آرشیو
آمار بازدید
بازدیدکنندگان تا کنون : ۱٫۹۶۷٫۳۱۱ نفر
بازدیدکنندگان امروز : ۶۰ نفر
تعداد یادداشت ها : ۲٫۰۸۴
بازدید از این یادداشت : ۲٫۴۴۲

پر بازدیدترین یادداشت ها :
در نسخه خطی مجلد سوم المعتمد في اصول الدين نوشته متکلم برجسته معتزلی محمود الملاحمي الخوارزمي، که چند سالی پيش نسخه خطی آن در يمن پيدا شد و پروفسور مادلونگ آن را از همان زمان تاکنون در دست تحقيق دارند و بناست همراه بخش چاپ شده سابق آن که آن هم وسيله استاد مادلونگ و با همکاری آقای مارتين مکدرموت منتشر شده بود، همه در کنار هم و به صورتی انتقادی در تهران انتشار يابد، نقلهايی مهم از پاره هايی از آثار دو متکلم دانشمند يکی ابو عيسی الوراق و ديگری حسن بن موسی النوبختي آمده است که سخت از اهميت برخوردارند. آنچه ما از تأليفات متعدد و بسيار اين دو دانشمند و متکلم برجسته پيش از کشف اين نسخه خطی در اختيار داشتيم چندان زياد نبود و تازه اهميت آنها به اندازه اهميت آنچه وسيله الملاحمي در کتاب المعتمد نقل شده نيست. با انتشار محققانه متن کتاب المعتمد که چنانکه خبر دارم تقريبا در آستانه نشر است، می توان جنبه های پر اهميتی را به ويژه از شخصيت نوبختي به دست آورد. الملاحمي در اين نسخه خطی از دو کتاب ابو عيسی الوراق و الحسن بن موسی النوبختي درباره فرق شناسی نقل قولهای مهمی می کند. کتاب ابو عيسی الوراق کتاب المقالات اوست که بسيار ارزشمند و معروف و از منابع اصلی نويسندگان فرق شناسی در طول تاريخ بوده و از آن در کتابهای ديگر هم نقلهايی در دست است. کتاب نوبختي هم کتاب کبير او درباره مقالات با عنوان الآراء والديانات است که از آن هم نقلهايی در منابع ديگر هست و عباس اقبال آشتياني هم درباره آن در کتاب خاندان نوبختی سخن به ميان آورده است. به ويژه اطلاعات منابع کلامی اسلامی از ديانات و فرق غير اسلامی و در آن ميان آراء فلسفی و اعتقادی مذاهب غير توحيدی و از آن جمله ملحدان و ثنويان و طبايعيان و زنادقه و مانويان و امثال آنان برخاسته از کتاب المقالات ورّاق بوده است و در نسخه خطی کتاب المعتمد ملاحمي که همينک آقای مادلونگ آن را در دست انتشار دارند، برخی از اين بخشها به مقدار زياد به چشم می خورند؛ نقلهايی مستقيم و نسبتا مطول از کتاب وراق در همين موضوعات که تاکنون بخش بسياری از آنها در جای ديگری به دست نيامده بود و بی نهايت اهميت دارند.
الملاحمي در اين کتاب که بخشی مهم از آن در رد بر فلاسفه و يا گروههای وابسته به آنان تنظيم شده و تقريبا در قسمتی از آن مشابه است با رديه ديگر او يعنی کتاب تحفة المتکلمين، اطلاعات خود و از جمله درباره فلاسفه قديم و نيز عقايد اصحاب النجوم و اصحاب الطبايع را بيشتر مديون کتاب پيشگفته نوبختي است؛ کما اينکه از او مطالبی در رابطه با اديان توحيدی هم نقل می کند. در واقع نقلهای متعدد ومفصلی از کتاب الآراء والديانات در اين نسخه خطی کتاب المعتمد ديده می شوند که بی نهايت اهميت دارند و در هيچ کجای ديگری اين موارد ديده نمی شوند؛ پاره های زيادی که بخشی از آنها شامل نقلهايی از منابع کهنتری هستند که آن منابع در اختيار فيلسوفان و مترجمان دوره ترجمه متون از يونانی و سريانی به عربی، در اختيار بوده و همينک بخشی از آنها از طريق نوبختي و کتاب ملاحمي در اختيار قرار می گيرد. به ويژه با انتشار اين نسخه خطی وسيله استاد مادلونگ بهره وری ما از آنها برای دو جهت به کار می آيد؛ يکی شناخت انديشه های فلسفی قديم به روايتی از آن نزد متکلمان و فيلسوفان دوره اسلامی و دوم برای شناخت خود نوبختي که می دانيم اهل مطالعات فلسفی بوده و با مترجمان مهم دوران خود مراودات و مجالساتی داشته و با نهضت ترجمه علوم و فلسفه کهن در سده سوم قمری مرتبط بوده است. وانگهی نوبختی به عنوان متکلمی اهل فلسفه و آشنا با مفاهيم و مباحث دقيق فلسفی کهن و آشنا با آرای افلاطون و ارسطو و ديگر فيلسوفان قديم در اين بخشهای کتابش که وسيله ملاحمي نقل شده به نقض و رد آن مباحث هم پرداخته که جوانب مهمی از شخصيت او را باز می تاباند. از جمله موارد با اهميت اين نقلها از فيلسوفان کهنتر، متعلق است به نقلهای نوبختي از يحيی النحوی (نک: برگ ۷۰ الف)، فيلسوف معروف پيش از اسلام که اهميت آثار فلسفی او برای متخصصان فلسفه روشن است؛ خاصه که وی آرايی در رد بر قدم عالم از نقطه نظر رأی فلاسفه داشته است که بعدها متکلمانی مانند غزالي تحت تأثير آن بوده اند. نوبختی حتی از يعقوب بن اسحاق الکندي، فيلسوف نامدار مسلمان نيز نقل قول می کند (نک: برگ ۷۷ الف).
به هر حال اميدوارم که اين کتاب ارزشمند که وسيله زيديان يمن پس از طی قرنها برای ما محفوظ مانده است، هرچه زودتر با تحقيق استاد مادلونگ در دسترس محققان متون فلسفی و کلامی قرار گيرد.

چهارشنبه ۱۳ شهريور ۱۳۸۷ ساعت ۲۰:۳۸
نظرات



نمایش ایمیل به مخاطبین





نمایش نظر در سایت