کتابی که تحت عنوان التعليقات ابن سينا در سنت فلسفه اسلامی معروف است از مهمترين آثاری است که در سنت سينوی خراسان و برای شناخت آرای فلسفی ابن سينا در اختيار داريم. اين کتاب تاکنون دست کم دو باری چاپ شده بود و همينک در برابر خود چاپ سومی از اين کتاب در اختيار دارم که به کوشش سيد حسين موسويان و با همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ايران منتشر شده است. مصحح در تصحيح خود از کتاب عمدتاً اعتمادش بر نسخه کهنسال آياصوفياست و البته نسخه پرينستون را هم که در همان خانواده نسخه آياصوفيه بايد قرارش داد زير نظر داشته است. نسخه های ديگری هم در کار تصحيح مورد استفاده قرار گرفته، اما مصحح نسخه مهم کتابخانه تيموريه را در اختيار نداشته و آن را بر اساس چاپی از آن که پيشتر عبدالرحمان بدوی فراهم کرده بود مدّ نظر قرار داده است. نسخه تيموريه از سنتی ديگر از نسخه های کتاب تعليقات است. نسخه های ديگری هم مورد توجه مصحح قرار گرفته اما متأسفانه مصحح کتاب به شماری از نسخه هايی با تمايزهايي در اندازه کتاب که خود آنها را در شماری از کتابخانه های ترکيه نشان داده چندان عنايتی نشان نداده و بسيار گذرا بدانها پرداخته در حالی که خود تصريح می کند که در آغاز برخی از اين نسخه ها عنوان "التعليقات علی رواية أخری" ديده می شود. گوتاس در کتابش ابن سينا و سنت ارسطويی (چاپ دوم، ص 164) به اهميت نسخه کتابخانه تيموريه توجه می دهد و با وجود آنکه همانند مصحح کتاب نسخه های التعليقات را در چهار روايت/ هيئت قرار می دهد اما او به دليل توجه به تمايز روشن نسخه کتابخانه تيموريه، آن را روايت نخست قرار می دهد و روايت چهارم در گزارش آقای موسويان را در واقع نسخه های گزيده ای می داند که بر اساس روايت نخست (بنابر تقسيم بندی خودش) شکل گرفته اند. در عوض گوتاس روايت چهارم را روايتی می داند از کتاب التعليقات که در شکل و ساختار با نسخه های ديگر متفاوتند و به طور شاخص در آن ميان بايد نسخه ای را از التعليقات ابن سينا معرفی کرد که با عنوان التعليقات فارابی شناخته است و از آن نسخه های زيادی با اين عنوان موجود است و تاکنون هم چند باری به چاپ رسيده است.

چنانکه گذشت متأسفانه مصحح فاضل کتاب تعليقات، نسخه های دسته چهارم بنابر تقسيم بندی خود را که عمدتاً وجود آنها را در کتابخانه های ترکيه نشان داده مورد استفاده تفصيلی قرار نداده و از آنها در سازواره انتقادی استفاده نکرده است؛ چرا که به نظر می رسد اين نسخه ها، با وجود آنکه بنابر نظر گوتاس تنها نسخه های کوتاه شده ای اند از نسخه های شناخته شده التعليقات (و به طور خاص به نظر او نسخه ای است که بدوی چاپ کرده) اما به هر حال ممکن است که مراحلی ميانی در شکل گيری روايتهای کاملتر متن التعليقات را نمايندگی می کنند. اين مسئله از آنجا اهميت بيشتری می يابد که بدانيم شکل گيری متن التعليقات، در هيئتهای امروزی آن چندان بر ما روشن نيست: درست معلوم نيست که اين اثر چگونه اثری است و چگونه شکل گرفته و معنای "تعليقات" دقيقاً چيست؟ همچنين معلوم نيست که سازنده متن دقيقاً کيست؟ آيا خود ابن سينا آن را تحرير کرده و يا شاگردانش؟ اگر شاگردانش آن را تحرير کرده اند کدام يک از آنها اين متن را تحرير کرده و آيا اين کتاب حاصل چند متن فراهم آمده از سوی شاگردان متعددی است و يا اينکه يک شاگرد ابن سينا همه آنها را تنظيم کرده است؟ سهم شاگرد/ شاگردان ابن سينا در تنظيم اين متن چه بوده و آيا آنها خود مطالبی را بدان از خود افزوده اند يا خير؟ به ويژه اينکه در پاره ای از مسائل اين کتاب بحثهايی مطرح می شود که سابقه آنها به طور روشنی در آثار ديگر ابن سينا ديده نمی شود. همينجا اين را هم تذکر دهم که در برخی از کتابهای دوران صفوی چند موردی از التعليقات در مباحثی بسيار مهم و سرنوشت ساز درباره ديدگاه های ابن سينا نقل شده است که در نسخه های اساس چاپهای اين کتاب نمی توان سراغ آنها را گرفت (درباره اين موضوع مستقلا مقاله ای را ان شاء الله خواهم نوشت).

شيوه تصحيح انتقادی در موردی که ما هيئت ها و روايات مختلف از يک متن در نسخه های متفاوت در اختيار داريم اين است که هر کدام از روايات کتاب مستقلا و بدون آميختن هيئت های مختلف با يکديگر منتشر شوند.