يکی از پديده هایی که در سال های اخير در جامعه مجازی فارسی روند روز افزونی پيدا کرده ارائه های گفتاری و درسگفتاری است؛ تقريبا در همه موضوعات و در سطوح مختلف. اين سنت خوبی است. در دو سنت کهن حوزه های علوم دينی در اسلام و غرب و نيز سنت مدرن نهاد دانشگاه القای دروس از سوی استادان در شکل ارائه خارج از متن (دروس خارج) سابقه زیادی دارد. در اين شکل استاد با اساس قرار دادن يک متن مجموعه ای از توضيحات و مباحث مرتبط و توضيحی را در شکل خارج از متن و برای آموزش بازخوانی انتقادی و بحثی ارائه می دهد و شاگردان هم با تحرير مطالب تقریر شده همزمان شيوه بحث انتقادی و علمی را در گفتگویی آزاد با استاد فرا می گيرند. درس های خارج را در حوزه های علميه شيعه همه می شناسيم. در غرب در دوره های دکتری علوم انسانی نيز همين شيوه در بسیاری از دروس دانشگاهی کم و بیش رایج است. در برخی دانشگاه ها اين دروس جنبه رسمی تری دارد و در برخی مانند مدرسه مطالعات عالی سوربون بنابر سنتی قديم حالت آزادتر و غير رسمی تری دارد و مطالعه و بازخوانی آزاد يک متن به شکل درس خارج معمول است.

منتهی چه در سنت های حوزه های علمی دینی ما و چه در غرب ارائه اين دروس از سوی استادان دو شرط اساسی دارد: يکی اينکه بايد استاد تخصص خود را در زمينه تدريس پيشتر با اخذ درجه اجتهاد و يا دکتری نشان داده باشد. طبیعی است بدون داشتن اين مراتب علمی (حوزوی و دانشگاهی) ادعای تدريس در دوره های خارج و دکتری از کسی در هيچ يک از اين دو سنت پذيرفته نيست. دوم: بايد استاد صلاحيت خود را قبلا با نوشتن رساله های علمی در موضوعات مرتبط و انتشار آنها نشان داده باشد. مثلا رساله دکتری خود را منتشر کرده باشد؛ يا حتی رساله دانشياری اش را (در سنت های دانشگاهی). در سنت های حوزه های علميه هم بايد استاد پيشتر يا کتاب ها و رسالاتی علمی در موضوعات درس خارج فقه و اصول نوشته و منتشر کرده باشد يا اينکه صلاحيت علمی خود را پیشتر در زمان تحصیل و حضور در درس استادان خود از طريق شرکت در بحث ها و ارائه اشکالات قوی در حين درس استادان نسل قبلی و همچنين در مباحثه ها و نيز شرکت در جلسات استفتاء نشان داده باشد.

بدون بهره وری از اين سنت های علمی ارائه درسگفتارها و ارائه های شفاهی از طريق مجازی نمی تواند مفيد باشد. صرف ارائه های شفاهی و سخنرانی های مجازی بی آنکه از طريق نوشته های مکتوب و يا تحصيل و اخذ بالاترين مراتب علمی صلاحيت خود را نشان داده باشيم تنها جويندگان تشنه معرفت را نا اميد و مأيوس می کند. اگر در زمينه ای تدريس می کنيم بايد در آن زمينه قبلا به صورت مکتوب نوشته ای شايسته که مورد ارزيابی کارشناسان قرار گرفته و به اصطلاح داوری شده باشد داشته باشيم.

آنچه نوشتم باز نشانی است که ما نيازمند وجود جامعه علمی هستيم.