نسخه به وسيله قاضي جعفر ابن عبد السلام زيدی معتزلی به يمن در نيمه سده ششم قمری منتقل شده بوده است. می دانيم که او در سفر مهم خود به ايران و به طور خاص به ري سهم مهمی در انتقال نسخه های زيدی و معتزلی به يمن داشته است.
بر روی برگ عنوان نسخه به خط کاتب آمده که: " وعدد کرارسيه خمسة عشر کرّاسة". نيز عدد اوراق آن نيز همينجا ثبت شده که ظاهرا 188 برگ خوانده می شود.
گواهی کاتب در پايان نسخه چنين است:
" ...فرغ من کتبته أحمد بن أبي سعد البيهقي في الرابع عشر من ربيع الأول سنة أربع وأربعين وخمسمائة بقرية جيان من رستاق الري. لله الحمد والمنّة".

جيان از نواحی ري بوده که گويا زيديان معتزلی ري نيز در اينجا حضور داشته اند (نک: الأنساب، 3/ 451 تا 452؛ مقايسه کنيد با معجم البلدان ياقوت، 2/ 195 تا 196 که آن را از قرای اصفهان می داند و گويا مقصودش جی معروف اصفهان است؛ نيز بنگريد "اجازه" منتشر شده در پايان مقاله مشترک من و زابينه اشميتکه در رابطه با کتاب مسائل الخلاف ابو رشيد نيشابوري که در آنجا از يک عالم زيدی / معتزلی با عنوان "الحيّاني" ياد شده از قريه "حيّ" ري که گويا بايد "الجياني" باشد از "جيان/ " که در اين سند اخير الجي/ الحي خوانده شده. بدين ترتيب ظاهرا بايد آنچه آنجا آورده ايم اصلاح گردد).
به خوبی می دانيم در اواخر سده سوم و اوائل سده چهارم قمری در ري و نواحی آن اسماعيليان فعال بوده اند (نک: تحقيقات اشترن در اين باره)؛ کما اينکه اسناد محدودی داريم که باز نشان می دهد آنان در ري اوائل سده ششم قمری نيز همچنان کم و بيش فعاليتهايی داشته اند. اين نسخه اگر واقعاً در ري کتابت شده باشد باز سندی است بر همين مطلب. توضيح مطلب اينکه اين نسخه گرچه ترقيمه ای از کاتبی در ري دارد؛ اما اين ترقيمه مربوط است به چند برگ پايانی نسخه با خطی متفاوت که متن آن هم ظاهراً ربطی به کتاب الزينة ندارد؛ اما محتملاً مربوط است به کتاب ديگری از ابو حاتم رازي. البته اين تنها در حد يک احتمال است؛ به ويژه که در آن از اصطلاحات فلسفی يونانی بحث شده است. خط اصل کتاب الزينة در اين نسخه شايد اندکی کهنتر جلوه کند و شايد هم اين نسخه در يک زمان و در ري توسط دو کاتب آشنا استنساخ شده و بنابراين کتاب الزينة هم در ري بدين ترتيب کتابت شده باشد. به هر حال نسخه حاضر آشفتگی هايی دارد و از جمله اينکه، در آغاز آن چند برگی پيش از برگ عنوان نسخه صحافی شده که بايد ديد آيا آن برگها هم جزيی از جزء دوم کتاب الزينة است که بعداً در جای نامناسب قرار گرفته و يا اينکه آن چند برگ متعلق به جزء اول کتاب است. به هر حال ظاهراً در اين نسخه برگهايی از ميان افتاده باشد (در اين مورد بايد نسخه را به دقت مورد بررسی و مقايسه قرار داد). پايان جزء دوم هم چنانکه می بينيم افتاده است و برگهای پايانی از کتاب ديگری ظاهراً بايد باشد.