فرصتی دست داد کل ويدئویی که در آن عباس امانت از تشيع در عصر صفوی سخن می گويد را ديدم و شنيدم. شگفتا آقای امانت نمی داند که محقق اردبيلی (د. 993 ق) نمی تواند معاصر و يا قبل از دوران شاه اسماعيل صفوی (د. 930 ق) باشد. ايشان در گفتارش بين علامه حلی و محقق اردبيلی خلط می کند. وانگهی محقق اردبيلی برخلاف نظر ايشان فقيه دوران تيموری نيست بلکه او فقيه نجف در عصر صفوی است. يک نکته ديگر را هم اضافه کنم: اصولا نوشتن رساله های عمليه به فارسی چه در فقه شيعی و چه در فقه سنی ربطی مستقیم به تداول عمل جامعه مؤمنان فارسی زبان به احکام شريعت ندارد. قرن ها ايرانيان به احکام شريعت عمل می کردند اما مبنای عمل آنان رساله های عمليه و فقهی فارسی نبود؛ کما اينکه مبنای عملشان رساله ها و کتاب های عربی در فقه هم نبود. اين کتاب ها و حتی نوشته های ساده و غير تخصصی تا قرن ها عموما برای مخاطبی نوشته می شد که سواد خواندن و نوشتن داشت اما عامه مردم بيشتر نه بر اساس کتاب های فقهی بلکه با تقلید و پرسش از مرجعيت های محلی در روستاها و شهرها و حتی مساجد محله های خود به احکام شرعی عمل می کردند. بنابراين صرف عدم وجود کتاب فارسی در فقه و عقايد در يک جامعه در قرون ما قبل عصر جديد و دوران رواج سوادآموزی عمومی به معنای عدم اعتقاد و باورمندی به مذهب نبود و نیست. جدا از اينکه اصل ادعای ايشان در اينکه تا عصر شيخ بهایی و مجلسی آثار فارسی در فقه و عقايد شيعی در اختيار مردم در ايران نبوده سخنی است کاملا نادرست و بی پشتوانه که در سخنرانی يکشنبه به آن پرداختيم. مناسب است در سخن گفتن درباره موضوعات تاريخی دقت بيشتری داشته باشيم.

در کانال ها ديدم قسمتی از گفتاری از دکتر عباس امانت را گذاشته اند که در آن گفته می شود تشيع عملا از دوران علامه مجلسی در ايران و حتی حدود آغاز قرن هجدهم در بين مردم ايران رواج پيدا کرد؛ چرا که ما کتاب فارسی تنها از اين حدود درباره تشيع و عقايد و فقهش داريم. در بحث امروز خود (بحث يکشنبه ها) به شکل کوتاه اين ادعای نادرست را مورد بررسی قرار می دهيم. کاش دکتر امانت دست کم کتاب استاد ما شادروان محمد تقی دانش پژوه را مورد توجه قرار می داد. متون فارسی فقهی چه شيعی و چه سنی تاريخی دارد که گويا مورد توجه دکتر امانت قرار نگرفته. تشيع در ايران سابقه کهنه دارد و در دوره صفوی هم بسيار پيش از دوران علامه مجلسی کتاب به فارسی در عقايد و فقه شيعی ترجمه و يا تأليف شده است.