يکی از مهمترين فقيهان زيدی هادوی که در تحول و تبيين نصوص و اصول و فروع فقه هادي الی الحق تأثيری تمام داشت ابو العباس حسنی است. او استاد برادران هاروني است و چنانکه می دانيم فقه هادوي مديون آثار اين دو برادر است. آنان در کتاب های فقهی شان به طور گسترده بر آثار ابو العباس حسني تکيه داشته اند. ابو العباس چندين کتاب مهم در فقه هادوي داشته؛ از جمله دو شرح يکی بر الاحکام هادي الی الحق و ديگری بر المنتخب او. او کتابی هم درباره نصوص فقه هادوي داشته که به طور وسيعی در آثار هاروني ها و همچنین بعدی ها نقل شده است. شرح الاحکام او با تکميل شاگردش علي بن بلال الآملي موجود است که ما قبلا آن را در نوشته های خود معرفی کرده ايم. از امتیازات ابو العباس اين است که هم فقه اهل سنت را خوب می شناخته و هم با فقه اماميه آشنایی عميق داشته. او نزد مشايخ مختلف سنی و امامی علاوه بر زيديه فقه آموخته بود و در آثارش از روات اماميه و اهل سنت نقل روايت می کند. بنابراين آثار فقهی او برای شناخت ما در رابطه با احاديث و منابع فقه اماميه هم بسيار مهم است. اين مطلب را در جای ديگری تفصيلا توضيح داده ام.
از آثار او کتابی هم به عنوان کتاب ما تفرد به القاسم والهادي دون الفريقين من مسائل الحلال والحرام وغيرهن من الأحکام ياد شده که نسخه ای از آن در ضمن مجموعه ای در کتابخانه وزير در هجرة السرّ معرفی شده. من متأسفانه تاکنون اين نسخه را نديده ام.
با اين وصف در يک مجموعه کهنسال که در يکی از کتابخانه های خصوصی يمن موجود است و من عکسی از آن در اختيار دارم در ضمن مجموعه ای بخشی از يک متن کهن در فقه ديده می شود که با توجه به اسناد آن ترديدی نيست که تأليف ابو العباس حسني است. اين کتاب بر اساس متفردات قاسم رسي و الهادي الی الحق نيست بلکه خلافات آن دو را با ابوحنيفه و شافعي و بعضاً با فقهای ديگر و از جمله در ميان اهل بيت نشان می دهد. البته همانند همه کتاب های خلافی نقطه تمرکز او بر متفردات قاسم و الهادي با بقيه نيست بلکه در هر مسئله خلافات (و همچنين وفاقات) آن دو را با یک و يا چند فقيه ديگر و از جمله ابوحنيفه و شافعي ذکر می کند و بعد ادله مذهب آن دو را با ذکر حججی از قرآن و روايات و يا دیگر ادله به بحث می گذارد. تصور نمی کنم این کتاب همان کتاب "ما تفرد به القاسم والهادي" باشد. به احتمال زياد اين همان کتاب الإبانة اوست که هاروني ها و به ويژه ابوالحسين هاروني در شرح التجريد از آن نقل می کنند. نوع بحث ها شبیه منقولات کتاب الابانة است. از مشخصاتی که ابن ابي الرجال در مطلع البدور از يک نسخه خطی منسوب به ابو العباس می دهد معلوم می شود که او کتاب مورد گفتگو را ديده است.
در اين کتاب روايات ابو العباس از کسانی مانند عبد العزيز بن اسحاق البقال، فقيه و عالم مهم زيدی و جامع مسند زيد و همچنين کسانی دیگر مانند ابن ابي حاتم رازي و نيز محمد بن علي بن شروشان ديده می شود.
آنچه در نسخه ما موجود است متأسفانه شامل همه ابواب فقه نيست اما موضوعاتی از قبيل نکاح و بيوع و اجاره و وصايا و حدود و قصاص و دعاوي و بينات و شهادات و وکالت و نفقات و مرتد و نيز مقدار اندکی از الخلاف في السير در آن ديده می شود. نويسنده در آن از آثار الهادي نقل می کند مانند المنتخب و همچنين از اثری از احمد بن يحيی الناصر، فرزند الهادي در کتابی با عنوان: في مسائل أبي الحسين إبن ادريس.
از آثار او کتابی هم به عنوان کتاب ما تفرد به القاسم والهادي دون الفريقين من مسائل الحلال والحرام وغيرهن من الأحکام ياد شده که نسخه ای از آن در ضمن مجموعه ای در کتابخانه وزير در هجرة السرّ معرفی شده. من متأسفانه تاکنون اين نسخه را نديده ام.
با اين وصف در يک مجموعه کهنسال که در يکی از کتابخانه های خصوصی يمن موجود است و من عکسی از آن در اختيار دارم در ضمن مجموعه ای بخشی از يک متن کهن در فقه ديده می شود که با توجه به اسناد آن ترديدی نيست که تأليف ابو العباس حسني است. اين کتاب بر اساس متفردات قاسم رسي و الهادي الی الحق نيست بلکه خلافات آن دو را با ابوحنيفه و شافعي و بعضاً با فقهای ديگر و از جمله در ميان اهل بيت نشان می دهد. البته همانند همه کتاب های خلافی نقطه تمرکز او بر متفردات قاسم و الهادي با بقيه نيست بلکه در هر مسئله خلافات (و همچنين وفاقات) آن دو را با یک و يا چند فقيه ديگر و از جمله ابوحنيفه و شافعي ذکر می کند و بعد ادله مذهب آن دو را با ذکر حججی از قرآن و روايات و يا دیگر ادله به بحث می گذارد. تصور نمی کنم این کتاب همان کتاب "ما تفرد به القاسم والهادي" باشد. به احتمال زياد اين همان کتاب الإبانة اوست که هاروني ها و به ويژه ابوالحسين هاروني در شرح التجريد از آن نقل می کنند. نوع بحث ها شبیه منقولات کتاب الابانة است. از مشخصاتی که ابن ابي الرجال در مطلع البدور از يک نسخه خطی منسوب به ابو العباس می دهد معلوم می شود که او کتاب مورد گفتگو را ديده است.
در اين کتاب روايات ابو العباس از کسانی مانند عبد العزيز بن اسحاق البقال، فقيه و عالم مهم زيدی و جامع مسند زيد و همچنين کسانی دیگر مانند ابن ابي حاتم رازي و نيز محمد بن علي بن شروشان ديده می شود.
آنچه در نسخه ما موجود است متأسفانه شامل همه ابواب فقه نيست اما موضوعاتی از قبيل نکاح و بيوع و اجاره و وصايا و حدود و قصاص و دعاوي و بينات و شهادات و وکالت و نفقات و مرتد و نيز مقدار اندکی از الخلاف في السير در آن ديده می شود. نويسنده در آن از آثار الهادي نقل می کند مانند المنتخب و همچنين از اثری از احمد بن يحيی الناصر، فرزند الهادي در کتابی با عنوان: في مسائل أبي الحسين إبن ادريس.
يكشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۰۶
نمایش ایمیل به مخاطبین
نمایش نظر در سایت
۲) از انتشار نظراتی که فاقد محتوا بوده و صرفا انعکاس واکنشهای احساسی باشد جلوگیری خواهد شد .
۳) لطفا جهت بوجود نیامدن مسائل حقوقی از نوشتن نام مسئولین و شخصیت ها تحت هر شرایطی خودداری نمائید .
۴) لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید .